Morgunblaðið - 22.08.1974, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 22. AGUST 1974
15
rum
í kapphlaupi
við tímann
Blaðaljösmyndarinn, sem sá
ungu, fallegu, indversku kon-
una í saríbúningnum sínum á
götu í Reykjavík, smellti af
henni mynd og birti hana, af
því hún var svo falleg. Hann
hafði sýnilega ekki hugmynd
um, að þó að vísu sé þetta satt
og rétt, þá er frú Mina Swam-
inathan ekki merkilegust fyrir
það. Hún er hagfræðingur að
mennt og einn þeirra Indverja,
sem ákveðinn er í að láta ekki
sitt eftir liggja til að hjálpa
landi sínu við erfiðar aðstæður,
— allt að þvf vonlausar að
sumum finnst. Tún er gift
búnaðarmálastjóra Indlands.
Þau hjón eiga þrjú börn. En
sjálf hefur hún víða tekið til
hendi, og einkum valið sér
fræðslumál að starfssviði. Þau
hafa borið hana vestur á bóginn
til að kynna sér menntunarmál,
sér í lagi fyrstu fræðslu barna í
Bretlandi, Sovétríkjunum — og
á tslandi.
Það síðasttalda kann í fljótu
bragði að virðast nokkuð langt
sótt. En skýringin er einföld.
Mina Swaminathan hafði
komist í snertingu við tvo Is-
lendinga, Má Elísson, fiski-
málastjóra, sem var skólabróðir
hennar á háskólaárunum í
Cambridge og Björn Sigur-
björnsson, sem nú er forstjóri
Rannsóknastofnunar land-
búnaðarins, en starfaði lengi að
„grænu byltingunni" svo
nefndu í Suðaustur-Asíu á veg-
um FAO og Alþjóðakjarnorku-
stofnunarinnar og kynntist þá
að sjálfsögðu manni hennar. Og
nú fannst henni tilvalið að
skjóta ferð til íslands inn á
milli heimsóknanna til Bret-
lands og Sovétríkjanna. Og hún
kvaðst ekki sjá eftir því. Auk
þess sem hún hafði vaðið í klof-
stigvélum með sarfbúningnum
sfnum út f borgfirzka laxveiðiá,
hafði hún séð margt merkilegt
og gagnlegt til eftirbreytni á
tslandi. Hvað þá helzt?
— Hvernig ykkur hefur
tekizt að sameina það að láta
börnin vinna jafnframt því að
læra — og það nær öll börn í
landinu. Slíkt er gott fyrir
barnið, uppeldi þess og lífsvið-
horf, — og það er áreiðanlega
líka gagnlegt fyrir landið og
efnahag þess. Ég held, að þið
hafið á þessu sviði náð því bezta
jafnvægi, sem ég hefi nokkurs
staðar kynnzt. Mér sýnist skóla-
skyldan í Englandi, gefast illa
þvf að börnin komast ekki í
snertingu við almenn störf í
landinu.
— Annars hef ég orðið mjög
hrifin af öllu, sem ég hefi séð á
Islandi, bætti hún við og hló. Þó
er ég farin að leita að ein-
hverju, sem mér líkar ekki. Og
tvennt hefi ég fundið afleitt.
Það er rangt f landi með svo
mikið og gott landrými að
byggja þessar stóru húsablokk-
ir, og mér þykir alveg ótækt að
krefjast þess, að útlendingar
missi nafnið sitt, er þeir vilja
gerast íslenzkir ríkisborgarar.
Þó féllst frúin á, að þar kæmi
nokkuð á móti, að íslenzkar
konur fá að halda sínu föður-
nafni, þótt þær gangi f hjóna-

fólksfjölgun, eins og þið hafið
gert f Evrópu. Þið gerðuð það
bara á siðustu öld með bættum
lífskjörum, en við ekki fyrr en
á 20. öldinni, þegar það er næst-
um orðið of seint. Þetta er
kapphlaup við tfmann.
— Já, ég hefi kosið að beita
mér mest í fræðslumálum. Eins
og ég sagði áðan, settum við
okkur það markmið eftir að við
hlutum sjálfstæði, að á árinu
1975 skyldu öll börn komin í
skóla. En það er langt frá því,
að það sé orðið að veruleika.
