Morgunblaðið - 22.11.1973, Side 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 22. NÓVEMBER 1973
Geir Hallgrímsson formaður Sjálfstæðisflokksins:
•• *
Oryggishagsmunir Islend-
inga krefjast þess, að áfram
verði varnarlið í landinu
Á FUNDI flokksráðs Sjálfstæðisflokksins sl.
föstudag flutti Geir Hallgrímsson formaður
Sjálfstæðisflokksins ítarlega ræðu um stjórn-
málaviðhorfið. í ræðu sinni fjallaði hann sér-
staklega um varnarmálin og fer sá kafli
ræðunnar hér á eftir:
Ilvir.ju sjáll'sta-du tíki bor
li'umskvl(i<i til ;»1 tryo<;j;i iiryKKÍ
hiiidsins iiy sjálfsúkvördunurrótt
|>jö(1;irinn;ir.
Fáir ncilii l)i‘ss;iri stadrt'ynd. en
enyu ad sidur yreinir Islendin.ea á
um. hvernie þessari skyldti verdi
be/t sinnt. Verdur |>ad yerl nted
bIutleysi eda niod adild ad varnar-
bandalaei.'
Við höfum sagt
skilið við hlutleysið
I’eear Island vard l'ullvalda riki
1918 lýsli |>ad yl'ir ævaraildi hlut-
leysi. Ekki kom sti yrirlýsiny í ve«
r>rir. ad Island var bermunid 10.
inaí 1940. Med herverndar-
sanniinenuin vid Bandaríkin ári
sídar siiydu Islendiiiftar sídan
skílid vid blutleysisstel'nuna oy
íterdu sérstakar rádstal'anir til ad
tryy.eja ör.vyyi sitt. eins iir allar
adrar (>jódir. setn s.jálf'st;od;ir vil.ja
vera. Iil.jóta ad yora.
Vid böf'mn þannitt horl'id f'rá
blutley■sisstel'nunni ve.ena
reynslu okkar. t.d. úr sídasta
strídi. En reynsla okkar á rætur
ad rekja til leyu landsins á
sielinealeid niilli X'esturálfu oy
Evrópu. sein veldur |>ví. ad Island
er bernadarleya tnikilx æ.et land.
I>jódviIjinn soyir í leidara 30.
oktöbersl.: ,.l>ad sér h vert tnanns-
barti. ad |>á l'yrst yrdi rádist á
eitlhvert land í stridi. ad )>ad væri
bernadarleya nnkilv;e.et. Oy |>ad
verdur eitt Iand. uin leid 0« þad
hel'ur ber of> herstödvar. ". I>ad er
vissuleea rétt hjá f’.jödvil.januin.
ad eera Verdur rád f'yrir. ad rádizt
verdi i stridi á land. sem er hern-
adarle.ea inikilvæet. E11 Island er
bernadarle.ua mikilvæ.ut alveu
burt séd l'rá |>ví. Iivort hér er her
eda herstiidvar. lesa laildsins
velclur því. Ojí likurnar aukast
fyrir 1>\ í. ad Island drauist fyrr en
ella inn í liernadarátök. o.u rádi |>á
s.jálft enyu uin |>ad. hver hér fær
lótl'ostu. ef (>ad er opid o,u övarid.
Okkttr keinur |>vf ekki ad uayni.
eins oe Sviþjöd ou Sviss. ad
ákveda ad vera blutlaus. enda er
hlutlcysi nal'nid tönit. nenia
landid liafi lier til þess ad verja
hlutleysi sitt. Svíar o.u Sviss-
lendinyar nýta niannal'la sínn oy
ver.ja Ijárnnmuni til varna. seni
vid liöfmn ekki bolina.un til.
Sanieinttdu þjödunuin var ætlad
ad halda uppi l'ridi i lieitninuin. en
fl.jótlopy koin í I.jös. ad þ;er voru
þess ekki ine.unu.uar. i>e«ar út-
þensla Sovétríkjanna. tned adstod
fiintnlu Iterdeildar koimmjnista.
la.udi undir siu hvert landid á
fætur ödru i Evróptt. blaut til
varnarrádstafana ad kotna. þess
veuna var Atlantsbal'sbandalauid
stol'nad. enda er rád fyrir því uert
i sáltniála Sanieinudu þ.jódanna,
ad mynda ineei sviedisvarnar-
bandalöu. Atlantsliafsbandalauid
er eill slíkra svædjsbandalaua o.u
befur nád þeini áraneri ad hefta
Irekari útþenslu Sovétrík.janna í
Evrópu of; lialtla ITidi þar. el' l'rá
eru laldar uppreisnir austan
tjalds þatin tíina. setn bandalapid
heftir verid vid lýdi.
