Morgunblaðið - 21.02.1975, Síða 17

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 21. FEBRÚAR 1975
17
tóimhornið]
Eins og fyrri daginn er ýmis-
legt kræsilegt að finna í tónlist-
ardagsskrá útvarpsins fyrir
næstu viku. Má í upphafi benda
á, að á sunnudagseftirmiðdag
mun brezki söngvarinn John
Shirley Quirk syngja sóló-
kantötu eftir Bach. Quirk ætti
að vera lslendingum að góðu
kunnur frá þvf að hann söng
hér á Listahátíð fyrir þremur
árum og þá við undirleik
Ashkenazy.
Mesta athygli á tónlistardag-
skránni vekur þó kannski sam-
leikur tveggja fremstu píanó-
leikara okkar, þeirra Gfsla
Magnússonar og Halldórs Har-
aldssonar, í útvarpssal n.k.
fimmtudag. „Við leikum þarna
prógramm sem við vorum með
á tónleikum er stúdentar f Há-
skólanum gengust fyrir f byrj-
un þessa mánaðar," sagði Hall-
dór okkur. „Við lékum þarna
aríu úr Afmæliskantötu Bach,
einnig úr Barnagamni Bizet,
sem reyndar er kannski þekkt-
ara f hljómsveitarútsetningu,
enda þótt það hafi verið upp-
Halldór Haraldsson
haflega samið fyrir tvö píanó
eins og við lékum það.“
Eitt nútímaverk fylgir svo í
kjölfarið — brot úr píanóverki
eftir Pólverjann Witold
Lutoslawski, sem er í fremstu
röð tónskálda heimalands sfns
ásamt Penderecki, er frægastur
hefur orðið fyrir Lúkasar-
passfu sfna. „Nei, Lutoslawski
er ekki leikinn oft hérlendis,“
sagði Halldór, „og það mætti
eyða löngu máli f að segja frá
verki því sem við flytjum eftir
hann. Hann samdi það árið
1944 í lok stríðsins en á strfðs-
árunum var Lutoslawski skikk-
aður til þess ásamt kuningja
sfnum til að skemmta hernáms-
liði þýzkra nasista með samleik
á tvö píanó. Og við þessar
kringumstæður varð þetta verk
til. Hann byggir það svo að
segja alveg á carpfsum Pagan-
ini, en samt sem áður er verkið
allnýstárslegt og gerir um leið
miklar kröfur til pianóleikar-
anna."
Halldór sagði að tónleikarnir
f Háskólanum hefðu verið opn-
ir almenningi og aðsókn hefði
verið með ágætum. Kvað hann
jafnvel hafa komið til tals hjá
sér og Gfsla að halda samstarf-
inu áfram af þeirri reynslu sem
fékkst af tónleikahaldinu fyrir
stúdenta.
Gisli Magnússon
Halldór Laxness — les Inngang að Passíusálmum.
I HVAÐ EB AÐ HEYRA?
Klukkan 22.25 á þriðjudagskvöld
og fimmtudagskvöld heldur Halldór
Laxness éfram lestri á ritgerð sinni
sem hann nefnir Inngang að Pass-
iusálmum. og lýkur Halldór raunar
lestrinum seinna kvöldið. Að sögn
Halldórs er ritgerð þessi að stofni
til frá æskudögum hans, skrifuð
skömmu eftir 1 930 en lá lengi vel
ófullgerð i handriti. Eitt sinn er
Halldór var að fara til útlanda lét
hann handritið í hendurnar á góð-
um kunningja sínum sem gaf hér
út timaritið Iðunn og þar var það
fyrst prentað. „Síðan liðu mörg ár
og ég leit ekki á ritgerðina aftur
fyrr en fyrir a.m.k. 10—15 árum
að ég fór af einhverjum ástæðum i
gegnum hana og hún þá gefin út
að nýju," sagði Halldór.
