Morgunblaðið - 08.12.1974, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 8. DESEMBER 1974
Framkvi
Útgefandi
Bmdastjóri
Ritstjórar
hf. Árvakur, Reykjavik.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Eyjólfur KonrðS Jónsson,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni GarSar Kristinsson.
ASalstræti 6, simi 10 100.
ASalstræti 6, simi 22 4 80.
Áskriftargjald 600,00 kr. ð mðnuSi innanlands.
í lausasölu 35,00 kr. eintakiS
Ritstjórnarfulltrúi
Frðttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjóm og afgreiSsla
Auglýsingar
Ríkisstjórn Helmuts
Schmidts i VÞýzka-
landi virðist ekki skilja þá
einföldu staðreynd, að ís-
lendingar láta ekki kúga
sig til nauðungarsamninga
í landhelgismálum með
þvingunaraðgerðum. Jafn-
aðarmannastjórnin í V-
Þýzkalandi er bersýnilega
þeirrar skoðunar, að hún
geti knúið okkur til samn-
inga með hverskyns of-
beldisaðgerðum. Á annan
veg verður ekki skilin sú
ákvörðun, v-þýzku ríkis-
stjórnarinnar að setja
löndunarbann á íslenzkan
fisk í þýzkum höfnum í
kjölfar töku skuttogarans
Arcturusar. Hér er að
sjálfsögðu um „fádæma
þvingunaraðgerðir“ að
ræða, eins og Geir Hall-
grímsson forsætisráðherra
réttilega benti á í viðtali
við Morgunblaðið er frétt
barst um löndunarbannið.
Ef v-þýzk stjórnarvöld
heföu kynnt sér sögu land-
helgisbaráttu íslendinga
síðustu áratugi hefðu þau
komizt að raun um, að of-
beldisaðgerðir af þessu
tagi hafa engin áhrif á af-
stöðu okkar. Bretar hafa
beitt okkur iöndunarbanni
og þeir hafa beitt okkur
hernaðarlegu ofbeldi. En
þær aðgerðir hafa engin
áhrif haft önnur en þau að
heröa samstöðu íslenzku
þjóðarinnar í baráttunni
fyrir yfirráðum land-
grunnsins alls. Meira að
segja hafði löndunarbann
Breta fyrr á árum þau hag-
stæðu áhrif á þjóðarbúskap
okkar, þegar fram liðu
stundir, að aukin áherzla
var lögð á verkun afurð-
anna, minna gert af því að
selja fiskinn sem óunnið
hráefni og nýir markaðir
voru unnir upp í Banda-
ríkjunum og víðar. í öllum
tilvíkum unnum við
fullnaðarsigur í samskipt-
um okkar við Breta. Svo
var þegar fiskveiðilögsag-
an var í upphafi færð út i 4
sjómílur, síöan i 12, þá í 50
mílur og nýr áfangi er
framundan.
Hefðu v-þýzk stjórnvöld
kynnt sér þessa sögu hefði
það kannski hjálpað þeim
til að verða sér ekki til
skammar eins og nú hefur
orðið. Talsmaður v-þýzku
stjórnarinnar hefur sagt,
að löndunarbannið verði í
gildi, þar til íslendingar
hafi komið fram með það,
sem Þjóðverjar kalla „að-
gengileg skilyrði“ fyrir
nýjum viðræðum. Svarið
við þessari ósvífnu yfir-
lýsingu er ofur einfalt. Við
ljáum ekki máls á nokkrum
viðræðum við V-Þjóðverja
fyrr en þeir hafa aflétt
löndunarbanninu í þýzkum
höfnum. Þeir hafa komið
málinu í þann hnút, sem
það er komið. Það er þeirra
að leysa þann hnút og okk-
ur íslendinga skiptir engu
máli, hvenær Helmut
Schmidt og hans mönnum
þóknast að stíga fyrsta
skref til sátta. Það er
þeirra mál.
Fram til þessa hefur
Landhelgisgæzlan verið af-
ar mild í afstöðu sinni til
v-þýzku togaranna, sem
veiða hér við land. í fyrstu
stafaði það af viðureign-
inni við Breta, en einnig
vegna þess að þýzku togar-
arnir hafa yfirleitt hypjað
sig á brott, þegar stuggað
hefur verið við þeim. En
taka þýzka togarans
Arcturusar er merki þess,
að ríkisstjórnin hefur
ákveðið að herða aðgerðir
gegn v-þýzkum veiðiþjóf-
um í íslenzkri landhelgi, og
er það vel.
Meðan v-þýzkir ráóa-
menn íhuga, hvernig þeir
eiga að koma sér úr þeirri
sjálfheldu, sem þeir hafa
komið sjálfum sér í með
ofbeldisaðgerðum gegn
gamalli vinaþjóð, hljótum
við að margefla undirbún-
ing okkar aó útfærslu í 200
sjómílur. Menn mega alls
ekki sofna á verðinum, þótt
nokkurrar bjartsýni gæti
hjá sumum um árangur
hafréttarráðstefnunnar á
næsta ári. Skiptar skoðanir
eru um, hvort 200 milna
efnahagslögsaga hljóti þar
nægilegt fylgi, en jafnvel
þótt menn kunni að sjá
ástæðu til bjartsýni sýnir
reynslan okkur, að veóra-
brigðin eru snögg á al-
þjóðavettvangi. Þess vegna
verður undirbúningur okk-
ar að útfærslu i 200 sjómíl-
ur á næsta ári að miðast við
það, að við eigum harða
baráttu fyrir höndum.
