Morgunblaðið - 30.12.1973, Qupperneq 31

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. DESEMBER 1973
31
um frekari framkvæmdir á
þessu sviði. Eina undan-
tekningin er um hundrað
milljóna króna eyðsla við
byggingu rafmagnslínu
milli Eyjafjarðar og Skaga-
fjarðar, þar sem ekkert
rafmagn er til að flytja.
Fumið og fátið er slíkt, að
þau einföldu sannindi hafa
gleymzt, að fyrst þarf að
virkja og framleiða raf-
magn, áður en unnt er að
flytja það til notandans.
Þegar ákveðið grunnafl
er fyrir hendi í öllum f jórð-
ungum landsins, er fyrst
tímabært að tengja þá
saman, svo að hver geti
miðlað öðrum.
Ótrúlegt er, en kunnugt
þó, hvernig núverandi
ríkisstjórn hefur tafið fyr-
ir hitaveituframkvæmdum
á höfuðborgarsvæðinu og
valdið þar með íbúunum
þar og þjóðarbúinu í heild
miklu tjóni.
Ríkisstjórnin ber ábyrgð
á, að við erum illa undir-
búin að mæta afleiðingum
olíukreppunnar og því
hljómar það vandræðalega,
þegar stjórnvöld láta nú
töluvert á því bera, að
verðhækkun olíu sé slíkt
áfall íslenzku efnahagslífi,
að þess vegna sé neyðar-
ráðstafana þörf. Er nú með
sama hætti rætt og ritað og
fyrir tæpu ári, þegar Vest-
mannaeyjagosið hófst.
Undir það skal tekið, að
Vestmannaeyjagosið var
áfall fyrir þjóðarbúið, en
einkum fyrir Vestmanna-
eyinga sjálfa. Ber aðfagna,
að vel hefur úr því rætzt.
Sjálfstæðismenn stóðu og
heilshugar með rfkisstjórn-
inni að þeim ráðstöfunum,
sem nauðsynlegt var talið
að gera þá. Gjafafé barst
og með rausnarleguin
hætti frá vina- og frænd-
þjóðum okkar, svo að vonir
standa til, að ekki þurfi að
framlengja þá skattstofna,
sem bæta áttu tjónið af
gosinu.
Hækkun olíuverðs breyt-
ir auðvitað afkomuhorfum
atvinnuveganna, einkum
sjávarútvegs, til hins
verra. Er talið, að hækkun
olíuverðs geti jafngilt allt
að 6—8% lækkun útflutn-
ingsverðmætis.
En þegar rætt er um tjón
af Vestmannaeyjagosinu
og olíuverðhækkunina,
gleymist mönnum, einkum
stjórnarsinnum, að tfunda
höppin, sem hent hafa.
Meiri loðnuafli barst á land
en nokkru sinni áður og
verðmæti hans varðsexfalt
meira en árið 1971. Út-
flutningsverð hækkaði um
50% á síðasta ári, þannig
að viðskiptakjörin við út-
lönd breyttust okkur mjög
í hag, þrátt fyrir hækkun
erlendra vara, sem við
þurfum að flytja inn. Við
áttum því að vera mjög vel
undir það búnir að mæta
áföllum og þ.á m. hækkun
olíunnar nú, en vegna al-
gers stjórnleysis efnahags-
mála væri öllu siglt í
strand, þótt engin hækkun
hefði orðið á olíuverði.
☆
í upphafi þjóðhátíðarárs
er útlit fyrir, að hluti flota
lándsmanna sé bundinn við
bryggjur og leysi ekki
landfestar, fyrr en afkomu-
grundvöllur er fyrir hendi,
sem útgerðarmenn telja
ekki vera að óbreyttu
ástandi. Allir launþegar at-
vinnuveganna eru án
samnings um kaup sitt og
kjör og hafa sett fram kröf-
ur um 40% kauphækkun.
Ber sú kröfugerð gleggst
vitni um mat launþega
sjálfra á afkomu sinni
undir vinstri stjórn.
Fjárlög þjóðhátíðarárs
eru byggð á viðskiptahalla
við útlönd þriðja árið í röð
og aldrei meiri en nú, eða
4400 millj. kr. Samkvæmt
því halda erlendar skuldir
áfram að vaxa, en þær hafa
tvöfaldazt á þremur árum.
