Morgunblaðið - 21.02.1975, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 21. FEBRUAR 1975
19
Frá 23. þingi Norðurlandaráðs:
Vilja auðvelda málfarsleg
samskipti Norðurlandaþjóða
EITT þeirra mála. sem fyrir voru
tekin á síðasta fundi 23. þings
Norðurlandaráðs í gær var tillaga
um að setja á laggirnar norræna
málnefnd og samræma stafróf og
stafagerð Norðurlandamála.
Sænski rithöfundurinn Per Olof
Sundman fjallaði um þessa til-
lögu fyrir hönd menningarmála-
nefndarinnar. Hann sagði frá
meðferð málsins innan nefndar-
innar og samskiptum við mál-
nefndir hinna einstöku þjóða og
skýrði svo frá, að þar sem afstaða
þeirra væri talsvert mismunandi
teldi nefndin frekari umræðna
þörf bæði milli menningarmála-
nefndarinnar og málnefndanna
og milli málnefndanna innbyrðis.
Kvaðst hann gera sér vonir um, að
þessu starfi yrði lokið á yfirstand-
andi ári.
Blaðamaður Morgunblaðsins
hitti Per Olof Sundman sem
snöggvast að máli i gærmorgun og
innti hann eftir frekari upplýs-
ingum um þessa tillögu.
Sundman sagði, að flutnings-
mönnum hennar þætti eðlilegt, að
Norðurlandaráð fjallaði um þetta
mál vegna þess m.a. aðmálnefndir
á Norðurlöndum hefðu upphaf-
lega verið stofnaðar að tilstuðlan
Norrænu félaganna. Tilgangur-
inn með tillögunni sagði hann, að
væri sá, að sporna við því, að
Norðurlandamálin, og þá einkum
sænska, danska og norska, fjar-
lægðust hvert annað meira en orð-
ið væri og heizt að samræma það,
sem hægt væri ttiltölulega sárs-
auka- og átakalaust. Hann sagðist
hafa rætt við fjölda manns um
breytingarnar á málunum og á
því væri ekki nokkur vafi, að þau
hefðu fjarlægzt afar hratt á síð-
ari árum. Svo seint sem í lok
siðustu aldar hefðu Danir, Norð-
menn og Sviar getaó hitzt og talað
saman með góOum árangri, hver
hefði skilið annan, en nú væri svo
Per Olof Sundman
komið, að fólk þessara þjóðerna
teldi sig ekki skilja hvert annað
svo viðunandi væri. Þar við bætt-
ist, að mörg erlend orð og tækni-
orð hefðu verið tekin upp i málin
á síðari timum og eitt af markmið-
um tillögunnar væri að stuðla að
samræmi í þeim efnum. Þá mætti
benda á ýmsar skammstafanir i
sambandi við alþjóðastofnanir og
fjölþjóðasamtök, sem væru mis-
munandi í löndunum og slíkt
skapaði óþarfa erfiðleika í sam-
skiptum þjóðanna.
Þá sagði Sundman, að æskilegt
væri að koma á einhverjum regl-
Tönnes M. Andenæs
um eða samstöðu um það hvernig
ætti að talast við á sameiginlegum
fundum Noróurlanda. Það væri
ekkert efamál, að á þingi Norður-
landaráðs til dæmis væri flestum
auðveldast að skilja sænsku Finn-
anna, þeir töluðu svo skýrt og
greinilega. En þó ekki væri farið
út i að taka upp eitthvert ákveðið
málfar, mætti auðvelda samskipt-
in með ýmsu móti, meðal annars
mætti taka saman lista eða bækl-
ing yfir þau orð, sem væru það
mismunandi að merkingu eftir
því hver tungan ætti i hlut, að
verulegum misskilningí gæti
valdið.
Per Olof Sundman fjallaði um
fleiri mál á þessu þingi ráðsins.
Meðal annars um stuðning
Norðurlandaráðs við færeyskar
bókmenntir og þá ekki einasta
þýðingar færeyskra bókmennta á
aðrar norrænar tungur heldur
einnig stuðning við bókaútgáfu á
.heimamarkaði og erlendis og að
færeyskir rithöfundar yrðu
studdir fjárhagslega til ferðalaga
um hin Noróurlöndin.
„Gegn þessari hugmynd var
borin fram sú röksemd, sagði Per
Olof, að fleiri fámennar þjóðir
eóa þjóðarbrot á Norðurlöndum
skrifuðu bækur og það væri erfið-
leikum bundið að styðja færeyska
bókmenntastarfsemi umfram
aðra. Aó sjálfsögðu þarf einnig að
styðja bókmenntastarfsemi
þeirra, en þar sem færeyskar bók-
menntir hafa þegar aflað sér óum-
deilanlegrar viðurkenningar á er-
lendum vettvangi tel ég að byrja
ætti á því að efla þær“.
Þá skýrði Per Olof Sundman á
þinginu frá ákvöróun ráðherra-
fundar Noróurlandaráðs um að
veita næstu fjögur árin í tilrauna-
skyni fé til þýðinga norrænna
bókmennta af einni norðurlanda-
tungu á aðra, en svo sem fram
hefur komið í fréttum hefur verið
ákveðið að veita á þessu ári
750.000 dönskum krónum til
þessa starfs.
