Morgunblaðið - 28.02.1974, Síða 35

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 28. FEBRUAR 1974
Lestarslys
Ankara, Tyrklandi,
27. febrúar —AP.
FARÞEGA- og flutningalest ók
beint inn í snjóskafla og grjót-
hrúgur við op járnbrautargangna
í Austur-Tyrklandi i dag, og er
talið, að yfir tíu manns hafi farizt,
og margir fieiri slasazt. 1 þessu
sama héraði hafa að undanförnu
orðið miklir mannskaðar af völd-
um snjóflóða, — alls hafa 45
manns farizt i slikum flóðum síð-'
ustu tvo mánuði.
Calley
Framhald af bls. 1
grein háskóla, hefði verið synjað
af yfirvöldum.
Anne Moore, vinkona Calleys,
sem einnig kom fyrir réttinn,
sagði aðspurð, að hún hefði aldrei
fundið til ótta í návist Calleys, og
að hún væri þess fullviss að hann
myndi ekki gripa til flótta ef hon-
um yrði sleppt lausum gegn trygg-
ingu. Ungfrú Moore kvað Calley
engan veginn birtan eftir það sem
fyrir hann hafi komið, og að hann
væri á engan hátt hættulegur
maður.
Eyjagos
STEINÞÓR Marinó Gunnarsson
listmálari sýnir um þessar mund-
ir 5 myndir í glugga Málarans í
Bankastræti.
Myndirnar eru allar málaðar af
gosinu í Eyjum, en skissur að
myndunum voru gerðar þegar
gosið var í hámarki. Sýningin í
Málaraglugganum verður fram á
mánudag, en allar myndirnar eru
til sölu. Ákveðinn hluti af sölu-
verði fer til uppbyggingar í Vest-
mannaeyjum.
Vilja herinn burt
ISLENZKIR námsmenn í Kaup-
mannahöfn vilja herinn burt og
island úr NATO. Kemur þetta
fram i ályktun Félags isl. náms-
manna í Kaupmannahöfn, sem
Morgunblaðinu hefur borizt, en
þar er skorað á ríkisstjórnina að
taka ákvörðun um uppsögn
vamarsamningsins. Segir í
ályktuninni, að þannig geti Ís-
lendingar bezt haldið hátíðlega
1100 ára byggð landsins og tryggt
sjálfstæði þess.
Athugasemd
i sambandi við samtalið við
Hólmstein Steingrxmsson í
blaðinu i gær skal þess getið, að
Hilmar Viggósson var gjaldkeri
Skáksambands islands þar til
hann fór til dvalar erlendis og gaf
ekki kost á sér til endurkjörs.
— Kissinger
Framhald af bls. 1
hafi unnið nýjan stjórnmálasigur
og að stigið hafi verið mjög mikil-
vægt skref i átt til samkomulags
um varanlegan frið í Miðaustur-
löndum.
1 Damaskus velta menn því fyr-
ir sér hvað Sýrlendingar hafi
fengið í staðinn fyrir að afhenda
listann með nöfnum fanganna.
Talið er að dr. Kissinger hafi lof-
að því að telja israelsmenn á að
hörfa með herlið sitt frá bænum
Kuneitra í Golan-hæðum.
Bærinn hefur verið á valdi
israelska hersins síðan í sex daga
striðinu 1967. Hann hefur til-
finningalega séð eins mikla
þýðingu i augum Sýrlendinga og
stríðsfangarnir i augum ísraels-
manna.
Kissinger ræddi við ísraelska
ráðamenn i dag um viðræður þær
sem hann hefur átt við Hafez
Assad forseta síðan hann kom til
Damaskus í gærkvöldi. Á föstu-
dag fer hann aftur til Damaskus
og gerir sýrlenzkum ráðamönnum
grein fyrir viðhorfum ísraels-
manna til aðskilnaðar herjanna i
Golan-hæðum.
Ferð Gromykos til Damaskus
kom mjög á óvart þar sem til-
kynnt hafði verið að hann mundi
ræða i dag við vestur-þýzka ráð-
herrann Egon Bahr sem kom til
Moskvu. Gromyko átti að fara til
Kairó á föstudag til fjögurra daga
viðræðna við Anwar Sadat
forseta.
