Morgunblaðið - 13.10.1974, Page 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. OKTÖBER 1974

hf. Árvakur, Reykjavlk.
Haraldur Sveinsson
Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson
Þorbjörn GuBmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6. sfmi 10 100.
Aðalstrnti 6. sfmi 22 4 80.
Áskriftargjald 600.00 kr. á mínuBi innanlands.
i lausasölu 35,00 kr. eintakið.
Útgefandi
Fra mkv æmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjómarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Rhstjóm og afgreiðsla
Auglýsingar
Til hvers taka menn
þátt í stjórnmálum?
Upphefja sjálfa sig? Kom-
ast í nefndir og ráð? Af
valdagræðgi? í hita stjórn-
málabaráttunnar er
kannski ástæða til að
minna á, að ekkert af þessu
á að liggja að baki áhuga
manna á þátttöku í stjórn-
málum. Hlutverk stjórn-
málamanna á að vera að
vinna fyrir fólk, að berjast
gegn ranglæti í þjóðfélag-
inu, en fyrir réttlæti og
jöfnuði, að vinna að um-
bótum í þjóðlífinu og bæta
kjör fólks, ekki bara efna-
leg, heldur lífskjörin og
Iffsaðstæður allar í víðustu
merkingu. Þetta hlutverk
stjórnmálamannanna vill
stundum gleymast í frama-
potinu.
I umræðum manna á
meðal um stjórnmál og
stjórnmálamenn er oft haft
á orði, hvernig þessi eða
hinn „komi út“ í sjón-
varpinu. Það er ekki spurt
hvað stjórnmálamaðurinn
segir heldur er talað um,
hvernig hann lítur út á
skerminum. Frammistaða
hans í umræðum í sjón-
varpinu er ekki metin eftir
því, hvað hann hefur fram
að færa, heldur hvernig
hann kemur sjónvarps-
áhorfendum fyrir sjónir.
Þessi viðbrögð almennings
undirstrika hin gífurlegu
áhrif sjónvarpsins á
almenningsálitið á okkar
dögum og um leið neikvæð
áhrif þess. Mikill hæfi-
leikamaður á vettvangi
stjórnmálanna kann að
falla í skuggann fyrir betri
leikara, af því að hann
„kemur ekki vel út“ í sjón-
varpi. Þannig kann sjón-
varpið smátt og smátt að
hafa þau áhrif, að hinir
hæfustu menn fáftt ekki til
starfa í almenningsþágu ef
leikhæfileikar þeirra eða
sjónvarpsframkoma er
ekki viðunandi.
Sjónvarpið er ekki það
eina, sem kann að hafa nei-
kvæð áhrif á það hverjir
veljast til þátttöku í stjórn-
málum. Eftir að kjördæma-
breytingin var gerð 1959
hafa ýmsir annmarkar
hennar á val frambjóðenda
flokkanna kömið afar skýrt
fram. Flokksvélarnar sem
slíkar hafa nú mun meiri
áhrif á val frambjóðenda
en áður var. í lands-
byggðarkjördæmunum er
hægt að ganga að þvf nokk-
urn veginn sem vísu hvaða
sæti á framboðslistum
flokkanna eru örugg þing-
sæti. Heiftarlegar deilur
fara fram um skipan þess-
ara öruggu sæta. Þá hafa
þeir mesta möguleika sem
fyrir eru en næst á eftir
koma þeir sem varið hafa
miklum tíma til þátttöku í
félagsstarfi stjórnmála-
flokkanna. Hið sama er
upp á teningnum fari próf-
kjör fram. Þingmennirnir
sem fyrir eru hafa að jafn-
aði mesta slgurmöguleika í
prófkjörum og svo þeir,
sem unnið hafa dyggilega
innan vébanda flokksins og
safnað þar í kringum sig
nokkru liði. Afleiðingin er
sú, að í dag eru margir
mestu hæfileikamenn, sem
þjóðin á völ á, starfandi
utan Alþingis, en f veiga-
miklum embættum. Slíkir
menn veigra sér við að
kasta sér inn f hringiðu
þeirrar baráttu, sem fram
fer innan flokksvélanna.