Reyndar gat Halldór þess, að
hann hefði lesið Inngang að
Passiusálmum i útvarpinu á þeim
árum sem hann var að vinna við
hið raunverulega uppkast að rit-
gerðinni. „Það var nú ekki mikil
hrifning yfir þvi þá, sem ekki var
von; ég var inn á alls konar þanka-
gangi sem ekki var mjög vinsæll i
þá daga og þetta þótti vera eitt-
hvað ekki rétt meðhöndlun á efni
Passiusálmanna og höfundi
þeirra. Ég fékk samt að lesa rit-
gerðina til enda."
Halldór var nú beðinn um að
lesa ritgerðina að nýju og kvaðst
hann ekki hafa séð ástæðu til að
skirrast við þeirri beiðni. „Ég fór i
þá bók sem þetta er prentað i,
ritstýrði þvi dálitið á ný, felldi úr
þvi hitt og annað af klausum sem
voru að visu talin góð latina i þá
daga, eins og ég sagði. en þykja
nú svona heldur fornfálegar og
hafa heldur ekki neina almenna
þýðingu lengur." Ekki átti Halldór
von á, að flutningur þessarar rit-
gerðar myndi angra útvarpshlust-
endur núna — „það hafa komið
upp og fallið um sjálfa sig svo
margar stefnur á þessum árum, að
fólk er hætt að kippa sér upp við
slikt," sagði Halldór. „Ég held nú
samt, að i þessari ritgerð sé menn-
ingarsögulegur kjarni og leitast ég
við að láta þann kjarna halda sér."
Á fimmtudagskvöld kl 21.45 les
Gunnar Dal nokkur eigin Ijóða. Það
er æði langt siðan heyrzt hefur til
Gunnars i útvarpinu, þó að öðru
hverju bæruast af honum fréttir
þar sem hann var við íhuganir og
hugleiðslu undir Jökli. Nú er
Gunnar hins vegar sestur að i
Keflavik og stundar þar kennslu.
„Að þessu sinni mun ég lesa
nokkur Ijóð úr bókinni Rödd morg-
fjónskri eyju.
unsins," tjáði Gunnar okkur. Sú
bók kom út fyrir rúmum tiu árum
eða 1964, en Ijóðin i henni voru
ort á Mallorku. þar sem hann
dvaldist einn vetur. Ekki kvað
Gunnar spænskrar stemmningar
gæta mikið i þessum Ijóðum held-
ur þvert á móti — „maður er
aldrei islenzkari en þegar maður
er erlendis, og i þessum Ijóðum
tala ég um jafn islenzk fyrirbrigði
og hvita hnúka og landsýn."
Siðasta bók Gunnars Dal kom
út árið 1972 og var á ferðinni
heimspekirit, en hann hefur
grúskað mikið i heimspeki, eins
og flestir vita. Þriggja ára þögn
sina hyggst Gunnar nú vinna upp
með þvi að koma út þremur bókum
á þessu ári — einni skáldsögu, riti
um griska heimspeki og endurút-
gáfu á Spámanninum, sem út kom
fyrir nokkrum árum en er löngu
uppseldur. Eins og nafnið bendir
til er sú bók einnig heimspekilegs
eðlis. og Gunnar er bjartsýnn á
gengi heimspekilegra rita hérlend-
is um þessar mundir. „Við höfum
lengi vel verið aftarlega á merinni
þegar heimspekin er annars vegar
á sama tima og börn og unglingar
i nágrannalöndum okkar hafa
hlotið kennslu i undirstöðuatrið
um hennar," segir Gunnar. „Nú
horfir þetta til bóta, áhugi fyrir
heimspeki fer hraðvaxandi hér-
lendis og það er jafnvel farið að
tala um hana sem skyldunáms-
grein i menntaskólum og á gagn-
fræðastigi."
Hvað um skáldsöguna? „Á
henni byrjaði ég fyrir mörgum,
mörgum árum þegar ég dvaldi um
tima á Indlandi. enda er efnið i
henni sótt þangað og heiti bókar-
innar átti að vera táknrænt fyrir
það. Annars fór illa fyrir bókartitl
inum minum. Borgrstjórnarmeiri-
hlutinn ykkar i Reykjavik eyði-
lagði hann fyrir mér i siðustu borg-
arstjórnarkosningum. Skáldsagan
átti að heita Græna byltingin en
svo var þetta allt i einu orðið að
slagorði i kosningabaráttunni i
Reykjavik. Og ég kemst ekki hjá
þvi að finna annað nafn á bók-
ina."