Þátttaka
í varnarhandalagi
Vefíiia hernadarleus ntikilvæftis
Islands var því edlileut. ad Island
fterdisl slol itilili Atlanlshafs-
bandalaf>sins o.e tæki þátt í
varnarsamstarfi vestrænna þjöda.
Um þad hefttr ríkt vidtæk sam-
stada medal lýdrædisflokkanna.
En spyrja má. hvort þátttaka
okkar í Atlantshafsbandalauinu
sé ein naiftileft. hvort óhætt sé ad
seftja upp varnarsanininunum vid
Bandaríkin oy láta allar varnir i
landinu s.jálfu nidur falla?
Ut af fyrir sif> er naudsynleftt ad
vera i Atlantshafsbandalaftinu. I
því er fólftid. ad hvert adildarríki
Iýsir því yfir, ad árás á eitt þeirra
sé árás á þau öll. En hins veftar er
þad hverju adildarríkja i sjálfs-
vald sett. til hvada rádstafana þau
fíi'ipa. ef til árásar á eitt þeirra
kemur. Arás á Island of> taka
landsins. el' svo illa fer. ftetur
verid um fjard ftenuin. ádur en
önnur bandalaftsríki f>eta brtiftdid
vid, ef landid er óvarid. Þau verda
þá ad horfast í auf>u vid fjerdan
hlut ou fteta í raun <>,« veru ekki
ftert neinar rádstafanir. fyrr en
eftir á. Bandalausriki okkar verda
þá ef tíl vill ad taka afstödu til.
hvort þau sjá sér l'ært ad stofna til
allsherjarátaka. til ad kpma okkur
til hjálpar. eda hvort þau verda ad
sa'tta siu vid þad. sem ordid er.
Þad er uftfsvænlefí spurninf; hvert
yrdi hlutskípti Islands. hvort
lieldur kæmi til slíkra átaka eda
ekki.
Eraml'ör i hernadarlækni veld-
ur þvi. ad styr.jaldarátök hefjast
med minnj fyrirvara en ádur. Iie.u-
ar uiinl var ad l'ylftjasl belur med
styr.jaldarundirbi'minfti ftaftnad-
ila. Arás Araba á döftunum virtist
t.d koma Israeluili alperleua i
opna skjöldu.
Þau átök fjefa o.e lílefni til ad
huuleida. hvad liel'di fjer/.t. ef
Rússar hel'dii ftert alvöru tir hól un
sinni ad senda herlid til Efjypta-
lalids of* taka þar þált i átökum.
\'id skuluni ftanfta út l'rá því. ad
eiifjyr \arnir liel'du verid hér á
landi. Er l'jarrí layi. ad Rússar
muiidu lial'a Im.usad. þe.ear þeir
voru koninir í strídsad.eerdir á
annad bord. ad rétt væri ad
tryfiftjy sif* belur á nordurvæiiLii-
lllll ou ná fötf'est 11 hér?
Audvitad vomini vid. ad til slíks
komi ekki . 011 þad væri ábyrudar-
leysi a<1 yera sér ekki ftrein l'yrir.
ad til þess ueti komid. ou uera þær
\ arijdarrádsl al’anir. sem nauds\ 11-
leftar kuniia ad vera.
Næstu 3 til 4 árin geta
skipt sköpum.
Þá er líka edlileul. ad vid fterum
okkur urein fyrir þeirri spurn-
infiu. sem önnur adildarriki Atl
antshal'sbandalaftsin.s hljöta ad
vella fyrir sér. Er Island el' til vill
byrdi á (idriini ríkjuni Atlants
bafsbandalaftsins. eins of> nú
slanda sakir. ef bandalaeid lielur
ekki adstödu hér á landi til varna.
lil eltirlíls á f ridarlímum o.u yarn-
arvidbúnadar ef öfridarhætta er á
fci-'dínniV Alla \'e,ua er þad fyrir
nedan virdinftu okkar Islendiiifta
ad njöta fjóds af veru bandalaes-
ins. án þess ad leftftjy nokkud al'
miirkuin í þáfill þess.
Okkur eru lieldur ekki övid-
komandi örlöft náftranna okkar.
t.d. vina oft frænda á Nordurhind-
um. \'id ætlumst til studniiifts af'
þeim. þevar niikid lieeur vid fyrir
•>! I !'! o' þad er ekki nenia edli-
leL't. ad > ið Ií 1 ii 111 eimiÍK til liafjs-
muna þeirra. Nordmenn hafa
áh.VKKjur af' því. ef eiif>ar varnir
eda vidbúnadur eru á Islandi.