Erlendar lántökur, aukn-
ing útlána innanlands og
þreföldun fjárlaga hafa
aukið peningamagnið í um-
ferð og þar með eftirspurn-
ina eftir vinnu, vöru og
þjónustu, sem ekki er til í
landinu og veldur því meiri
verðbólgu á styttri tíma en
nokkru sinni áður.
Vísitala vöru og þjónustu
hefur hækkað frá 1. nóv.
1972 til 1. nóv. 1973 um
30,2% og byggingarvísitala
enn meir.
Þrátt fyrir hæstu fjárlög
allra tfma, eru niður-
greiðslur og f jölskyldubæt-
ur lækkaðar, en það mun
valda enn meiri hækkun
vöruverðs. Talið er af fróð-
ustu mönnum, að verðlag
muni hækka um allt að
15% frá 1. nóv s.l. til 1. feb.
n.k., ef ekkert er að gert.
Skattheimta í heild og
beinir skattar sérstaklega
eru í algeru hámarki.
Þannig hækka tekju- og
eignaskattar í krónutölu í
fjárlögum 1974 um 45%
frá fjárlögum 1973, þegar
tekjur manna eru taldar
hafa hækkað um 25—26%,
enda er skattvísitalan af
ásettu ráði hækkuð minna
eða um 20%, svo að byrði
beinna skatta hlýtur enn
að þyngjast og þótti þó nóg
komið.
Ein meginkrafa laun-
þegasamtakanna er lækk-
un beinna skatta. Allir
stjórnmálaflokkar hafa
fallizt á það sjónarmið
Sjálfstæðisflokksins, að
beinir skattar séu alltof há-
ir, en Sjálfstæðisflokkur-
inn einn hefur lagt fram
fullbúið frumvarp um
lækkun beinna skatta.
Samkvæmt frumvarpinu
eru persónufrádrættir
hækkaðir, skattþrep víkk-
uð og skattstigar lækkaðir.
Tvísköttun hjóna er komið
á til þess að tryggja jafn-
rétti hjóna sem tveggja
einstaklinga og auðvelda
hvoru þeirra um sig að
ráða sjálft, hve miklu af
starfskröftunum er varið
innan heimilis eða utan.
Eins og nú standa sakir
verður ekki séð, að kjara-
deilur verði leystar, nema
komið sé til móts við laun-
þegasamtökin um lækkun
beinna skatta. Auðvitað
mun það hafa í för með sér
tekjumissi fyrir rfkissjóð.
Sjálfstæðismenn eru þeirr-
ar skoðunar, aðskattheimt-
an sé í heild of mikil og
benda á, að hlutur hins op-
inbera, ríkis og sveitarfé-
laga, af þjóðarframleiðsl-
unni hefur vaxið úr 30%
1970 í 35,5% 1973. Öívax-
andi skattheimta er til þess
fallin að draga úr verð-
mætasköpuninni, þjóðar-
tekjum og framleiðslu.
Hér ber því að gera hvort
tveggja f senn, að lækka
skattheimtuna í heild og
auka hlutdeild sveitarfé-
laga í tekjustofnum um
leið og þeim eru falin
aukin verkefni, sem ríkið
hefur nú með höndum.
Eitt helzta ágreinings-
efni stjórnmálaflokka er,
hve hið opinbera á að taka
mikinn hlut þjóðarfram-
leiðslunnar til sín til að
verja til svokallaðrar sam-
neyzlu.
í löndum kommúnista er
leitast við, að sem mestur
hluti verðmætanna fari um
hendur ríkisins, ekki ein-
göngu sem eiganda fram-
leiðslutækjanna, heldur er
starfsmönnum þar gjarnan
borgað í fríðu. Þeim er
skammtað húsnæði og út-
hlutað ýmissi þeirri vöru
og þjónustu, sem við á
Vesturlöndum kaupum og
greiðum fyrir samkvæmt
eigin vali.