Börn úr fátækrahverfum stór-
borganna og dreifðum
byggðum sveitanna ganga ekki
f skóla. Þau þurfa að hjálpa til
við vinnuna heima. Ég hefi með
árunum setið í mörgum nefnd-
um, sem hafa reynt að finna
úrlausn á þessu, því að okkur
finnst, að hver maður eigi rétt á
menntun. En sum okkar sjá
bara fram á, að það muni taka
40—50 ár að ná markinu. Því
held ég, að við verðum heldur
að reyna að fá öllum börnum
einhverja fræðslu, þó að ekki
væri nema 3—4 tíma á dag, og
gera ráð fyrir, að þau geti
unnið með. Það er m.a. þess-
vegna, sem mér finnst svo stór-
kostleg uppörvun að sjá,
hvernig ykkar börn vilja vinna
á sumrin með skólanámi og fá
tækifæri til að gera hvort
tveggja. Þau læra að vinnan sé
aðlilegur hluti af lífinu, þótt
þeim sé gert að vera f skóla. Að
Mina Swaminathan á
ur, konu hans, og með
heimili Más Elíssonar og Guðrúnar Pétursdótt-
á myndinni er heimasætan Gróa.
band, öfugt við það sem tíðkast
með öðrum þjóðum.
— Einu hegi ég verið að velta
fyrir mér, sagði Mína svo
kankvís. Ég þykist vera vinstri
sinnuð, allt að því kölluð
kommúnisti í mínu heimalandi.
En hvað gerir slík persóna,
þegar draumalandið — útopían
— er orðin að veruleika, eins og
hér hjá ykkur?
Og þar með snerum við talinu
að hennar eigin landi, Indlandi.
— Við gerum mikið til úrbóta
og verður heilmikið ágengt. En
það er bara eins og dropi í
hafið, þvf að við erum svo mörg
og fjölgar svo ört, sagði hún. 50
milljónir manna fæðast árlega.
Og þótt barnadauði sé mikill,
þá bætast um 11 milljónir
munnar við til að fæða á hverju
ári. Eins og er, hefur aukningin
á matvælaframleiðslunni rétt
aðeins við. Og þó að við höfum
keppt að þvf marki, að öll börn
fengju einhverja skólagöngu á
árinu 1975, þá erum við enn
langt frá markinu. Það liggur í
augum uppi, að svona getur
þetta ekki gengið í framtíðinni.
Aðalverkefnið hlýtur að vera
að draga úr fjölskyldustærð, og
það ræður úrslitum.
— Við höfum ráðist gegn
þessum vanda af krafti og það
gengur vel, — en ekki nógu
hratt. Ungbarnadauðinn er
mikill og meðan mæðurnar sjá
fram á, að þær geta allt eins átt
von á að missa börn sín, þá vilja
þær eiga mörg börn og stóra
fjölskyldu. Meðan heilbrigðis-
málunum er ekki komið f betra
horf og ungbarnadauða nær út-
rýmt, eins og hjá ykkur f
Evrópu, þá verður ekki dregið
úr barnsfæðingum sem skyldi.
Til dæmis held ég, að varla sé
lengur til það þorp í Indlandi,
þar sem mæðrum er ekki
kunnugt um getnaðarvarnir og
eiga kost á fræðslu um slíkt. En
það kemur fyrir ekki. Hvar
stendur hnífurinn f kúnni?
Okkur vantar bæði lækna og
aðstöðu til úrbóta í heilbrigðis-
málum. Þó missum við læknana
enn úr landi. Til dæmis munu
6000 — 7000 indverskir læknar
nú starfandi í Bretlandi einu.
Þeir fara vegna þess að launin
eru of lág heima og þeir vilja
ekki starfa við jafnerfiðar
aðstæður og eru í sveitunum.
En bætt heilbrigðisþjónusta er
forsenda þess, að hægt verði að
fá fólkið til að vilja draga úr
vísu er okkar líf allt öðru vísi
uppbyggt efnahagslega en
ykkar, og við yrðum þvf að
koma þessu allt öðru vísi fyrir.
En hugmyndin er sú sama.
— Sjálf einbeiti ég mér núna
að barnafræðslunni, einkum
þeirri, sem snýr að yngstu börn-
unum. Og finnst mér þá allt
jafnmikilvægt, kennsluleikur,
þrifnaður, næring fyrir börnin
og almenn fræðsla. Börnin
verða að fá holla fæðu, ef þau
eiga að þroskast og læra. I
skóla, sem ég rek með styrk frá
ríkinu fyrir fátæk börn á aldr-
inum 3 til 6 ára, gefum við
hverju barni daglega fæðu, sem
í eru 300 hitaeiningar og 15
grömm af próteini. I Indlandi
eru vandamálin margvfsleg,
vegna þess að þar er í rauninni
ekki ein þjóð, heldur ólíkir
þjóðflokkar með mismunandi
tungumál og ólfk trúarbrögð.
Margir mega t.d. ekki bragða
neina dýrafæðu af trúarástæð-
um. Því getum við ekki gefið
öllum börnum egg eða kjöt.