Á laugardagskvöldið 1. marz mun
Erlingur Gislason lesa sögu eftir
Ólaf Hauk Símonarson Saga þessi
nefnist — Þegar ég bjó í leikhúsi
vindanna Að sögn Erlings samdi
Ólafur þessa sögu á námsárum
sinum úti i Danmörku, og er hún
sumpart upprifjun á þeirri dvöl,
gerist öll á litilli eyju utan við Fjón
og segir frá atvikum og fólki sem
Ólafur komst i kast við þar.
Gunnar Dal —
ástarljóð til ís-
lands ort á
Spáni.
Á SUNNUDAGINN kl. 14 stýrir
Svavar Gests þættinum Dagskrár-
stjóri í eina klukkustund. Þáttur
Svavars verður að ýmsu frábrugð-
inn fyrri þáttum af þessum toga,
enda maðurinn hálfgerður heima-
gangur hjá útvarpinu um árabil.
Svavar kvaðst lika af þeim sökum
hafa farið öðru visi að við gerð
þessa þáttar. „f stað þess að fara i
segulbandasafnið. eins og titt er,
fannst mér.að ég yrði að sýna
einhver meiri tilþrif i Ijósi reynslu
minnar hjá útvarpinu," sagði
Svavar. „Það er orðið meira en ár
siðan að fyrst var farið fram á það
við mig að taka að mér þennan
þátt, en þetta hefur dregizt m.a. af
fyrrgreindri ástæðu. En svo var
það eitt sinn, er ég sat uppi í
Landsbókasafni og var að blaða i
gömlum Útvarpstiðindum frá því i
kringum striðsárin, að sú hug-
mynd kviknaði að byggja þáttinn
upp á efni úr þeim.
Margháttaðan fróðleik og
skemmtun mátti finna i þessum
gömlu heftum, en mest bar þó á
viðtölum við fólk, sem fram kom i
útvarpinu á þessum tima, en einn-
ig höfðu þau að geyma skopþætti
og gamanmál ýmiss konar, visna-
þátt að ógleymdum bréfadálki frá
lesendum. I þessu efni kvaðst
Svavar leita fanga. Hann endur-
lifgar viðtölin með þvi að fá leik-
ara i hlutverk viðmælendanna,
hann flytur skritlur og skop af
siðum útvarpstiðinda, stiklar á
visnaþáttum þeirra og auðvitað
verður gripið niður i lesendabréf-
in. „Allt þetta tengi ég svo með
vinsælum dægurlögum frá þess-
um tima eða árunum milli 1938
og '44 — alkunnum slögurum
eins og Dont fance me in, Paper
Doll og Kiss me good night, serg-
ent-major."
Svavar gat sagt okkur þau deili
á Útvarpstiðindum, að þau hefðu
Svavar Gests — dagskrár-
stjóri.
byrjað að koma út á árinu 1938
og var Kristján Friðriksson, siðar
iðnrekandi og þá kenndur við Úl-
tima, fyrsti ritstjóri þeirra. Kristján
hélt ritinu úti í nokkur á en þá
tóku þeir Gunnar M. Magnús og
Jón úr Vör við ritstjórn Útvarpstið-
inda. Kvað Svavar áberandi að i
þeirra ritstjóratíð hefði fjölgað
mjög viðtölunum sem áður er get-
ið og mörg þeirra væru prýðilega
skemmtileg aflestrar, svo sem við
Örn Arnarson og Stein Steinarr.
Útvarpstiðindin hlutu ágætar við-
tökur til að byrja með og nutu þau
mikilla vinsælda framan af; ein-
takafjöldi þeirra komst upp i 5
þúsund, sem verður að teljast
töluverð útbreiðsla þegar þess er
gætt að þá voru Islendingar ekki
nema liðlega 100 þúsund. Útgáfu
þeirra var haldið áfram fram yfir
1950, tið eigendaskipti urðu og
smám saman hallaði undan fæti
unz Útvarpstiðindi lognuðust al
veg út af.