Dagar nýlendustefnunn-
ar og yfirráða nýlenduríkj-
anna yfir auðlindum smá-
þjóða eru löngu liðnir.
Samt sem áður er enn
reynt að halda nýlendu-
stefnunni uppi hér í
norðurhöfum í skjóli svo-
nefnds „sögulegs réttar“. 1
krafti þess, að stórveldin í
Evrópu hafi áður fyrr hag-
nýtt sér auðlindir, sem með
réttu eru okkar eign, vilja
þau halda því áfram. En
með sama hætti og Bretar
eiga með réttu olíuna á
botni Norðursjávar og
Þjóðverjar kolin í Ruhr er
fiskurinn á landgrunns-
miðunum við ísland okkar
eign og við einir höfum
rétt til að hagnýta þessar
auðlindir. Það er tími til
kominn að stórveldi á borð
við V-Þýzkaland skilji
þetta, svo að það verði sér
ekki til skammar i sam-
skiptum við smáþjóð eins
og því miður hefur orðið
raunin nú.
Löndunarbannið er vandamál
V-Þjóðverja — ekki okkar
Reykjavíkiirbréf
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦ Laugardagur 7. des.*
Umræður
um varnarmál
Á Alþingi fóru sl. þriðjudag
fram miklar umræður um varnar-
mál i tilefni af skýrslu utanríkis-
ráðherra um samninga við Banda-
ríkjamenn um fyrirkomulag varn-
armálanna á Keflavíkurflugvelli
og stöðu varnarliðsins. Umræður
þessar voru óvenju hógværar og
Alþýðubandalagsmenn voru
hvergi nærri jafn æstir og venja
er til, þegar um varnarmál er
rætt. I ritstjórnargrein Tímans sl.
fimmtudag er um þetta fjallað,
m.a. á eftirfarandi hátt:
„Astæðan til þess að viðbrögð
þingmanna Alþýðubandalagsins
voru jafn hófleg og raun varð á,
er vitanlega sú, að þeir finna, að
þetta nýja samkomulag stefnir i
rétta átt, þótt þeir telji ekki póli-
tískt rétt að viðurkenna það opin-
berlega. Þeim er Hka ljóst, að
hefði verið mynduð vinstri stjórn
með þátttöku Alþýðuflokksins á
síðastliðnu sumri myndi hafa
verið gert lítið annað í varnar-
málunum en það, sem felst í
þessu samkomulagi. Ef Alþýðu-
bandalagið hefði viljað koma á
vinstri stjórn eins og fullyrt er i
stjórnmálaályktun nýlokins
landsfundar þess, hefði það
orðið að sætta sig við, að
ekki væri annað aðhafst
í varnarmálunum en það,
sem felst í umræddu samkomu-
lagi. Neiti Alþýðubandalagið
þessu, neitar það jafnframt að
það hafi viljað mynda stjórh á sl.
sumri, því að Alþýðuflokkurinn
var ófáanlegur til samstarfs á öðr-
um grundvelli.
Með hinu nýja samkomulagi er
stefnt augljóst í þá átt, sem Fram-
sóknarflokkurinn hefur markað.
Fækkað verður í hernum og Is-
lendingar taka við störfum, svo að
auðveldara verður að láta herinn
fara, þegar þar aó kemur.
Einangrun hersins verður aukin.
Fylgt verður fram takmörkun á
útsendingum hersjónvarpsins.
Það er ekki annað en brosleg
sögufölsun, þegar Alþýðubanda-
lagsmenn segja, að hér sé verið að
fylgja fram stefnu Sjálfstæðis-
flokksins. Eða vill Þjóðviljinn
benda á, hvenær Sjálfstæðisflokk-
urinn hefur barizt fyrir fækkun
varnarliðsmanna, aukinni ein-
angrun hersins eða takmörkun á
hersjónvarpinu?“
Hér er f fyrsta lagi á það bent,
að ný vinstri stjórn, sem kommún-
istar vildu taka þátt í, hefði leyst
varnarmálin á eitthvað svipuðum
grundvelli og nú hefur verið gert.
I öðru lagi er á það bent, að stefna
Alþýðuflokksins i varnarmálum
sé í samræmi við ákvarðanir ríkis-
stjórnarinnar, og loks er þvi mót-
mælt, að um einhverja sérstefnu
Sjálfstæðisflokksins sé að ræða
við lausn varnarmálanna nú.