— Um afnám Z
Framhald af bls. 27
UM SKÝRLEIK
Þess er áður getið, að afnám z
skerðir lítið sem ekki gagnsæi
orða. Þó skal því ekki neitað, að
ritun z gaf að jafnaði nokkra
beina vitneskju um stofn orða
(sem reyndar liggur þegar fyrir
af merkingarlegum orsökum sbr.
það, sem áður er sagt). Z í orðinu
vizka minnti á t vitogz ístenzt á d
í standa. En þessi vitneskja og
áferðarskýrleikur var allt of háu
verði goldinn að okkar hyggju. Ef
sú stefna að sýna stofn orða eða
uppruna sem skýrast i riti ætti að
ráða mestu, næðist meiri árangur
í þessu sambandi með þvi að rita
d, ð, t ásamt s: íslendska,
heldstur, sættst. Þá bæri t.d. einn-
ig rithátturinn breiðka, víðka og
gleiðka gleggra vitni um uppruna
orðanna en sá ritháttur, er nú
tíðkast. Þótt sumar myndir nokk-
urra orða ólíkrar merkingar verði
stafsettar eins eftir að z var af
lögð, er engu meiri hætta á mis-
117 skotnir
í S-Afríku
Höfðaborg, 27. febrúar.
NTB.
LÖGREGLAN í Suður-Afríku
skaut 117 manns til bana og særði
352 við skyldustörf sin í fyrra, að
þvi er lögreglumálaráðherrann,
Louwrens Muller, skýrði frá í fyr-
irspurnartíma á þingi i dag.
90 þeirra, sem voru skotnir til
bana, voru fullorðnir blökku-
menn, 14 fullorðnir kynblending-
ar, tveir hvitir menn og einn full-
orðinn Afrikumaður. Tveir voru
þeldökkir unglingar og tveir ung-
ir kynblendingar.
— Töf á undir-
skrift
Framhald af bls. 36
vinnu úr smiðjunum, auk þess
sem álagning þeirra gæfi þá fleiri
ki-ónur, þar sem um er að ræða
prósentuálagningu á vinnu
sveinanna.
Innan Alþýðusambandsins
urðu menn furðu lostnir, er þetta
deilumál kom upp á yfirborðið.
Eðvarð Sigurðsson, formaður
Dagsbrúnar, var búinn að aflýsa
verkföllum í félagi sinu, einnig
Hermann Guðmundsson í Hlif í
Hafnarfirði, Runólfur Pétursson i
Iðju og margir fleiri forystumenn
verkamanna. Voru þeir þarna
settir í mjög slæma klípu, þar sem
sú samningsprósenta, sem þeir
höfðu samið um var hvergi nærri
þvi, sem þessir iðnaðarmenn
höfðu nú fengið inn í samning
sinn. Enginn innan forystu ASI
vissi um þessa kröfu
málmiðnaðarmannanna nema
Snorri Jónsson, forseti ASÍ, sem
viðurkenndi að hafa vitað af
þessu í nokkra daga, en Snorri
var fyrrum formaður í félagi járn-
iðnaðarmanna.
Einn af forystumönnum í
verkamannasamtökunum sagði,
er blaðamaður Mbl. furðaði sig á
því, hve mikil harka væri í
forystumönnum járniðnaðarins:
„Þetta er ekki harka, þetta er
heimska. Að nokkrum manni
skyldi detta í hug að slikir
samningar færu í gegn.“ Meðal
vinnuveitenda gætti einnig
sárinda vegna framkomu foi'ystu-
manna Sambands málm- og skipa-
smiðja og einn forystumanna
skilningi i riti en í mæltu máli,
þar sem framburður orðanna er
og hefur verið hinn sami,
og hefur áður verið að þvi
vikið. Það er heldur engin
ný bóla, að óskyld orð séu
rituð með sama hætti i ís-
lensku máli. Eitt dæmi nægir:
Merking eftirfarandi setningar-
brots fer eftir framhaldinu, því
merkingarlega samhengi, sem
orðið beðið stendur í: Hann hefur
beðið. . . Halldór Laxness hefur
ritað tugi bóka, og fáir munu þeir
að sönnu véra, sem telja sig skilja
allt i bókum hans. Þvi hefur þó
aldrei verið haldið fram, að skiln-
ingur manna skerptist, ef z væri
sett í þessi frægu rit.