Nordiiieiin óttast. ad víftlína
Rússa numdi þá flytjast vestuf
fyrir Island. «f> jafnvel hlutlaus
ríki eins of> Svíar op Einnar öttast
aukinn þrýstiiif: ad austan. ef \ í.l-
lína Rússa flyzt lenftra vestur á
böftinn.
Þess vefília ber okkur skylda til.
bædi sjálfra okkar veftna of> ná-
ftranna okkar. ad hafa hér varnar-
vidbúnad. Ef> skal ekki fjölyrda
öllu meira um þá hlid málsins. þar
sem 11111 þessar nnmdir birtast
áftætar f>í'einar í Mbl. eftir Styrmi
Gunnarsson uni þörf varna hér á
landi. 0f> væritanlefjt er framhald
á ftreinum um þetta málefni eftir
B.jörn Bjarnason.
Fer vel á því. þar sem natidsyn-
lept er. ad vid 01111111 upplýsiiifta-
staifsenii i þessu máli lil |>ess ad
vekja athyfdi þjódarinnar á. lní-
lík al\ ara er hér á ferdinni.
Vid viiniiiii ad vísu. ad sanin-
íii.l;i\idrædur slörveldanna leidi
til varanlcfts örvfjfjis of> l'ridar. En
þá skuluni vid tmi leid fjera okkur
ftrein fyrir ad þad er annars veftar
styrkur Atlantshafsbandalafisins.
sem stödvad hefur útþenslu
So\étrikjanna í Evröpu. o.l hins
veftar ófjnun Kína á austiirlanda-
mæruni Sovétrikjanna. sem einn-
i.L hefur skapad áhtifta Sovétrík.j-
anna á slíktim samniiiKavidræd-
11111 til ad try.LL.jy frid vid ná-
ftranna í vestri.
Næstu þr.jú til fjöfjur árin fjeta
vorid (>rla.L;uík o.l skipl sköptmi.
Vid Islendin.Lar Letum 1;il1 löd
okkar á vofjaskálina. svo ad vost-
ræn ríki standi ad .samniiiLuni
med styrk sér ad baki. Þad er
forsenda þess ad samniiiftar takist
11111 \aranle,Lri fridarhorf ur í
franitídinni en vid hiil'uni átt ad
ven.jast. Þá o.l þá l'yrst tel.jum vid.
ad ekki sé þörf l'yrir erlent varn-
arlid á Islandi.
Endurskoðun varnar-
samningsins.
Eins o.L kunniiLl er var óskad
el'tir endurskodun á varnarsaniii-
inf>num vid Bandarikin I sam
ræmi vid 7. .li\ Iians 2ö. júní sl. E11
samk\ æmt \ arnarsaninin.Lnuni er
sox máiiada l'reslurtil slíkrar end-
urskodmiar. Ef endurskodunin
leidir ekki til þess. ad adilar verdi
ásáltir um ad endurný.ja samnin.L-
i 1111. Iiefiir hvor adilinn um sí.l
leyl'i til þess ad se.L.ja samnin.Lii-
tim upp med árs fyrirvara. Þessi
sex mánada l'restur rennur 1>\i út
2.1. deseiliber 11.k.
Þótt tími sé ordinn svo naum'ir
■M 01 raun Ix r \ >tni. iial'a sai
imiLav idrædtirekki átt sér stad m.
endurskodunína l'yrr eii þá í sl.
\iku. ad bandarísk sendiiielnd
kom þcirra erinda hiiiLad til
landsins. Islen/ka rikis.sl.jórnin
nuin i raun ekki hafa la.Lt l'rani
noinar tillöLur al' sinni hálfu.
hvad fyrir henni vakir í sanibaudí
\ 'id eiidurskodun saiiiniiiLsins.
Bandai'ikjanienn mimu hins vcl-
ar liaf'a á l'unduni í sl. viku, skilad
iipplýsiiiLiim af siimi háll'ti. Þóll
ekki sé enn kumiu.Lt 11111. Iivers
edlis þær eru eda livad vakir l'yrir
islcnzku 1 íkisstjórnínni raunveru-
leLii í einstaka atridum. er þess ad
vænta. ad l<>.lii þessi verdi lö.Ld
frani á l'iindí utaiiríkisniálanefnd-
ar brádleLa.
