Morgunblaðið - 20.07.1974, Síða 31

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 20. JULl 1974
31
Nú verka allir
í salt
SAKIR óvissunar um verðlag
þorskblokkar á Bandarfkja-
markaði munu nú útgerðarfyrir-
tæki almennt verka f salt megnið
af þorskaflanum, er berst á land.
Marteinn Jónasson, fram-
kvæmdastjóri hjá B(JR, tjáði
Morgunblaðinu, að aliur stór-
þorskur og milliþorskur er bærist
og áður fór f blokkir væri nú
— Kýpur
Framhald af bls. 1
ráðherra Tyrklands, staðfesti við
fréttamenn í kvöld, að flotinn
hefði látið úr höfn út á Miðjarðar-
haf, en neitaði að segja hver
fyrirmæli flotaforinginn hefði.
Patrick Massey, fréttaritari
Reuters í tyrknesku hafnarborg-
inni Mersin, sagði, að í flotadeild-
inni hefðu verið um 30 liðs-
flutningaskip og landgöngu-
prammar f fylgd fjögurra tundur-
spilla. Liðsflutningar til borgar-
innar héldu áfram, eftir að flota-
deildin hafði lagt úr höfn.
Seint í kvöl lýsti Hasan Isisk,
varnarmálaráðherra Tyrklands,
því yfir, að spurningin um stríð
eða frið byggðist á þeim upp-
lýsingum, sem Sisco aðstoðarutan-
ríkisráðherra kæmi með frá
Aþenu.
Makarfos erkibiskup, fyrr-
verandi forseti Kýpur, hélt í
kvöld ræðu f öryggisráði
Sameinuðu þjóðanna, þar sem
hann sakaði grísku stjórnina um
að reyna að koma einræðisstjórn
sinni yfir Kýpur. Skoraði hann á
öryggisráðið að tryggja endur-
reisn stjórnarskrárreglu á Kýpur.
Makarfos sagði, að það, sem gerzt
hefði á Kýpur frá því á mánudag,
væri hreinn harmleikur og
kallaði byltinguna, sem velti hon-
um úr sessi, innrás, sem allir
íbúar eyjarinnar, Grikkir og
Tyrkir, þyrftu að gjalda fyrir.
Makarfos krafðist þess, að gríska
stjórnin kallaði heim alla liðs-
foringjana, 650 að tölu, sem skipa
foringjastöður í þjóðvarðliði Kýp-
ur, og sagði, að það væri skrípa-
leikur að skipta um menn, því að
mennirnir, sem færu, hefðu í einu
og öllu hlýtt fyrirmælum her-
foringjastjórnarinnar í Aþenu og
mennirnir, sem kæmu, myndu
gera slíkt hið sama. Makarios
talaði í 26 mínútur.
Seint í kvöld var búizt við sendi-
nefnd frá hinni nýju stjórn Kýp-
ur, sem hef ur beðið um leyfi til að
fá að skýra málstað sinn fyrir
öryggisráðinu. Ekki var búið að
taka afstöðu til hvort það leyfi
yrði veitt, en fulltrúar Bandaríkj-
anna voru því fylgjandi, að stjórn
Sampson fengi að skýra mál sitt,
til þess að hægt yrði að fá stað-
reyndirnar á borðið, eins og einn
bandarísku fulltrúanna orðaði
það.
Skömmu áður en Morgunblaðið
fór í prentun í gærkvöldi til-
kynnti brezka utanrfkisráðuneyt-
ið, að grfska stjórnin hefði fallizt
á í grundvallaratriðum að senda
fulltrúa til Lundúna til að ræða
Kýpurdeiluna og leiðir til að
koma aftur á friði þar. Fréttarit-
arar telja, að þetta geti orðið und-
anfari þriggjaþjóðaráðstafnu um
framtíð Kýpur, Bretlands, Tyrk-
lands og Grikklands, en þær þjóð-
ir undirrituðu samkomulagið
1960, sem tryggði sjálfstæði Kýp-
ur. Areiðanlegar heimildir í
Lundúnum í dag hermdu, að
brezka stjórnin væri ákeðin í að
ná Tyrkjum og Grikkjum saman
við borð til að hamra f gegn sam-
komulag um friðsamlega framtfð
eyjarinnar. Ekki var vitað hve-
nær vænta mætti komu tyrk-
neskrar og grískrar nefndar.