Afstaða
Alþýðubandalags
Skoðum þessi framangreindu
þrjú atriði nokkru nánar, Tíminn
fullyrðir, að sú vinstri stjórn, sem
kommúnistar harma, að ekki var
mynduð, hefði leyst varnarmálin
á svipaðan hátt og nú hefur verið
gert. Þar með er staðhæft, að
kommúnistar hefðu goldið áfram-
haldandi stjórnarsetu því verði,
að hér yrðu áfram varnir með
svipuðum hætti og verið hefur
allt frá 1951, þótt fyrirkomulagi
varnarmálanna hafi að vísu
nokkrum sinnum verió breytt
eins og eðlilegt er, því að slík mál
eiga að vera í stöðugri endurskoó-
un.
Ekki veit bréfritari með vissu,-
hvort þessi staðhæfing Tímans er
rétt, en hitt er þó ljóst, að vinstri
stjórnin, sem Alþýðubandalagið
missti af og harmar svo mjög, að
ekki var mynduð, hefði ekki
staðið að algjörum brottrekstri
Bandarikjahers af Keflavíkur-
flugvelli. Og fleira er til marks
um það, að kommúnistar hefðu á
það fallizt, að hér yrðu áfram
varnir með einhverjum hætti, en
þessi staðhæfing í ritstjórnar-
grein Tímans.
Þess er að minnast, að á sl. vetri
féllust kommúnistar á það, að
nýtt samkomulag yrði gert við
Bandaríkjastjórn á grundvelli
varnarsamningsins frá 1951. Að
vísu var rætt um umtalsverða
fækkun í liði Bandaríkjamanna,
en engu að síður um áframhald-
andi dvöl liðs þeirra hér. Með
þessari ákvörðun tók Alþýðu-
bandalagið bæði pólitiska og
stjórnskipulega ábyrgð á varnar-
samningnum frá 1951, þeim
samningi, sem kommúnistar hafa
þó fram til þessa talið einn hinn
skaðvænlegasta, sem lslendingar
hafa gert. En það liggur fyrir —
og frá þeirri staðreynd komast
kommúnistar aldrei — að þeir
bera fulla ábyrgð á þessum samn-
ingi í framtíðinni eftir að þeir
hafa fallizt á samkomulagstilboð
til Bandaríkjamanna á grundvelli
samningsins.
Þá er þess og að minnast, að í
orðsendingu ríkisstjórnar Islands
til Bandarikjastjórnar er tvívegis
tekið fram, að Islendingar leyfi
Bandaríkjamönnum ákveðna að-
stöðu á Keflavíkurflugvelli „til
fullnægingar skuldbindinga Is-
lands við NATO“. Með þessu orða-
lagi lýsti vinstri stjórnin því tví-
vegis yfir, að Islendingar væru
skuldbundnir til þess, vegna
aðildar sinnar að Atlantshafs-
bandalaginu, að veita því eða
Bandaríkjastjórn aðstöðu til
hernaðarstarfsemi hér á landi.
Þetta er raunar í fyrsta skipti,
síðan Islendingar gerðust aðilar
að Atlantshafsbandalaginu árið
1949, sem nokkur ríkisstjórn eða
íslenzkur stjórnmálamaður hefur
gefið slíka yfirlýsingu. Allt fram
til þess að vinstri stjórnin sendi
frá sér þessa orðsendingu til
Bandaríkjastjórnar hafa allir ís-
lenzkir stjórnmálamenn haldið
því statt og stöðugt fram og eng-
inn borið á það brigður, að það
væri algjörlega á valdi lslend-
inga, hvort nokkur aðstaða yrði
hér veitt eða ekki. En svo mikið
vildu ráðherrar Alþýðubanda-
lagsins vinna til stólanna, að þeir
fórnuðu þessari stöðu tslendinga,
nema þá að afglapaháttur hafi
ráðið afstöðu þeirra.
En vissulega er það mikið
alvörumál, að ríkisstjórn Islands
skyldi í tilkynningu til Banda-
rikjastjórnar gjörbreyta afstöðu
og einarðlegri stefnumörkun Is-
lendinga allt frá því að þeir
gerðust aðilar að Atlantshafs-
bandalaginu. Um það mun verða
fjailað síðar.
Samstaða
lýðræðisflokka
Þá bendir Tfminn á, að Alþýðu-
flokkurinn hafi gert að skilyrði
fyrir þátttöku i vinstri stjórn, að
varnarmálin yrðu leyst með svip-
uðum hætti og nú hefur verið
gert. Liggur það raunar fyrir, að
Alþýðuflokkurinn er mjög svip-
aðs sinnis í varnarmálunum og
rikisstjórn landsins.
Loks er þvi mótmælt i ritstjórn-
argrein Timans, að hin nýja sam-
komulag sé einhver sérstefna
Sjálfstæðisflokksins, heldur sé
„stefnt augljóslega í þá átt, sem
Framsóknarflokkurinn hefur
markað“.
Allt frá því að Islendingar
mörkuðu stefnu sína í utanríkis-
og öryggismálum með þátttöku í
NATO árið 1949 hafa ábyrgustu
og beztu stjórnmálamenn lands-
ins leitazt við að laða öll lýðræðis-
sinnuð öfl til samstöðu i öryggis-
málum, og á það lagði Geir Hall-
grimsson, forsætisráðherra og