BREYTINGIN 1973
Þegar að þvi er horfið að rita s,
þar sem áður var z í íslensku máli,
kemur til álita, hvaða breytingar
aðrar eru nauðsynlegar eða
heppilegar. Til mála kæmi að rita
d, ð, t ásamt s samkvæmt upp-
runa: gætsla, handski, fariðst. En
slikur ritháttur hefur ekki
tíðkast og er andstæður þró-
— Tollskráin
Framhald af bls. 14
ar íslands að Friverzlunarsamtök-
um Evrópu (EFTA) og samnings
íslands við Efnahagsbandalag
Eyrópu (EBE) og enn fremur af
annarri nauðsyn á endurskoðun
tollskrárinnar. Ljóst hefur verið
frá því samið var um aðild tslands
að EFTA að taka þyrfti tollskrána
til heildarendurskoðunar í því
skyni að veita iðnaðinum svigrúm
til aðlögunar að hinum breyttu
markaðsaðstæðum, eftir því sem
tollar á iðnaðarvörum (verndar-
vörum) fara smám saman lækk-
andi fram til ársins 1980.
innan VSÍ, sem er í forsvari fyrir
stórri atvinnugrein sagði að i
raun ætti þessir menn enga sam-
leið með öðrum vinnuveitendum,
þar sem aðeins væri um að ræða
sölu á vinnu annarra með álags-
prósentu. Þá sagði einn af
samninganefndarmönnum iðn-
aðarmanna, þegar talsvert
var áliðið nætur, að hann skildi
ekki eftir hverju væri beðið. Búið
væri að semja um þetta og hann
sagðist ekki geta skilið, hvers
vegna utanaðkomandi aðilar gætu
krafizt breytinga á gerðum
samningi.
Undir morgun leystist loks
deilan og var komið á jöfnuði á
laun iðnaðarmannanna. Járn-
iðnaðarmenn, bifvélaverkjar og
blikksmiðir fengu 10% viðgerða-
og þungaálag á laun sín og munu
þá hafa jafnazt metin saman borið
við rafvirkja og trésmiði, en allir
þessir aðilar eru innan Málm- og
skipasmíðasambandsins. Þessar
stéttir, sem fengu þetta 10% við-
gerða- og þungaálag, sátu því uppi
eftir þessa nótt með öllu betri
samninga en almennu verka-
mannafélögin höfðu fengið.
Þá má geta þess, að Eðvarð
Sigurðsson aðvaraði Stefán
Biörnsson. forstjóra f Mjólkur-
samsölunni, í fyrradag, er þetta
mál málmiðnaðarmannanna kom
á daginn og var þá gengið frá
undirskriftum hið snarasta. Hins
vegar munu mjólkurfræðingar,
sem orð hafa á sér fyrir að vera
harðir samningamenn, hafa
fundið að eitthvað lá í Ioftinu og
var félagsfundum þeirra frestað
um einn sólarhring, svo að unnt
yrði að hafa allar dyr opnar.
Félagsfundir i félagi þeirra eru í
dag.
un málsins. Annar kostur er
að skipta aðeins á s og z og
hafast ekki annað að. Þá yrði
t.a.m. ritað hitst, sætst og stytst.
Um þann rithátt er það að
segja, að liann er hvorki i sam-
ræmi við framburð né stofna
þessara orða: hitt —, sætt — og
stutt. Hvort tveggja yrði þá talið
rangt: að rita hist, sæst og styst í
samræmi við framburð og hittst,
sættst og styttst með hliðsjön af
stofni. Ef þessi leið yrði valin, er
hætt við, að margur námsmaður-
inn þættist litlu bættari og ritvill-
ur yrðu álíka margar og á dög-
um z.
Stafsetningarnefnd valdi þann
kostinn að láta framburð ráða:
rita hist, sæst, styst o.s.frv. Sá
ritháttur er langauðveldastur, því
að þá má styðjast við auðlærða
reglu: Aldrei skal rita t eða tt
næst á undan endingunni st.
Þeir, sem 1929 sömdu reglur
þær um z, sem gilt hafa þar fil í
september s.l., ákváðu að rita ekki
z á eftir s eða ss. Við lýsingarhátt
sagna, sem enda á st eða sst í
germynd var í miðmynd bætt end-
— Athugasemd
Framhald af bls. 33
kvæmilegt að umræddar vélar
kæmu Svo seint til flutnings, sem,
frá hefir verið skýrt, skal ósagt
látið, en ádeila á Skipaútgerðina í
þessu sambandi er a.m.k. mjög
ómakleg.
