Morgunblaðið - 13.10.1974, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. OKTÓBER 1974
Matthías Bjarnason,
sjávarútvegsráðherra
á skrifstofu sinni í
sjávarútvegsráðuneyt-
ínu
MATTHlAS Bjarnason, sjávarútvegsráðherra, er einn þeirra ráðherra í
núverandi rfkisstjórn, sem hvað mest hefur verið f sviðsljósinu frá stjórnar-
skiptum, enda mikið á honum mætt vegna þeirra erfiðleika, sem útgerðin og
fiskvinnslan hafa átt við að etja. Nú fyrir nokkru hafa fyrstu ráðstafanir
verið gerðar til þess að tryggja rekstrargrundvöll sjávarútvegsins og af þvf
tilefni hefur Morgunblaðið átt samtal við sjávarútvegsráðherra. Þess má
geta, að hann er fyrsti sjávarútvegsráðherra úr röðum sjálfstæðismanna f 18
ár eða frá þvf að ólafur Thors lét af þvf embætti við Iok stjórnarsamstarfs
Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks á árinu 1956.
Staða útgerðarog fiskvinnslu við stjórnarskipti:
1740 milljóna halli
Rætt við Matthías Bjarnason, sjávarútvegsráðherra
1740 milljóna halli
1 jull
— Hvernig var ástandið 1 málefnum
sjávarútvegsins þegar þú tókst við
embætti sjávarútvegsráðherra?
— Þegar ég svara þeirri spurningu verð
ég að byggja á upplýsingum þjóðhags-
stofnunar um afkomu einstakra greina
veiða og vinnslu sjávarafla. I fyrsta lagi
miðað við þau skilyrði, sem voru í júli og 1
öðru lagi miðað við septemberskilyrði eft-
ir gengisbreytingu og hliðarráðstafanir,
segir Matthías Bjarnason, sjávarútvegs-
ráðherra. Það skal tekið fram, að í báðum
tilvikum er byggt á sömu markaðsforsend-
um.
1 júlimánuði var talið, að hallarekstur á
fiskibátum væri um 460 millj. kr. á árs-
grundvelli, en í september hafði þessi
taprekstur lækkað niður í 180 millj. kr.
Togararnir þ.m.t. bæði minni og stærri
skuttogarar og síðutogarar voru reknir
með 920 millj. kr. halla f júlí en 790 millj.
kr. haila í september. Þegar við Iítum á
veiðarnar í heild var halli á þeim í júlí
1380 millj. kr., en í september 970 millj.
Ef við skoðum svo hinar ýmsu greinar
fiskvinnslunnar kemur f ljós, að halla-
rekstur hraðfrystihúsanna nam um 900
millj. við júlfskilyrði, en hagnaður 170
millj. í september. Saltfiskur og skreið
voru rekin með 380 millj. kr. hagnaði í
júlf, en í september var hagnaður þessara
greina vinnslunnar talinn 290 millj. kr. á
ársgrundvelli. Fiskmjölsvinnsla og loðnu-
bræðsla voru með hagnað í júlí upp á 160
millj. kr. en I september var hagnaður
þeirra talinn á ársgrundvelli 360 milljónir
kr. Ef við tökum vinnsluna sameiginlega
var halli á fiskvinnslunni í júli 360 millj.,
en í september hafði myndin breytzt
þannig, að hagnaður var talinn um 820
millj. kr. Ef við tökum svo að lokum í einu
lagi sjávarútveginn í heild, þ.e. veiðar og
vinnslu var hallinn í júlf áætlaður 1740
millj., en f sept. 150 millj.
— Nú liggur fyrir, sjávarútvegsráð-
herra, að gengisbreytingin og hliðarráð-
stafanir duga ekki til þess að þurrka út
taprekstur á fiskiskipaflotanum. Hvaða
gagn er þá að slíkum ráðstöfunum?
— Ef við ætlum að tryggja hverja grein
f sjávarútvegi verða tilfærslur innan út-
vegsins geigvænlegar. Gengisbreytingin
sem slfk kemur ekki útgerðinni til góða.