Sumir foreldrar láta óátalið, að
þau fái egg í skólanum, þótt
slíkt megi ekki sjást heima.
Aðrir leyfa það alls ekki.
— I bili hugsum við ekki
hærra en að allir geti fengið
tækifæri til að læra að lesa og
skrifa. Sjónvarp? Jú, það
kemur að nokkru gagni við
fræðslu ólæsra. Til dæmis send-
um við út eitt fræðslusjón-
varpsefni um gerfihnött, sem
Bandaríkjamenn gefa okkur.
Það nær til 6000 þorpa á belti
þvert yfir Indland. Sjónvarps-
tækjum er komið fyrir í sam-
komuhúsi hvers þorps og
þangað sendar dagskrár með
fræðsluefni um landbúnað, •
skipulagningu fjölskyldu-
stærðar og kennslugreinar.
Þetta byrjaði 1965. Ef það
gefur jafngóða raun og við von-
um, þá munum við að sjálf-
sögðu reyna að halda áfram. En
jafnvel sjónvarpstækin 6000 f
þorpunum eru dýr. Og dag-
skrárnar þarf að matreiða á
ýmsan hátt vegna ólíkra að-
stæðna og mismunandi tungu-
mála á stöðunum. Sjönvarp var
að vísu til áður á frjálsum
markaði sem skemmtitæki fyrir
hina efnaðri. Mér hefur stund-
um dottið í hug, að banna ætti
útsendingu á öllu skemmtiefni
og taka í staðinn sjónvarpið í
þjónustu upplýsingar og
fræðslu. Svo mjög þurfum við á
því að halda. En i frjálsu lýð-
ræðisríki er slíkt óhugsandi. I
Delhi er að vísu sjónvarpað
landbúnaðarfræðslu á daginn
og þrisvar í viku eru útsend-
ingar á kvöldin, en jafnvel
þeim tíma sjá menn eftir. Það á
eftir að taka okkur langan tíma
að koma fræðslusjónvarpi f
hvern skóla og hvert þorp, eins
og þörf er á.
— Sjónvarpið hefur þó gert
gagn á sviði landbúnaðar-
fræðslu. Jú, siðan „græna bylt-
ingin“ svokallaða kom til m^ð
harðgerðari og afkastameiri
plöntuafbrigðum, þá höfum við
getað framleitt nægan mat í
Inálandi til að fæða alla. Arið
1971 var gott uppskeruár og
allar geymslur fylltust. 1972
varð uppskeran minni og gekk
á birgðarnar og 1973 urðum við
að flytja inn matvæli til við-
bótar. Tvennt er það, sem
stendur í veginum, hinn ótryggi
monsúnvindur, sem veldur
uppskerubresti að meðaltali
þriðja hvert ár, og lélegt
dreifingakerfi fyrir matvælin
og spilling meðal þeirra, sem
eiga að dreifa þeim. Vísinda-
menn telja semsagt, að við ætt-
um að geta ræktað nægilegá
mikið til að fæða fbúa landsins
núna. Þó ekki mikið lengur, ef
ekki dregur úr fólksfjölgun-
inni. Vatnsskortur ætti ekki að
valda vandræðum, þótt dýrt sé
að ná upp vatni. En síðan olíu-
kreppan skall á, hefur orðið
skortur á áburði til þessarar
miklu ræktunar. En nú höfum
við sjálfir fundið olíu úti fyrir
strönd Bombay. Að sjálfsögðu
verðum við að fá tæknihjálp til
að vinna liana. Ég held, aó
græna byltingin og ræktunin sé
semsagt vel undirbyggð tækni-
lega, þótt veðurfar og
dreifingarkerfi sé ótryggt. En
vandamálin eru margvísleg. Til
dæmis gerði stjórnin þau mis-
tök í fyrra að halda verðinu
niðri á fóðurvörum, svo bænd-
urnir seldu það ekki, ef þeir
gátu komist hjá því, og f staðinn
þurfti að flytja inn matvæli.
Þessi vandamál verður öll að
leysa.
Við sláum aftur á léttari
strengi óg spyrjum Minu
Swaminathan, hvort henni
finnist ekki kalt á Islandi. Hún
svarar um hæl: Hér? Öll hús
upphituð og meira að segja bil-
arnir; Sums staðar á Indlandi
getur orðið kalt í 3 mánuði á
ári. Þá fer hitinn niður undir
það, sem er hér á sumrin, en
það er bara hvergi neina upp-
hitun að fá. Mér bregður ekki
við kuldann. En annað finnst
mér merkilegra. Það er þessi
birta nær allan sólarhringinn.
Slíkt hefi ég aldrei séð. Það er
stórkostlegt. — E. Pá.