Þegar Morgunblaðið fór í prent-
un var enn allt með kyrrum kjör-
um við Kýpur, en fregnir
hermdu, að tyrkneska flotadeild-
in væri komin undir strendur eyj-
arinnar.
verkaður f salt af þessum sökum.
Kvaðst hann hafa af þvf fréttir, að
þetta væri nú almennt tfðkað. Þá
hefur Morgunblaðið af þvf fréttir,
að töluvert hafi aflazt af smáfiski
að undanförnu, þorski undir 40
sm að lengd en slfkur fiskur telst
ekki vinnsluhæfur f frystihúsum.
Mun þessi fiskur hafa farið ein-
göngu f salt.
Af þessum sökum hafði
Morgunblaðið samband við Helga
Þórarinsson hjá Sölusambandi
ísl. fiskframleiðanda, og spurði
hann um markaðshorfur á smáum
saltfiski. Helgi sagði, að það væri
enn lítið farið að reyna á það en
hins vegar hefði jafnan reynzt
erfiðara að selja smáan saltfisk en
hinn stærri. Helgi sagði, að mikill
útflutningur væri nú á saltfiski
og væri það nær eingöngu blaut-
fiskur af vetrarvertíð. Þrátt fyrir
mikla saltfiskverkun sagði Helgi,
að þess yrði ekki vart, að birgðir
söfnuðust fyrir, en á vegum SlF
var samtals samið um sölu á um
24 þúsund tonnum í ár.
— Nixon
Framhald af bls. 1
Skömmu eftir að fregnir þessar
bárust kallaði Ronald Ziegler
blaðafulltrúi Nixon fréttamenn á
sinn fund, þar sem hann gagn-
rýndi harðlega framkomu og
málsmeðferð þeirra Rodinos og
Doars og sagði, að þeir hefðu nú
varpað af sér falskri hlutleysis-
hulu og reyndu eftir mætti að
stjórna fréttamiðlun til almenn-
ings frá fundum nefndarinnar til
að reyna að sverta nafn forsetans.
Hann sagði, að nefndin hefði al-
gerlega kastað fyrir borð öllum
grundvallarreglum sanngirni og
misst öll tök á verkefni sínu.
Reiði Zieglers kom fréttamönnum
mjög á óvart því að hann hefur
gætt þess vandlega að forðast
gagnrýni á Rodino og Doar.
— Franco
Framhald af bls. I
aðar, eftir að hann hafði veikzt af
æðasjúkdómi. Læknar gerðu þá
ráð fyrir, að hann myndi yfirgefa
sjúkrahúsið eftir nokkra daga.
Óstaðfestar fregnir f Madrid í dag
hermdu hins vegar, að hershöfð-
inginn hefði fengið innvortis-
blæðingar I kjölfar truflana á
meltingarstarfsemi og að líðan
hans væri mjög slæm. Talsmaður
Francos sagði, að hershöfðinginn
hefði afsalað sér völdum að eigin
frumkvæði og frjálsum vilja, er
honum tók að hraka, þvf að hann
vildi ekki að lfðan sín ylli upp-
námi meðal Spánverja. Talsmað-
urinn sagði, að þó illa hefði litið
út í morgun, liði Franco nú mun
betur.
Juan Carlos er 36 ára að aldri,
sonur Alfons VIII. Spánarkon-
ungs, sem afsalaði sér konungs-
tign árið 1931. Arið 1969 gerði
Franco þá stjórnarskrárbreyt-
ingu, að Juan Carlos skyldi verða
eftirmaður sinn að sér látnum og
endurreisa konungdóm á Spáni 8
dögum eftir lát sitt, eða ef veik-
indi gerðu sér ókleift að gegna
embætti þjóðhöfðingja. Aður
hafði Juan Carlos orðið að undir-
rita eið þess efnis, að hann myndi
algerlega halda í heiðri stjórnar-
stefnu og grundvallarlög Franco-
stjórnarinnar. Er prinsinn tók við
völdum f morgun endurtók hann
þennan eið.
— 8. skotið
Framhald af bls. 32
stöðva og fara eftir fyrirmælum
skipherra varðskipsins, en hann
hafði fyrirskipanir þessar að
engu. Rétt fyrir kl. 8 var svo skot-
ið föstu skoti fyrir framan stefni
Forester en það hafði engin áhrif
á Taylor.