Kannski er þarna að ein-
hverju leyti komin skýr-
ingin á því, hvers vegna
völd embættismanna eru
svo mikil sem raun ber
vitni um, en áhrif Alþingis
ekki sem skyldi?
Þannig má færa fram
ýmis rök fyrir því að hæfni
manna til ábyrgðarstarfa á
vettvangi þjóðmála skipti
nú orðið minna máli en
framkoma í sjónvarpi og
þátttaka í félagsstarfi
flokksvélanna, þegar til
þess kemur að velja menn
til þátttöku í stjórnmálum.
Á öld fjölmiðlanna er hér
um mikið íhugunarefni að
ræða. Að sumu leyti stuðla
fjölmiðlarnir að margs
konar gervimennsku og hé-
gómaskap í opinberu lífi og
þegar við bætist hlutur
flokksvéla og kjördæma-
skipunar er ekki úr vegi að
mæla nokkur aðvörunar-
orð. Það er ekki að ástæðu-
lausu, sem þeirri spurn-
ingu er varpað fram hér í
upphafi til hvers menn taki
þátt í stjórnmálum. Sann-
leikurinn er nefnilega sá,
að innan flokkanna fer
meiri tími í persónulegt
stríð og valdabaráttu en í
málefnalegar umræður og
því miður er hætt við að
bæði á vettvangi sveitar-
stjórnarmála og landsmála
fari of mikill tími stjórn-
málamanna f baráttu af þvf
tagi fremur en að vinna
fyrir fólk — eiginhags-
munastríð í stað málefna-
legra umbótastarfa.
Ánægjulegt væri, ef
hægt væri að segja með
sanni, að unga fólkið hefði
stuðlað að nýjum
hugsunarhætti í þessum
efnum. En því miður er
það ekki hægt. Ef nokkuð
er, hefur hið raunverulega
hlutverk stjórnmálamanna
gleymzt enn kyrfilegar í
starfi hinna yngri manna á
vettvangi stjórnmálanna.
Þar er persónustrítið jafn-
vel enn meira áberandi en
meðal þeirra, sem eldri
eru. Hér er hætta á ferð-
um.
AÐ VINNA FYRIR FÓLK
— EÐA SJÁLFAN SIG?
Rey kj aví kurbréf
Jjaugardagur 12. okt. 1974
Islenzk
stórfyrirtæki
Tæpast gerum við, sem heima
sitjum, okkur grein fyrir þvf, hví-
líkt afrek hefur verið unnið af
íslenzkum mönnum við að vinna
upp og auka markað í Banda-
ríkjunum fyrir íslenzkar fisk-
afurðir. Hvergi í heiminum ríkir
jafn hörð og miskunnarlaus sam-
keppni í viðskiptalífinu eins og
einmitt í Bandaríkjunum. Hvergi
eru gerðar jafn strangar kröfur
um vörugæði og þar og víst er, að
það er ekki á hvers manns færi að
ryðjast inn á matvælamarkaði í
Bandaríkjunum. Þegar litið er til
mikilvægis fiskmarkaðarins
vestanhafs fyrir þjóðarbúið og
stöðu íslenzkra sjávarafurða á
Bandaríkjamarkaði hin síðustu ár
vaknar sú spurning óhjákvæmi-
lega, hvort brautryðjendastarf
Jóns Gunnarssonar hafi verið
metið sem skyldi hér heima og
hlotið þá viðurkenningu, sem því
ber.
Það er bæði ánægjulegt og fróð-
legt að heimsækja fiskréttaverk-
smiðju Sölumiðstöðvar hraðfrysti
húsanna í Bandaríkjunum. Þar er
rekið íslenzkt stórfyrirtæki, eitt
af stærstu atvinnufyrirtækjum ef
ekki það stærsta 1 eigu Islend-
inga. Þangað eru fslenzkar sjávar-
afurðir fluttar og þar eru unnir
úr þeim ótrúlega fjölbreytilegir
fiskréttir, sem ýmist eru seldir í
smásölu til stofnana eða jafnvel
annarra matvælafyrirtækja, sem
framleiða viðurkenndar gæða-
vörur og vilja ekkert fremur nota
f vörur sínar en íslenzkan fisk.