Reykjavfk, 26. febrúar
Gxiðjón F. Teitsson.
— Frjálslyndir
Framhald af bls. 1
þremur vikum, en aukin óánægja
með efnahagsstefnu Heaths og til-
lögur hans til ausnar vinnudeil-
imurn er sennilega skýringin á
því að staða Verkamannaflokks-
ins virðist hafa eflzt á lokastigi
kosningabaráttunnar.
Methalli á viðskiptajöfnuði og
gagnrýni forseta iðnaðarsam-
bandsins (CBI), Campbell
Adamsons, á lög stjórnarinnar um
launasamninga og vinnudeilur
hafa veikt stöðu Heaths.
Jeremy Thorpe, foringi frjáls-
lyndra, sagði á blaðamannafundi i
dag að hann væri reiðubúinn að
mynda minnihlutastjórn. Hann
kvað stjórnarsamvinnu koma
einnig til greina, en sagði að for-
ingi hennar yrði aðgeta sameinað
þjóðina ogþað væri kvorki ávaldi
Heaths né Wilsons.
Hann sagði að stjórnmálaferill
Heaths og Wilsons væri i hættu í
kosningunum. ,,Ef Verkamanna-
flokkurinn tapar verður Wilson
sparkað eftir eitt og hálft ár og ef
íhaldsflokkurinn tapar hverfur
Heath eftir 6—9 mánuði," sagði
Thorpe.
Thorpe spáði því að Frjálslyndi
flokkurinn fengi að minnsta kosti
60 þingsæti af 635. Frjálslyndi
flokkurinn hefur nú 11 þingsæti,
íhaldsflokkurinn 322, Verka-
mannaf lokkurinn 287, skozkir
þjöðernissinnar 2 og ýmsir smá-
flokkar hafa 1 þingsæti hver.
— Bjarni tapaði
Framhald af bls. 36
raun hafnað sáttaumleituninni,
liti félagið svo á, að hann hefði
haslað sér völl utan samtakanna
og gæti þess vegna ekki verið fé-
lagsmaður í SF i Reykjavík og þá
ekki heldur formaður stjórnar-
innar. Voru það fylgismenn
Hannibals Valdimarssonar, sem
að þessari ályktun stóðu. Var jafn
framt Guðmundi Bergssyni falið
að gegna formennskunni fram að
næsta aðalfundi.
En nokkrir stjórnarmenn i aðal-
stjórninni — fylgismenn Bjarna
Guðnasonar — neituðu að lúta
formennsku Guðmundar og kusu
Ottó Björnsson varaformann sam-
takanna í stað Guðmundar. Guð-
mundur boðaði þó til stjórnar-
funda, en þar sem fylgismenn
Bjarna Guðnasonar mættu ekki á
fundunum, sóttu varastjórnar-
menn fundina í staðinn og voru
það fylgismenn Hannibals. Þessu
undi hinn hópurinn ekki og fékk
lagt lögbann við því að Guðmund-
ur Bergsson og félagar, hvert fyr-
ingunni st: festst, lýstst, hresstst,
kysstist. Rithátturinn feszt lýszt
hresszt og kysszt hefði hins vegar
verið i samræmi við aðrar reglur
um z. Ekki verður sagt að ending
in stst fari vel i íslensku máli,
enda hefur hún vart verið borin
fram, nema þá að stafsetningin
hafi leitt til einhvers fikts i því
efni. Menn hafa sagt orðin fest og
festst með sama hætti. I námi
þvældist þessi stafsetning fyrir,
nema nemandinn kynni glögg skil
á germynd og miðmynd. Staf-
setningarnefnd lagði þvi til, að
,,einfalt“ st yrði látið nægja i báð-
um myndum i samræmi við fram-
burð.