Það eru þeir, sem selja afurðirnar úr landi
fullunnar, sem koma til með að njóta
gengisbreytingarinnar að öllu leyti nema
hliðarráðstafanir séu gerðar. Ef við
hefðum ætlað að jafna metin enn meira en
við gerðum, hefðum við orðið annaðhvort
að lækka krónuna miklu meira en gert var
eða þá að taka inn f fjárlögin framlög til
rekstrar togaranna sérstaklega og bát-
anna, en við þær aðstæður, sem nú eru í
þjóðfélaginu, taldi ríkisstjórnin slfkt ekki
fært á sama tíma og vfsitalan er tekin úr
sambandi og skattar eru lagðir á lands-
menn. Rfkisstjórnin taldi ekki fært að
leggja sérstaka skatta á almenning f land-
inu til þess að jafna hlutfallið á milli
tekna og gjalda f útgerð skipanna að fullu
og öllu, eins og ástandið er enda býst ég
við því, að þá hefði ekki verið langt í
allsherjarverkföll. Hins vegar var tekin
upp sá háttur, að jafna afkomuna í hinum
ýmsu greinum sjávarútvegsins með svo-
nefndum hliðarráðstöfunum og þá á ég
við hækkun framlaga til stofnfjársjóðs
fiskiskipa, til oliusjóðs og til tryggingar-
sjóðs fiskiskipa.
Nýjar ráðstafanir?
— En úr þvf að bátaflotinn er rekinn
með 180 milij. kr. halla og togaraflotinn
með 790 millj. kr. halla eftir þessar ráð
stafanir er þá ekki hugsanlegt, að mjög
fljótlega verði að gera nýjar ráðstafanir
fiskiskipaflotanum til aðstoðar?
— Hjá því verður ekki komizt, að gera
Sérstakar ráðstafanir til viðbótar, segir
Matthfas Bjarnason, en eins og ég hélt
fram þegar bráðabirgðalögin voru kynnt,
má gera bær með margvíslegu móti. Það,
sem þegar hefur verið gert, er, að framlag
til stofnfjársjóðs var hækkað úr 10% f
15% ofan á lögákveðið fiskverð, þótt f
einstaka tilvikuu hafi framlagið lækkað
úr 20% í 15%. Þessi breyting þýðir auka-
lega 370 millj. kr. fyrir bátana og 195
millj. kr. fyrir togarana eða samtals 565
millj. kr. Hvert skip fyrir sig á sína inn-
stæðu í Stofnfjársjóði, sem varið er til
afborgana og vaxta af lánum og tryggja á
þann hátt betri skil en áður voru við
stofnlánasjóði sjávarútvegsins.
Olíusjóðnum, sem stofnaður var, eru
ætlaðar tekjur af útflutr.ingi saltfisks og
skreiðar að upphæð 410 millj. kr., en
tekjur af öðrum sjávarafurðum til hans
nema 820 millj., þannig að tekjur olíusjóðs
verða um 1230 millj. kr. Talið er, að heild-
ar olfukostnaður fiskiskipaflotans muni
nema milli 2500—2600 millj. kr. Af þeirri
upphæð greiðir útgerðin sjálf í oliuverö
5.80 kr. pr. lftra, sem talið er, að muni
nema um 1000—1100 millj. kr. af heildar-
upphæðinni. Mismunurinn er þá um 1500
millj. kr., sem á að greiðast úr olíusjóði, en
það þýðir, að sjóðurinn greiðir til þeirra
skipa, sem landa afla sínum hér heima um
kr. 8,50 pr. litra, en útsöluverð olfulftrans
er kr. 14.30. Mér er ljóst, segir sjávarút-
vegsráðherra, að það vantar enn frekari
tekjuöflun til olfusjóðs samkvæmt því sem
ég nú hef sagt.
Utflutningsgjöld hækka verulega,
þannig að tekjuaukning frá þeim hluta
útflutningsgjalda, sem renna f tryggingar-
sjóð fiskiskipa er um 88% af heildarupp-
hæðinni. Þá verður tekjuaukning útflutn-
ingssjóðs vegna gengisbreytingar 135
millj. og tekjuaukning vegna hækkunar
útflutningsgjalda 150 millj. Þrátt fyrir
þessatekjuaukningu tel ég fyrir mitt Ieyti,
að það vanti í tryggingarsjóð um 150 millj.
kr., en talið er, að heildartekjur þess sjóðs
muni á næsta ári nema um 1000 millj. kr.