Athygli vekur einnig fyrir þann,
sem vanur er neyzlu á ferskum
fiski, hversu ljúffengir þessir
fiskréttir eru, þrátt fyrir þann
langa tíma, sem hlýtur að líða frá
því að fiskurinn er veiddur og
unninn í íslenzkum fiskiðjuver-
um og þar til hann hefur verið
fluttur til Bandarikjanna og hlot-
ið þá meðferð, sem hann fær í
verksmiðju Coldwater Seefood f
Cambridge í Marylandfylki í
Bandaríkjunum, og kemur á disk
bandarískra neytenda.
Almenningur á íslandi veit
fremur lítið um þennan umfangs-
mikla atvinnurekstur Islendinga í
Vesturheimi, en hann hefur svo
mikla þýðingu fyrir efnahagslíf
okkar og þjóðarbú, að vissulega
væri ástæða til, að ýtarlegri upp-
lýsinga- og fræðslustarfsemi væri
rekin af hálfu frystihúsanna um
þessi umsvif þeirra f Banda-
ríkjunum, sem geta ráðið svo
miklu um afkomu hvers einasta
manns hér heima.
Gífurleg
eignatilfærsla
Fyrir u.þ.b. einu ári var um fátt
meira rætt í heimsfréttunum en
olíukreppuna svonefndu, þ.e.
olíuskortinn, sem hrjáði vestræn
iðnaðarríki á sl. vetri, þegar Ar-
abaríkin takmörkuðu mjög olfu-
framleiðslu sína með þeim afleið-
ingum, sem öllum eru kunnar,
þegar gera varð sérstakar ráð-
stafanir til þess að draga úr olíu-
neyzlu í Vestur-Evrópu, akstur
bifreiða var bannaður á sunnu-
dögum, hitastig lækkað í húsum
o.s.frv. Nú ári síðar er það ekki
skortur á þessu eldsneyti, sem
mest er um rætt, heldur verðlagið
á olíu, sem vekur nú mest umtal
manna á meðal.
1 Septemberbyrjun var haldinn
í Ottawa f Kanada ársfundur sam-
taka áhugamanna um vestræna
samvinnu í NATO-ríkjunum og
þar flutti Eugene Rostow, sem
var aðstoðar-utanrikisráðherra
Bandaríkjanna í valdatíð Lyndon
Johnsons, athyglisverða ræðu,
þar sem hann lýsti undrun sinni á
því, hve litlar umræður hefðu orð-
ið á Vesturlöndum um áhrif og
afleiðingar olíuverðsins á efna-
hag iðnaðarríkja í okkar heims-
hluta. 1 ræðu þessari sagði Rostow
(sem væntanlega kemur hingað
til lands á næsta ári), að þetta
olíuverð þýddi, að á einu ári yrðu
eignatilfærslur frá vestrænum
iðnaðarríkjum til Arabarfkjanna,
sem næmu jafn hárri fjárhæð og
öll þau verðmæti, sem safnazt
hefðu saman og orðið til f kaup-
höllinni f New York á hundrað
árum. Ræðumaður benti á, að
engan gæti órað fyrir, hvernig
ástandið væri orðið eftir f jögur til
fimm ár, ef þessum gffulegu
eignatilfærslum yrði haldið
áfram.
Sfðan þessi ræða var haldin,
hefur verðlag á olíu komizt í
brennipunkt umræðna á alþjóða-
vettvangi og bæði Ford Banda-
ríkjaforseti og Kissinger, utan-
rfkisráðherra, hafa verið mjög
harðorðir í garð Arabaríkjanna
vegna þess verðlags, sem þau hafa
sett á olfu og sérstaklega undir-
strikað afleiðingar þess fyrir hin
fátæku þróunarlönd f þriðja
heiminum. Lfklega er hér um að
ræða eitt stærsta mál, sem til um-
ræðu er á alþjóðavettvangi um
þessar mundir og ljóst er, að hald-
izt olíuverðið á því stigi, sem það
er nú getur á örfáum árum orðið
um að ræða algera stökkbreyt-
ingu í efnahagslegum styrkleika
þjóða. Sjóðir Arabarfkjanna fyll-
ast af gífurlegum fjármunum,
sem þeir eiga í vandræðum með
að ávaxta á sama tíma og efnahag-
ur vestrænna iðnaðarríkja veikist