LOKAORÐ
Stafsetning, sem mjög tekur
mið af uppruna, gerir
ávallt þá kröfu, að menn viti
svo og svo mikið um málið,
málfræði þess og form. Þar
eru z-reglur síður en svo undan-
tekning. Þær krefjast drjúgs tima
við fremur ófrjótt nám. Reynslan
hefur aftur á móti sýnt, að færni i
z-reglum og stafsetningu almennt
35
AUs eru frambjóðendur 2.134
og hafa aldrei verið fleiri. Fram-
bjóðendur íhaldsflokksins eru
633, Verkamannaflokksins 623,
Frjálslynda flokksins 517,
skozkra þjóðernissinna 70,
velskra þjóðernissinna 36, Þjóð-
fylkingari nnar 53 og kommúnista
44.
Sérstakar öryggisráðstafanir
hafa verið gerðar á Norður-ír-
landi vegna kosninganna þar sem
óttazt er að öfgamenn láti til skar-
ar skriða. Þar er talið að
s xðningsmenn séra Ian Paisleys
fái að minnsta kosti helming
þeirra 12 þingsæta sem kosið er
um.
— Fjárkúgun
Framhald af bls. 15
um verði sent til eyjarinnar
Grenada í Karíbahafi og dreift
þar meðal fátækra. Hótar maður-
inn því, að ef ekki verði orðið við
þessari kröfu, þá muni hann einn-
ig „krækja í“ eiginkonu Harold
Wilsons formanns Verkamanna-
flokksins til þess að knýja sitt
f ram.
Herská baráttusamtök fyrir
málstað Grenada í London, sem
nefnast „Vandamál Grenada",
sögðu i dag, að þau vissu ekkert
um þennan þjófnað. Að undan-
förnu hefur talsverð ólga ríkt á
þessari Karíbahafseyju og mikil
óánægja með rikisstjórn leiðtog-
ansGairys.
Svalir hrundu
EINN beið bana og 18 slösuðust,
nokkrir alvarlega, þegar svalir
hrundu á Karachi-flugvelli í dag
er Moammar Khadafy Libýufor-
seti kom i heimsókn til Pakistans.
Þúsundir höfðu salnazt saman
til að fagna Khadafy á svölum
flugstöðvarinnar erþær hrundu.
ir sig eða tvö eða fleiri saman,
boðuðu til félagsfunda i SF í
Reykjavík i nafni stjórnarinnar
eða samtakanna og ynnu önnur
störf f nafní stjórnarinnar. Var
síðan höfðað mál til staðfestingar
lögbanninu og fylgismenn Bjarna
Guðnasonar kröfðust þess þá
einnig, að staðfest yrði með dómi,
að Bjarni Guðnason væri að lög-
um enn i SF í Reykjavik og ætti
sæti í stjórninni og að Ottó
Björnsson væri að lögum varafor-
maður SF.
Dómurinn vísaði þessu öllu frá
og leit svo á, að Bjarni Guðnason
hefði réttilega verið rekinn úr
félaginu samkvæmt lögum félags-
ins og almennum lögum og þess
vegna hafi hann og fylgismenn
hans ekki getað höfðað mál út af
þessu.
Dóminn kvað upp Stefán Már
Stefánsson borgardómari, en lög-
menn málsaðila voru Logi Guð-
brandsson hrl. fyrir Bjaxrna
Guðnason og hans fylgismenn, en
Hörður Einai’sson hrl. fyrir Guð-
mund Bergsson og hans fylgis-
rnenn.
er ekki einhlit til að menn geti
kallast sendibréfsfæx-ir, geti stílað
skammlaust mál sitt eða komið
fyrir sig orði, svo að viðunandi sé.
Stafsetning er ekki málið sjálft,
heldur búningur þess i riti;
kunnátta i stafsetnirxgu tryggir
engan vegixin málhæfni. Með því
að rýmka nokkuð um hina form-
bundnu stafsetningu vinnst tínji
til að sinna betur málinu sjálfu
og notkun þess. Af þeim sökum og
öðrum, sem nú hafa verið greind-
ar, er það þvi skoðun okkar, að
afnám z úr islensku máli sé spor í
rétta átt, átt til málverndar og
málræktar.
Vegna ýmissa ummæla og um-
ræðna, sem spunnist hafa um nið-
urfellingu z, höfum við undir-
ritaðir talið rétt eins og getið var i
upphafi að birta helstu röksemdir
okkar um þessa%kvörðun og telj-
um málið hér með útrætt af okkar
hálfu.
H al ldór H al Idórsson
Baldur Ragnarsson
Gunnar Guðmundsson
Indriði Gíslason
Kristinn Kristmundsson