Þegar hér var komið sögu
ákváðu forráðamenn Landhelgis-
Minni krossinn á kortinu sýnir
hvar Þór kom að Forester og hinn
stærri hvar togarinn stöðvaðist
loks eftir skothrfð varðskipsins.
gæzlunnar að reyna aðrar leiðir
— að reyna til þrautar að fá skip-
stjórann til að stöðva togarann
svo ekki þyrfti að valda á honum
meiriháttar skemmdum með skot-
hríð. I þessu skyni var haft sam-
band við eiganda togarans í Hull
og hann beðinn um að reyna að
tala Taylor til og fá hann til að
hætta flóttanum. Utgerðarmaður-
inn gerði ftrekaðar tilraunir til að
ná sambandi við Taylor en tókst
aldrei. Var þá komið fram undir
hádegi, Taylor lét engan bilbug á
sér finna og var þess vegna afráð-
ið að undirbúa harðari aðgerðir
gegn togaranum. Höskuldur, skip-
herra á Þór, kallaði yfir til togar-
ans og benti Taylor á, að ef hann
stöðvaði ekki væri varðskipið til-
neytt til að skjóta föstum skotum f
togarann og væri Taylor þá
ábyrgur ef meiðsli á mönnum eða
manntjón hlytist af.
Taylor svaraði þessu engu né
heldur svaraði hann ftekunum
skipherrans á brezka eftirlits-
skipinu Hausa um að sinna aðvör
un varðskipsins. Um kl. 2.30 var
skotið á togarann, fyrst fjórum
Iausum skotum með nokkru bili
og er það dugði ekki voru Taylor
gefnar 10 mínútur til að stöðva
togarann ellegar yrði skotið föst-
um skotum í togarann.
Við þessar fréttir snarsneri
Taylor skipi sínu og tók stefnu í
norðvestur í átt til eftirlitsskips-
ins, sem nálgaðist skipin en átti
þó enn ófarnar um 20 sjómflur.
Varðskipsmenn tóku nú að skjóta
föstum skotum — í fyrstu hrinu
var skotið fjórum'skotum aftan til
í togarann í von um að eitt skotið
hæfði stýrisvélina og togarinn
stöðvaðist af þeim sökum. Var í
allt skotið sex skotum aftan til í
Forester en Taylor lét sig ekki og
hélt áfram ferðinni.
Um þetta leyti fékk Taylor til-
kynningu frá skipherranum á
Hausa, að eina aðstoðin, sem
Hausa gæti veitt Forester við
þessar kringumstæður, væri
læknisaðstoð og björgun skip-
brotsmanna. Við þessi svör sneri
Taylor togaranum aftur við og
sigldi á haf út á nýjan leik. Kl.
16.40 var svo fyrri kúlunni skotið
f vélarrúm togarans og þegar það
dugði ekki annarri til. Virðist það
hafa laskað eitthvað vélina, þvf að
nú stöðvaðist togarinn skyndi-
lega.
Fyrst í stað virtist varðskips-
mönnum sem áhöfn Forester
hygðist yfirgefa skipið, þar sem
það væri að sökkva. Svo reyndist
þó ekki heldur brá Taylor skíp-
stjóri sér yfir í brezka eftir-
litskipið, er nú var komið til skip-
anna, og mun hafa átt þar við-
ræður við skipherra Hausa. I
millitfðinni fór fyrsti stýrimaður
Þórs, Friðgeir Olgeirsson, ásamt
flokki manna um borð í togarann
og handtóku þeir Taylor er hann
kom aftur um borð frá viðræðum
sfnum við yfirmann eftirlitsskips-
ins. Var allmikill leki kominn að
Forester um þetta leyti og togar-
inn tekinn að hallast. Kafarar frá
varðskipinu hófu þegar viðgerð
og dælur frá varðskipinu voru
settar um borð í togarann. Tókst
fljótlega að komast fyrir lekann
og að þétta í götin og um kl. 20
sigldi skipið f norðvestur áleiðis
til Seyðisfjarðar, þar sem mál
Taylors verður tekið fyrir. Vél
togarans var komin í gang um
þetta leyti, „og gengur engu lakar
en á flóttanum svo að við búumst
við skipunum til Seyðisfjarðar
um kl. 9 í fyrramálið," sagði
Pálmi Hlöðversson hjá Land-
helgisgæzlunni, þegar Morgun-
blaðið hafði samband við hann f
gærkvöldi.