Samfara aukinni sam-
neyzlu er því hætt við, að
við íslendingar tækjum
upp viðskiptahætti, sem áð-
ur tíðkuðust, þegar kaupa-
menn fengu greitt með
fæði og klæði en ekki pen-
ingum, þegar bændur sáu
aldrei pening fyrir afurðir
sínar, en voru bundnir við
útskrift hjá kaupmanni eða
kaupfélagi. Slíkir við-
skiptahættir þóttu þá ekki
til fyrirmyndar, enda
gerðu þeir menn háða
vinnuveitanda sínum og
viðskiptaaðila.
Á sama veg verður auk-
inn þáttur hins opinbera í
ráðstöfun þjóðarfram-
leiðslu til þess fallinn að
gera einstaklinginn háðan
hinu opinbera, valdhöfun-
um á hverjum tíma. Með
þeim hætti er lýðræðinu
hætt og einræðinu rudd
braut, eins og reynslan
sýnir í socialískum ríkjum.
Vissulega er það stöðugt
verðugt og ekki vandalaust
viðfangsefni í lýðfrjálsum
ríkjum, hvernig skapa
megi skilyrði til að efla
ábyrgð einstaklingsins,
framtak hans og valfrelsi á
andlegu sem efnalegu
sviði, um leið og félagslegt
öryggi allra þegna þjóð-
félagsins er tryggt. Sam-
ræma verður frjálshyggju
og félagslegt öryggi, ef vel
á aðfara.
En vandinn, sem nú blasir
við í efnahagsmálum er
þess eðlis, að hann verður
ekki leystur, nema með
heildaryfirsýn og sam-
ræmdri stjórn á sviði utan-
ríkisviðskipta, ríkisfjár-
mála og peningamála. Slíka
samræmda stjórn efna-
hagsmála hefur algerlega
skort í tíð vinstri stjórnar.
Ríkisstjórnin er ekki
heldur fær um að bæta ráð
sitt. Meðferð tollskrár-
frumvarps rétt fyrir þing-
frestun nú fyrir jólin sýndi
það bezt.
Ríkisstjórnin hefur ekki
nægilegan þingstyrk til að
koma málum fram og getur
því ekki leyst þau mörgu
vandamál, sem við er að
glíma. Slík ríkisstjórn á að
segja af sér.
☆
Allt bendir til þess, að
þjóðhátíðarárið 1974 verði
viðburðaríkt á stjórnmála-
sviðinu. Sveitarstjórna-
kosningar verða haldnar
síðasta sunnudag í maf. Þar
verður meðal annars barizt
um það, hvort landsmenn
eru sammála þeirri þróun,
sem orðið hefur í tíð vinstri
stjórnar, að draga valdið í
vaxandi mæli frá einstakl-
ingum og sveitarfélögum
til ríkisstjórnarinnar
sjálfrar. Ef menn eru sam-
mála auknu miðstjórnar-
valdi, þá kjósa þeir auðvit-
að einhvern vinstri flokk-
inn, en séu menn þeirrar
skoðunar að dreifa beri
valdinu og færa það til
fólksins, þar sem það býr,
þá kjósa þeir Sjálfstæðis-
flokkinn.
Auðvitað verður sérstak-
lega fylgzt með úrslitum
borgarstjórnarkosning-
anna í Reykjavík af mikilli
athygli, ekki eingöngu af
Reykvíkingum einum held-
ur landsmönnum öllum.
Reykvíkingar gera sér
grein fyrir að flytja verður
f jármagn að vissu marki úr
þéttbýlinu við Faxaflóa til
strjálbýlisins til að fram-
kvæma byggðastefnu og
nýta til lengdar öll landsins
gæði. Einnig er íbúum
strjálbýlisins ljóst, hvers
virði það er landinu öllu að
eiga höfuðborg, sem veldur
hlutverkisínu.
Því hlutverki hefur
Reykjavík valdið undir
stjórn sjálfstæðismanna á
hverju sem hefur gengið
um stjórn landsins.
Ólíklegt er, að Reykvík-
ingar telji hag sínum betur
borgið með sundurleita
stjórn 4—5 flokka, sem nú
hafa sýnt þann árangur af
landsstjórn sinni í mesta
góðæri, sem við höfum not-
ið, að sigla þjóðarfleyinu í
strand.