Eins (>l málid borl'ir ntí vid sýn-
ist adalle,La vera 11111 þr.já miÍLii-
loika ad ræda. midad vid breyt-
iii.ni frá rik.jandi ástandi. I fyrsta
la.LÍ. ad allt varnarlidid l'ari o.l þau
luanm írki. sem hér eru til stadar.
verdi i Læ/lu innlendra ol er-
lendra bor,Larle,Lra manna. I ödru
liiLÍ. ad allt varnarlidid. hermenn-
irnir. fari af landi brott <>l l'lytjist
til Skotlands. Gncnlands eda ann-
ad (>l stundi eftirlitsfliiL sitt (>L
starfsemi þadan. I þessu l'ælist
ekki eiiiLÖnLti. ad eftirlistfluLVél-
arnar yrdu hédan fluttar. heldur
(>L björLunarsveit. sem hér hefur
bækistöd svo <>l orrustul'IuLsveit.
sem er hér til varnar.
EftirlitsfluLvélarnar L«etu
huLsank'La feiiLÍd hér lendinLar-
leyfi. vid.Lerdir o.l adra þjónustu.
sem IslendinLar eda erlendir
menn. er hér fenKju atvinnu- <>l
dvalarleyfi. (innudust. I þrid.ja
1;i.lí er svo sá mÖLuleiki. ad nokk-
ur fækkun ictti sér stad I varnar-
lidinu (>l samsvarandi fjiilLim ís-
lenzkra <>l amerískra boi'Lara.
sem ynnti ýmis þau stiirf, er varn-
arlidsmenn vinna nú.
I framhaldi þessara hu.LleidiiiLa
er rétt ad rifja upp. ad 1910 voru
hér í varnarlidinu 4(>00—1800
menn. en eru núna um 3300. Þvi
er haldid l'rani. ad þessi fækkun
hal'i átt sér stad án þess ad skertur
hafi verid varnarvidbúnadur hér
á landi «l stal'i þad af aukinni eda
broyttri tækni.
Medan ekki li.LL.ia fyrir frekari
iipplýsiiiLár. skal ösa.Ll lálid.
hvort enn er unnt ad l'ækka eitt-
h\ ad í s.jálfu varnarlidinti án þess
ad stof'na (>r\'L.LÍ landsins í hættu.
Þad er hins vcL'ar l.jöst. ad ekki er
unnt ad búasl vid því, ad um
hcildarfiekktm verdi ad neda á
þeim mönntim. sem starla ad
varnarvidbúnadi eda þjönustu
veLna eftirlits, ef vid á annad
bord ákvedtim. ad naudsynleLt sé.
ad hér séu varnir.
Þátttaka
íslendinga
í varnarstörfum
Kanna ber til hlítar. hvort Iuil-
kvæmt sé ad auka þáttlöku Is-
lendihLa í varnarstörfuni. I lyrsta
1 ;ili þurftim vid IslendinLar ad
átta okkur á. hvort vid vil.jum sjá
af vinnuafji frá ödrum Li'einum
þjódlífsins til þessara starfa.
EiiLtim val'a er biindid. ad slíkt er
mjöL erl'itt nú. þe.Lar svo alvarleL-
ttr vinniialjsskortiir ríkir li.já
IramleidsliiLreinum sem raun ber
vitni. Þá er í ödru la.LÍ rétt ad .Lera
okktir Li'ein fyrir. ad IslondiiiLar.
sem taka slik stiirf ad sér. þurfa á
sérþ.jálfun ad halda. sem ekkí er
öi'ULítt. ad þörf sé l'yrir i almenn-
11111 Li'eihtim islenzks alvinmilífs.
el' sidar verdtir ásta'diilaust ad
halda áfram varnar- ol L‘i’>tlh-
störfuni. I þridja 1;ilí er á þad ad
lita. ad í (idruni löndtmi. þar sem
boi'Larar starfa her til adstodar.
er sérstök (ir\'LLÍsli>LL.)<>f. sem
Lorir sérstakar kröfur til slíkra
manna. t.d. um þaLnarheit um
allt. er snertir stiirf þcirra. Hér á
landi munu tæpast vera fulInæL.j-
andi l<ÍL ad þessu loyti (>l þyrfti ad
setja þati, ef til þess kæmi, ad
IslendinLar tækju mciri þátt í
störfum. bundnum viirnum lands-
ins. en hinLad til. I f.jórda layji
vaknar sú spurniiiL. hvort vid vilj-
um. ad ÍslendinLar séu þjálfadir
til þess ad taka þátt í i'yrstu vörn-
um. ef þiirf krefur. sem vid von-
um ad vísu. ad ekki komi til, en
l.jóst er. ad varnarlidsmonn. sem
nú L<-Lna þessum störfum. eru
þ.jálfadir á þann hát.t.