A þeim slóðum sem Forester
var að veiðum mega Bretar veiða
frá 50 mílna mörkunum inn að 12
mflna mörkunum — samkvæmt
bráðabirgðasamkomulagi Islend-
inga og Breta, sem batt enda á
þorskastríðið á sínum tíma. En
inn fyrir 12 mílurnar mega
brezku togararnir ekki fara og því
sagði Baldur Möller, ráðuneytis-
stjóri í dómsmálaráðuneytinu í
samtali við Mbl. í gær, að farið
yrði með þetta mál Taylors eins
og hvert annað landhelgisbrot.
C.S. Forester er einn nýtfzku-
legasti skuttogari Breta, aðeins 5
ára gamalt skip og rúmlega 1000
tonn að stærð, svo að helzt má
lfkja honum við Spánartogarana
hérlendu hvað stærð snertir. Dick
Taylor hefur alltaf verið með
togarann öðru hverju undanfarin
ár en á milli þess gegnir hann
trúnaðarstörfum fyrir samtök
brezkra togarasjómanna f Hull.
— Þjóðhátíðir
Framhald af bls. 2
gærkvöldi með því, að opnaðar
voru ýmsar sýningar á Akureyri.
I gagnfræðaskólanum var opnuð
sýning á vegum myndhöggvara-
félagsins f Reykjavfk. Þá var
opnuð sýning á Möðruvöllum á
málverkum í eigu Akureyrar-
bæjar. 1 menntaskólanum var svo
opnuð sýning á þeim verkum, sem
skólinn á. 1 gærkvöldi var síðan
hraðkeppni í knattspyrnu. Keppt
var í 3. flokki á Akureyrarvelli, og
voru það lið frá KA, Þór og
U.M.S.E., sem þátt tóku f keppn
inni.
I dag hef jast hátfðahöldin kl. 14
mcð leik í I. deildinni i Islands-
mótinu í knattspyrnu og eigast þá
við ÍBA og IBK. I leikhléi verður
keppt í frjálsum íþróttum.
Kl. 17 verður afhjúpað listaverk
eftir Asmund Sveinsson, sem
Akureyrarbæ hefur verið gefið. t
kvöld verður kvöldvaka f Kjarna-
skógi og fara þar fram fjölbreytt
skemmtiatriði f tali og tónum
undir stjórn Jóns H. Askelssonar.
Dansleikur verðurf fþróttaskemm
unni og hefst kl. 22 og er það
hljómsveitin Pelican, sem leikur
fyrir dansi.
A morgun hefjast hátíðahöldin
kl. 9.00 með þvf, að fyrsta skóflu-
stungan verður tekin að viðbótar-
byggingu minjasafnsins við Aðal-
stræti 58 á Akureyri. Þá verður
hátfðarguðsþjónusta f Akureyrar-
kirkju. Séra Stefán Snævarr
prófastur prédikar.
Eftir hádegi eða kl. 13.30 hefst
hátfðardagskrá í Kjarnaskógi með
leik Lúðrasveitar Akureyrar
undir stjórn Roar Kvam. Sfðan
verður hátfðin sett af Ófeigi
Eiríkssyni sýslumanni og bæjar-
fógeta. Þá verður útivistarsvæðið
opnað af Bjarna Einarssyni
bæjarstjóra. Því næst verður
helgistund, sem séra Pétur Sigur-
geirsson vígslubiskup annast. Þá
syngur söngfélagið Gígja undir
stjórn Jakobs Tryggvasonar.
Steindór Steindórsson fyrrum
skólameistari flytur hátíðaræð-
una og karlakórar héraðsins
syngja undir stjórn Áskels
Jónssonar. Gunnar Stefánsson les
upp ljóð. Skúli Jóhannsson for-
maður Þjóðræknisfélags Vestur-
íslendinga flytur ávarp og enn-
fremur Valdimar Óskarsson for-
maður Eyfirðingafélagsins f
Reykjavfk. Þá syngja kirkjukórar
héraðsins, hestamenn koma í hópi
á hestum sínum, og síðan verður
skemmtidagskrá. Þar koma m.a.
fram hljómsveit Ingimars Eydal
og Ómar Ragnarsson. Hilmar
Daníelsson slítur síðan hátfðinni
en gert er ráð fyrir, að það verði
um 19.30.
----------------
— Myndlistar-
sýning
Framhald af bls. 3.
umsjón með og styrkir forn-
leifarannsóknir, sem nú fara
fram á hinum forna þingstað f
Kópavogi. Fyrir tilstuðlan sjóð-
sins var útsýnisskífu komið
fyrir á Víghólum og tekin
saman örnefna- óg jarðlýsing í
Kópavogi.