Reykvíkingar eiga von-
andi þann metnað á 1100
ára afmæli Ingólfsbyggðar
að tryggja borg sinni sam-
henta og örugga stjórn og
framsækinn og frjáls-
lyndan borgarstjóra, þar
sem Birgir ísleifur Gunn-
arsson er.
Enn á erindi til Reykvík-
inga hvatning Steingríms
Thorsteinssonar þjóðhátíð-
arárið 1874:
Ingólfs menn, í Ingólfsstað.
Allir festum heitið það:
Reisum upp í anda hans,
öndvegissúlur föðurlands.
☆
Til alþingiskosninga
kann og að draga áður en
langt um líður og fyrr en
reglulegu kjörtímabili lýk-
ur, ekki vegna þess að öðr-
um ráðherra Alþýðubanda-
lagsins þyki það „athug-
andi“. Á slíka yfirlýsingu
ber fremur að líta sem láta-
læti eins og öll fyrri stóru
orð kommúnista til að
reyna að hræða samstarfs-
menn í stjórn. „Hótanir"
kommúnista missa marks,
þegar þá sjálfa 'skortir
hvað eftir annað kjark til
aðstanda viðþær.
Sjálfstæðismenn munu
hvorki skorast undan að
marka ákveðna stefnu til
úrlausnar vandamálum
fyrir kosningar né ganga
til kosninga, hvenær sem
er. Sjálfstæðismenn heita
þá á alla íslendinga að taka
til umhugsunar, hvort ekki
er tími til kominn að fela
einum flokki meirihluta-
vald á Alþingi íslendinga.
Sjálfstæðisflokkurinn
hefur sýnt það í borgar-
stjórn Reykjavíkur, að
saman hefur farið framtak
einstaklinga, framkvæmd-
ir borgarinnar og frjáls-
lynd félagsmálastefna, sem
stuðlað hafa sameiginlega
að því að gera Reykjavík að
betri borg að búa í ár frá
ári.
Sjálfstæðisflokkurinn
mun taka tillit til minni-
hlutasjónarmiða, þegar
hann nær meirihluta á Al-
þingi eins og hann hefur
gert í borgarstjórn Reykja-
víkur. Er ekki tími til kom-
inn að fá hreinni línur í
íslenzk stjórnmál og fela
einum flokki meirihluta-
vald, láta hann reyna sig,
fella síðan dóm að kjör-
tímabili loknu í samræmi
við árangur? Verði einn
flokkur eins og Sjálfstæðis-
flokkurinn aðnjótandi slíks
trausts, mun hann að sjálf-
sögðu standa og falla með
gjörðum sínum. Sjálfstæð-
isflokkurinn mun ekki
heldur skorast undan að
axla þá ábyrgð af stjórnar-
athöfnum, sem þingstyrk-
ur leggur honum á herðar,
þótt meirihluti náist ekki
og þá í samstarfi við aðra
flokka. Fjarri er þá Sjálf-
stæðisflokknum að varpa
ábyrgð stjórnarathafna á
samstarfsflokka sína eins
og Alþýðubandalagsmenn
tíðka nú hvað eftir annað.
☆
Um leið og ég hvet sjálf-
stæðismenn hvarvetna á
landinu til að vera ávallt
reiðubúnir að vinna fyrir
hugsjónir sjálfstæðisstefn-
unnar, heiti ég einnig á
aðra landsmenn að styðja
Sjálfstæðisflokkinn og
tryggja bæði sveitarfélög-
um sínum og landinu í
heild stefnufasta og frjáls-
lynda stjórn.
Stjórnmálabarátta okkar
Islendinga er oft á tíðum
harkaleg og til þess fallin
að ala á ósamlyndi, flokka-
dráttum og samtakaleysi.
Við skulum því hafa það
hugfast, hvar sem við í
flokki stöndum, að „hvert
það ríki, sem í sjálfu sér er
sundurþykkt, fær ekki
staðizt". Við skulum því
ávallt haga stjórnmálabar-
áttu okkar svo, og ekki sízt
á þjóðhátíðarári 1974, að
um ísland og Islendinga
megi um alla framtið ávallt
segja:
„I sömu tungu, sama landi,
hinn sami lifir frelsis
andi“
Ég óska landsmönnum
öllum farsæls og gæfuriks
nýárs.