Morgunblaðið - 01.11.1974, Síða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 1. NÖVEMBER 1974
Þjóðsögur og æfintýri
Alvitri læknir
Einu sinni var fátækur bóndi, er Krabbi hét. Hann
ók til bæjarins með viðarhlass og seldi það lækni
einum fyrir 2 dali. Læknirinn sat að snæðingi, þegar
bóndi kom inn til þess að taka við borguninni.
Bóndanum varð starsýnt á allar kræsingarnar, sem á
borðum voru; hann sárlangaði í þær og hefði feginn
viljað vera læknir. Eftir stundarkorn spurði hann
lækninn, hvort hann gæti ekki líka orðið læknir.
„Því ekki það!“ sagði læknirinn. „Hvað á ég að gera,
til þess að svo verði?“ spurði bóndinn. „Kauptu þér
stafrófskver, með mynd af galandi hana á titil-
blaðinu. Seldu svo uxana þína og vagninn og kauptu
þér föt og annað, sem læknir þarf á að halda. Síðan
HÖGGNI HREKKVÍSI
Hann er þá hættur við að hætta
skaltu láta mála á spjald þessi orð: „Ég er Alvitri
læknir,“ og festa það upp fyrir dyrnar á húsi þínu.“
Bóndinn fór að öllu eins og læknirinn hafði sagt.
Hann hafði nú stundað lækningar nokkra hríð, en þó
ekki lengi, er svo vildi til, að miklu fé var stolið frá
auðugum og tignum manni. Manni þessum var sagt
af Alvitra lækni og það með, að hann mundi vita,
hvað orðið hefði af peningunum. Auðugi maðurinn
steig því upp í vagn sinn, ók í skyndi til þorpsins, sem
Alvitri læknir bjó í, og bað hann að hjálpa sér að
hafa uppi á hinum stolnu peningum. „Það skal ég
gjarna gera,“ svaraði hinn, „en hún Gréta, konan
mín, verður aö fara með mér.“ Auðugi maðurinn tók
því vel, og þau stigu bæði upp i vagn hans og óku
brott með honum.
Þegar þau komu heim að aðalssetri hins, auðuga
manns, hittist svo á, að verið var að borða, og Alvitri
læknir átti auðvitað að matast, áður en hann tæki til
starfa. „Hún Gréta konan mín, verður að borða með
mér,“ sagði hann, og þau settust að snæðingi. Þegar
fyrsti þjónninn kom inn með fyrstu krásina, hnippti
bóndi í konu sína og sagði: „Þetta er sá fyrsti.“ Hann
átti við, að þetta væri fyrsti þjónninn, sem bæti mat
á borð. Þjónninn hélt aftur á móti, að læknirinn ætti
við, að hann væri fyrsti þjófurinn. En af því að svo
var í raun og veru, brá honum voðalega, og hann
skundaði út til félaga sinna og sagði: „Læknirinn
veit allt; hann sagði, að ég væri sá fyrsti! Það fer illa
fyrir okkur.“
Næsti þjónn þorði varla að fara inn, en hann gat
ekki komist hjá því. Þá hnippti bóndi aftur í kellu
sína og sagði: „Þarna kemur sá næsti.“ Þjónninn
varð lafhræddur og flýtti sér út. Og fyrir þriðja
þjóninum fór á sömu leið.
Nú kom fjórði þjónninn inn og hélt á stórri skál
með loki yfir. Þá sagði höfðinginn, að nú skyldi
læknirinn sýna kunnáttu sína og segja sér, hvað væri
í skálinni, en í henni voru krabbar. Bóndi komst nú í
ljótan bobba og sagði við sjálfan sig: „Aumingja
Krabbi," og átti þar við sjálfan sig. En höfðinginn
sagði, þegar hann heyrði þetta: „Úr því að hann veit
þetta, þá veit hann líka, hvað orðið hefur af pening-
unum.“
ANNA FRA STÓRUBORO - saga frá sextándu old
eftir
Jón
Trausta
Loks voru allir famir, nema einn af lögréttumönnunum,
góðkunningi lögmanns. Hann var þar einsamall eftir.
Lögmaður var farinn að jafna sig eftir geðshræringuna.
5rÉg er hissa á þér, lögmaður,“ mælti lögréttumaðurinn,
„að þú skulir ekki láta þetta mál til þín taka, — jafngott
mál og þetta er.“
Lögmaður leit framan í hann og svaraði með langtum
meiri stillingu og hógværð en lögréttumaðurinn hafði bú-
izt við:
„Þetta er ekki gott mál — og þess vegna hugsa ég mig vel
um.
Lögréttumaðurinn þrútnaði af ákefð og undrun.
„Ekki gott mál —! Hvað er þá gott mál, ef ekki það, að
uppræta aðra eins smán úr þjóðfélaginu og blóðsifjar eru?