I október árið 1971 sam-
þykkti stjórn sjóðsins að efna
til samkeppni um gerð úti-
myndar f tilefni 1100 ára
afmælis tslandsbyggðar. Voru
verðlaun ákveðin að upphæð
200 þús. krónur. Níu hugmynd-
ir bárust og samþykkti stjórnin
einróma að veita hugmynd
merktri FERRUM fyrstu verð-
laun. Höfundur þeirrar myndar
reyndist vera Sigurjón
Ólafsson myndhöggvari eins og
áður segir. I hugmynd sinni
gerir Sigurjón ráð fyrir, að
listaverkið verði um 12—14
metra hátt og 12 metrar á
hverja hlið.
Formaður stjórnar Lista- og
menningarsjóðs Kópavogs er
Gunnvör Braga og aðrir í stjórn
eru Guðrún Þór, Sigurlaug
Zóphaníasdóttir, Theódór
Halldórsson, Jónas Kristjáns-
son, Sigurður Steinsson og
Sigurður Sigurðsson.
— Opið bréf
Framhald af bls. 11
aðfarir eru broslegar, og ef nokkuð þá
vekja þær andúð Auk þess hafið þið
þar til nýlega gert ónóga grein fyrir
málstað ykkar og ekki ansað róginum
Ef ósannindin fá að hljóma nógu oft i
friði, kemur þar, að þau virðast trúleg
Þessi kenning var að visu ekki fundin
upp á Þjóðviljanum, en engu að siður
er vanhugsað að svara ekki grófum og
ítrekuðum ásökunum um óheiðarleg
vinnubrögð. Þótt þið vitið sjálfir,
hvernig málum er háttað og teljið hent-
ast að fela þau dómstólunum, þá ber
mönnum. sem fást við stórpólitísk
verkefni, lýðræðisleg skylda til að sjá
um, að almenningur fái sannar fregnir
af atburðum. Sé þessa ekki gætt, er
grundvellinum kippt undan heilbrigðri
skoðanamyndun Af þessum orsökum
verð ég að lýsa yfir óánægju vegna
þeirrar stefnu, sem þið hafið tekið.
— Myndun
ríkisstjórnar
Framhald af bls. 32
væntanlegs samstarfs í ríkis-
stjórn.
Ég skil bréf yðar svo, að flokkur
yðar vilji ekki taka þátt i slíkum
viðræðum allra flokka um lausn
efnahagsvandans, ef litið er á
þær, sem þátt í stjórnar-
myndunartilraunum, og hafið þvi
synjað tilmælum mínum.
Ég vil því nú óska eftir form-
legum viðræðum milli Fram-
sóknarflokks, Alþýðuflokks og
Sjálfstæðisflokks, þar sem leitað
yrði samstöðu um lausn efnahags-
vandans og annarra viðfangsefna,
sem alþingi og væntanleg rikis-
stjórn hljóta að fjalla um og ráða
til lykta, með það fyrir augum, að
þessir flokkar standi að myndun
nýrrar ríkisstjórnar.
I slikum viðræðum mun Sjálf-
stæðisflokkurinnn gera nánar
grein fyrir stefnu sinni og afstöðu
til lausnar þeim vandamálum,
sem um verður f jallað."
Bréf til
Gylfa Þ. Gfslasonar
Ég þakka jákvætt svar flokks
yðar við tilmælum mínum um við-
ræður fulltrúa allra stjórnmála-
flokka um lausn efnahagsvandans
og myndun nýrrar ríkisstjórnar.
Hins vegar hafa neikvæð svör
borizt frá öðrum flokkum um
þátttöku í slíkum viðræðum full-
trúa allra flokka, ef á þær væri
litið sem þátt í stjórnarmyndunar-
tilraunum.
Ég vil því nú óska eftir form-
legum viðræðum milli Alþýðu-
flokks, Framsóknarflokks og
Sjálfstæðisflokks, þar sem leitað
yrði samstöðu um lausn efnahags-
vandans og annarra viðfangsefna,
sem alþingi og væntanleg ríkis-
stjórn hljóta að fjalla um og ráða
til lykta, með það fyrir augum, að
þessir flokkar standi að myndun
nýrrar rfkisstjórnar.
I slfkum viðræðum mun Sjálf-
stæðisflokkurinn gera nánar
grein fyrir stefnu sinni og afstöðu
til Iausnar þeim vandamálum,
sem um verður fjallað.