Fjölgun erlendra
borgara við
varnarstörf
Þá mun einnÍL hafa komid til
mála ad f.jöI.La eijendum boi'LUi-
um vid ýmis eftirlitsstörf í stad
varnarlidsmanna sjálfra. Ymsir
stjörnarsinnar hafa rætt um ad
koma á ad nýju þvi fyrirkomuIaLÍ.
sem ríkti í þessuni efnum
1949—51. I því el'ni þurfuili vid ad
Lera okkur Lrein fyrir. hvort itnnt
er ad setja slíkum almennum
boi'Lurum. þótt erlendir séu.
ferdahömlur. eins <>l settar hafa
verid varnaijidsniönnum. sem eru
undii' heraLa. El tel ósennileLt.
ad unnt sé ad set.ja nokkrar slíkar
skordur. o.l þá er líklcLt. ad slíkir
nienn hefdu meiri áhril' á aimennt
daLle.Lt líf hér á landi en varnar-
lidsmennirnir nú. Meirí hætta
yrdi á þvi en nú. ad þcir hefdu
áhrif á þjódlífid sem slíkt. Reyitsl-
an fyrr á árum Lefur <>l þad til
kynna.
Eins <>l ölluni er I.jöst. erti tim-
rædur um endurskodun varnar-
samnin.Lsins mjöL skammt á vol
komnar. Me,LÍnh;ettan í þeim vid-
rædtim er sú. ad ekki sé Lætt sem
skyldi ad tryLL.Ht öryLLÍ Islands.
Verid .Letur. ad unnt sé ad l'ull-
næL.ja nied einhverjmn hætti ad
vissu marki (iryLLÍshaLsniununi
Bandarikjanna med því ad hala
hér eftirlits- <>l vidvörunarstöd.
en ólikli'Lt er. ad þad eitt fulln;e.LÍ
þeirri kröfu. sem vid Islondin.Lar
hljótiim ad Lora 1 i 1 iiryLLÍs okkar
sjálfra eins <>l heinismálum er nii
komid. E11 vitaskuld verdur ciil-
inn \ arnarsamni n.Liir Lerdur eda
endiirnýjadur. nema sanieÍLinleL-
ir haLsmunir 1íl.lí slíkri sanin-
inLSLerd lil Lrundvallar.
Afstaðan til
endurskoðunar
Al'slada einstakra stjórnmála-
flokka til þcirrar endurskodunar.
seili nú fer l'ram. er eiiLan veLinn
l.jós. Afslada AlþýdubandalaLsins.
kommúnista. skyldum vid ætla. ad
væri þó skýr <>l afdráttarlaus. Svo
virdist <>l í ordi. Þeir halda þvi
f'ram. ad annad inuni ekki full-
næ.L.ja þeirra kriifum en ad vain-
arlidid hverli ad öllu leyti af landi
brott. Þeír tala nied fyriijitniiiLU
tim þær htiLleidin,Lar. sem á <I;i,l-
skrá hala verid. ad erlendir boi'L-
arar taki ad sér störf. sein varnar-
lidsmenn nú lial'a med höndum.
<>L ræda um. ad enLU breyti. þótt
varnaijidsmennirnir hafi l'ata-
skipti. En samt Lt'tur vel svo l'ar-
id. ad AlþýdubandalaLÍd Leti
IniLsad sér ad vera áfrani i ríkis-
•stjórn. þött varnarlidid fari
Iivci'lí. Þad nitinii e.t.v. verda
f.vrst <>l l'remst önntir alridi. sem
vakla því. ad koniniúnistar l'ara úr
st.jörn (>l þá 'fyrst <>L fremst. ad
þeir þora ekki ad takast á vid
vandann i efnahaLsmáltim. Vid
niinnunist reynslunnar Irá 195(>.
þt'Lar rikisstjórn var niyndud <>l
reyndar kosninLar hádar med
þeirri stefnuskrá. ad varnaijid
skykli fiira af landi brott. ÞeLar
horfid var frá því í tíd vinstri
stjórnar. seinni hluta ársins 195(>.
hreyfdu kommúnistar síl hvei'LÍ
úr ríkisstjórninni »l sátu til loka
vinstri stjörnar seint á árinu 1958.
Vid niinnumsl lika. hvernÍL
konunúnistar hafa Lk-ypt iill stórti
ordin vardandi alstödu sína til
samninLaLordar vid Breta til
lausnar landhelLÍsniálinu til þess
ad kaupa sé áframhaldandi setu i
rádherrastókun. E11 hvort tveLLja
þetta ætti einnÍL ad studla ad því.
ad samstarfsflokkar koinmúnista
taki ákvednari afstödu til varnar-
Framhald á bls. 18