— Er þetta sjóðkerfi útvegsins ekki allt
alltof flókið, þarf ekki að gera það ein-
faldara?
— Tvö þessara sjóðkerfa eru nú orðin
nokkurra ára gömul, bæði Stofn-
fjársjóður og Tryggingarsjóður fiski-
skipa. Olíusjóðurinn er nýtt vanda-
mál, sem er tekið upp með þessum hætti. 1
sjálfu sér eru þessi kerfi ekki flókin fyrir
þá, sem þekkja inn á þessi mál en eðli-
legra væri, að þessi kostnaður væri að
mestu greiddur af hverjum og einum fyrir
sig. Til þess að svo megi verða þarf hins
vegar að gerbreyta hlutaskiptafyrirkomu-
laginu og vil ég fyrir mitt leyti vera þess
hvetjandi, að það verði gert, en þá verða
bæði útvegsmenn, sjómenn og ríkisvaldið
að ganga til þeirra samninga á þann veg,
að litið sé á allar þessar þarfir og þær
teknar inn í heildarkostnað útgerðar-
innar.
Hvernigáaðhalda
útgerð skuttogara
gangandi?
— En hvernig á að halda útgerð skuttog-
ara gangandi, sjávarútvegsráðherra, þar
til frekari ráðstafanir hafa verið gerðar
fyrir þá, úr þvf að taprekstur þeirra nem-
ur 790 millj. kr. á ársgrundvelli eftir
gengisbreytinguna og hliðarráðstafanir? *
— Þetta er spurning, sem mjög erfitt er
að svara og ég hygg, að þetta rekstrar-
vandamál þeirra verði ekki leyst af stjórn-
völdum einum, heldur þurfi að koma til
nákvæm endurskoðun, sem samtök
sjómanna og útvegsmanna standa
sameiginlega að, en ég vil bæta þvf við, að
eftir útgáfu bráðabirgðalaga var greitt
fyrirfram af væntanlegum gengishagnaði
80 millj. kr. styrkur til hinna svokölluðu
minni skuttogara og 22 millj. kr. styrkur
til stærri skuttogara, en auk þess voru
greiddar tæpar 20 millj. kr. til þeirra báta,
sem veiðar stunda í Norðursjó, en það eru
undir flestum kringumstæðum sömu skip
og stóðu undir loðnugjaldsframlagi til
niðurgreiðslu á olfu á sl. vertíð, en hafa
enga niðurgreiðslu fengið.
— Hvað er talið, að gengisbreytingin
gefi miklar tekjur f gengishagnað og
hvernig verður því fé ráðstafað?
— Það er talið, að birgðir sjávarafurða,
sem greiddar verða eftir hinu eldra gengi,
muni gefa um 1650 millj. kr. í gengishagn-
að þegar þær hafa verið fluttar úr landi.
Samkvæmt lögum, sem Alþingi afgreiddi
rétt áður en því var slitið verður greidd af
þessum gengishagnaði hækkun á flutn-
ingskostnaði á þessum birgðum á erlendu
gengi, sem er áætlað, að muni nema um
100 millj. kr. Þá er áætlað, að greiddar
verði 300 millj. kr. til þess að greiða niður
olíu frá sl. sumri til 1. okt., en eins og
kunnugt er, hrundi tekjuöflun til olíu-
niðurgreiðslna, sem allar voru miðaðarvið
gjald af útfluttum loðnuafurðum. Enn-
fremur er í þessum lögum ætlað að greiða
400 millj. kr. til verðjöfnunarsjóðs fisk-
iðnaðarins til þess að mæta gengisfelling-
unni, en um það mál eru mjög skiptar
skoðanir og hygg ég, að það komi varla til,
að það verði gert, en hins vegar á rikis-
stjórnin eftir að taka endanlega ákvörðun
f málinu.
Það, sem eftir stendur, sem væntanlega
verða um 1250 millj. kr., verður notað skv.
bráðabirgðalögum til þess að auðvelda eig-
endum skuttogara að standa í skilum með