Hvað er gott mál, ef ekki að sníða burtu þann lim af þjóð-
félaginu, sem er sýktur og spilltur, svo að hann eitri ekki
út frá sér? Siðleysið er sýking. Stjómleysið í ástamálum er
orðið bölvun þessarar þjóðar. Hvað er gott mál ... ?“
„Það er ómögulegt að koma orðum við ykkur, fylgismenn
þessa óheilladóms, fyrir ofsa,“ mælti lögmaður svo stillilega,
að lögréttumaðurinn sneyptist og sefaðist ofurlítið. „Og eins
er dómurinn ykkar. Aðalgallar hans eru öfgar og fjarska-
fengni. Er nú nokkurt hóf í því, ef til dæmis ung systkini
falla í þá ógæfu að eiga barn saman, að taka þau bæði af
lífi vægðarlaust? Auðvitað er slíkt á móti boðum guðs og
lögmáli náttúrunnar, en vægari hegning gæti komið að jafn-
miklu haldi. Eða ef maður fellur í þá freistni að eiga barn
með stjúpdóttur sinni? Hann skal hálshöggva og henni skal
drekkja eftir dóminum! Mundu nú ekki nægja fébætur og
einhverjar vægari og skynsamlegri ráðstafanir til að fyrir-
byggja, að slikt kæmi fyrir aftur, og sjá mn, að vítið yrði
til varnaðar? Ég er alveg viss um, að þið lögréttumennirnir,
margir af ykkur, dæmið þetta og annað eins með hrópandi
samvizku. — Eða hamagangurinn móti systkinabörnum og þre
.menningum og fjórmenningum? Ég er alveg viss um, að næsta
kynslóð brennimerkir okkur sem blinda ofstækismenn fyrir
önnur eins dómsákvæði. Ég er viss um, að fjórmenningum
verður innan skamms leyft að giftast og þremenningum
skömmu síðar. Hvað ætti að vera því til fyrirstöðu? — Ég gæti
bezt trúað, að sú kæmi tíðin, að systkinabörnum yrði leyft að
giftast. — Þú hristir höfuðið. Nú finnst þér ég vera kominn
út í öfgar. Getur líka verið, að svo sé. En ég segi ykkur það
satt, að dómurinn ykkar er of s+rangur. — „Hann skal háls-
höggva. Henni skal drekkja!“ Manstu, hve oft þessi orð —
eða hugsun þeirra — koma fyrir í dóminum? Þau eru blóS-
dropar, þar sem þau standa. Og þau standa í annarri eða
þriðju hverri línu. Dómurinn er blóSdómur! Hugsaðu þér allt
það blóð, sem úthellt verður eftir þessum dómi, ef hann nær
lagagildi og honum verður stranglega beitt, — allt það ungt og
hraust blóð, sem fljóta verður látið yfir landið í straumum,
blóð, sem kannske hefir mikið til málsbóta, — að minnsta
kosti æsku og örlyndi! Gömlu, siðavöndu biskupamir okkar,
eins og til dæmis ögmundur biskup, gátu fyrirgefiS blóðsifjar
og rétt föllnum manneskjum hjálparhönd til viðreisnar. Þeir
Páll V. Daníels-
son skrifar frá
Hafnarfirði
Skyldu-
sparnaður-
inn og
skatturinn
Mikla athygli hafa vakið þau
alvarlegu mistök, sem komið hafa
í ljós varðandi útreikning á
skyldusparnaðinum. Um árabil
hefur þetta viðgengizt. Fólk hefur
tekið það, sem að því var rétt, í
trausti þess, að það fengi það, sem
því bæri. Og þótt upphæðin væri
lægri en fólk reiknaði með hefur
það sætt sig við hana minnugt
þess, hve leiðin er torsótt að ná
rétti sínum gagnvart því opin-
bera. Sannarlega er hér um mjög
alvarlegt mál að ræða, þar sem
hluti af sjálfsaflafé ungmenna er
tekinn með valdboði til vörzlu
með ákveðnum skilyrðum, að ekki
skuli vera hægt að treysta þvf, að
þess sé vandlega gætt, að ekki sé
gengið á rétt þessa fólks. Vonandi
fá skyldusparnaðaraðilar hlut
sinn að fullu bættan bæði með
vöxtum og verðbótum.
En vegið hefur verið í þennan
sama hnérunn af öðrum opinber-
um aðila. Væri ekki úr leið, að
þeir, sem gæta eiga réttar skyldu-
sparnaðaraðila, skoði það mál
vandlega. Fólk á skyldu-
sparnaðaraldri getur öðlazt rétt
til undanþágu frá skyldusparnaði
séu vissar ástæður fyrir hendi.
Má þar nefna nám, stofnun
hjúskapar, veikindi o.fl. Til að fá
þessa undanþágu þarf að sækja
um hana. En það er engin skylda.
Enda gera það ekki allir. Þeir
halda áfram að vera þátttakendur
i skyldusparnaðinum, þótt þeir
gætu komizt hjá því um tíma.
Og hættan liggur í leyni. Skatt-
yfirvöldin virðast sjá mjög ofsjón-
um yfir því, að skyldusparnaður-
inn er frádráttarbær til skatts. Og
tækifærið er gripið um leið og
einhver á skyldusparnaðaraldri
öðlast möguleika á því að fá
undanþágu, þótt hann noti ekki
réttinn og falli þannig áfram
undir lögin um skyldusparnað.
Skattyfirvöldin svipta hann skatt-
fríðindunum. Sé nokkur lagaleg
heimild fyrir þvi má sannarlega
segja það, að löggjafinn hafi tekið
með annarri hendinni það, sem
hann gaf með hinni. Þetta er búið
að ganga svona til í mörg ár. Eng-
inn hefur mér vitanlega ennþá
leitað til dómstólanna i þessu
sambandi enda löng leið og dýr
þótt skattyfirvöld geti beitt úr-
skurðarvaldi með stuttum fyrir-
vörum. Þetta er að mínu viti
hneyksli ekki betra en hið fyrra,
að minnsta kosti er ekki hægt að
fella aðgerð skattyfirvalda undir
það, að þau hafi ekki vitað hvað
þau voru að gera.