Loks fjallaði Per Olof Sundman
ásamt Norðmanninum Tönnes
Andenæs og fleirum um leiðir til
og röksemdir fyrir því að auka
samvinnu Norðurlanda á sviði út-
varps og sjónvarps, svo sem frá
var skýrt í frétt í Morgunblaðinu í
gær. Þetta mál varðar eðlilega
nágrannalöndin fjögur mun
meira en Island, sem ekki hefur
möguleika á því að ná sjónvarps-
sendingum erlendis frá fyrr en
hér er komin móttökustöð fyrir
gerfitunglasendingar. Hins vegar
taldi Andenæs áriðandi að Is-
lendingar tækju þátt í norrænu
samstarfi á þessu sviði eftir því
sem unnt væri, tækninnar vegna,
og minntist á það, sem fram kom í
Morgunblaðinu i gær, að hugsan-
lega mætti stuðla að því að ferskt
sjónvarpsefni frá Norðurlönd-
unum væri strax sent flugleiðis til
íslands til þess að íslenzkir áhorf-
endur fengju það sem fyrst.
Andenæs sagði, að menningar-
samstarf Norðurlanda yrði ekki
langlíft nema þvi aðeins að ráð-
stafanir væru gerðar til að efla
það og stuðla að auknum sam-
skiptum fólksins — og i þeim
efnum þyrfti að einbeita sér að
æskunni. „Við getum ekki gengið
út frá þvi sem visu, sagði hann, að
norræn samvinna verði lifandi
hugtak eftir aldarfjórðung."
Hann sagði nauðsynlegt að auð-
velda samskipti norrænna ung-
menna og venja þau hvert við
annars mál og að því miðuðu m.a.
þær hugmyndir, sem fram hefðu
komið innan Norðurlandaráðs,
bæði um sjónvarpssamvinnuna og
sérstök unglingafargjöld með
flugvélum. Andenæs kvaðst þeirr-
ar skoðunar, að til lengdar fengju
Norðurlöndin hvert um sig ekki
staðizt sem skapandi menningar-
legar einingar án norræns menn-
ingarandrúms og hann liti þvi á
menningarsamstarf Norðurlanda
sem vörn fyrir þjóðarmenningu
þeirra hvers um sig. „Persónu-
lega tel ég, að menningarvarnir
séu mikilvægari en hervarnir,"
sagói Tönnes Andenæs, „þvi hafi
menn enga menningu að verja, til
hvers þarf þá hervarnir?"
Ljósm. Emilía.
Tvær myndanna á sýningunni:
„Við fjörðinn“ og „Bær við
sjó.“
Sýning á vatns-
litamyndum Snorra
Arnibjamar opnuð
í Listasafni ASÍ
A MORGUN, laugardag, verður
opnuð í húsakynnum Lista-
safns ASl og á vegum þess sýn-
ing á 44 málverkum eftir
Snorra Arinbjarnar. Eru þetta
allt vatnslitamyndir, sem
aldrei hafa verið sýndar áður
og er elzta myndin frá árinu
1929 og hinar síðustu málaðar
upp úr 1950.
Snorri Arinbjarnar fæddist
árið 1901 í Reykjavík og stund-
aði listnám i Ösló hjá Axel
Revold prófessor og dvaldi síð-
an í Danmörku við liststörf. Frá
dvöl hans i þessum löndum eru
m.a. nokkrar myndanna á sýn-
ingunni’Langmestan hluta ævi
sinnar starfaði Snorri Arin-
bjarnar hérlendis. Hann málaði
landslagsmyndir, innimyndir
og staðarmyndir, en einna
þekktastur er hann fyrir verk
frá sjávarsíóunni, auk samstill-
inga í anda expressjónismans.
Snorri lézt árið 1957 eftir lang-
vinn og erfið veikindi.
Sýningin verður opin fram til
9. marz. Er opið kl. 3—6 e.h.
þriðjudaga, mióvikudaga og
föstudaga, en fimmtudaga,
laugardaga og sunnudagá frá
kl. 3—10. A mánudögum er
safnið lokað.
Allar myndirnar eru úr
einkasafni og ekki til sölu.
Snorri Arinbjarnar tók þátt i
mörgum sýningum, meðan
hann lifði og eftir andlát hans
hefur verið efnt til einnar sýn-
ingar á verkum eftir hann, sem
Listafélag MR gekkst fyrir.
Undirbúa stofn-
un íþróttaverð-
launa Norður-
landaráðs
ÞING Norðurlandaráðs sam-
þykkti á lokafundi sinum i gær,
að undirbúa stofnun íþróttaverð-
launa Norðurlandaráðs. Verður
verðlaununum væntanlega út-
hlutað árlega til íþróttamanns eða
íþróttaleiðtoga, sem skarað hefur
fram úr á einhverju sviði. Ekki
hefur verið ákveðið hve há verð-
launaupphæðin gæti orðið, en
gert er ráð fyrir að hún verói veitt
til íþróttamála, sem verðlaunahaf-
inn bendir á, auk þess, sem hugs-
anlegt er að hann fái sjálfur ein-
hverja f járupphæð.
1 greinargerðinni, sem tillög-
unni fylgdi sagði að iþróttir væru
mjög mikilvægur þáttur i menn-
ingu þjóóanna og þvi ættu þær,
sem aðrar menningargreinar rétt
á hvatningu og stuðningi frá
hinum opinberu norrænu sam-
starfsstofnunum.
Jógvan Arge:
FÆREYSKAR FISKVEIÐAR
I DAG hefjast í Reykja-
vík viðræður milli
íslenzkra og færeyskra
stjórnvalda um fiskveiði-
réttindi Færeyinga
innan 50 mílnanna.
Fréttaritari Morgun-
blaðsins í Færeyjum,
Jógvan Arge, lýsir hér í
stuttri grein viðhorfum í
fiskveiðimálum Færey-
inga og þýðingu fiskveiða
þeirra við Island.
FMskveióisvæðin vió ísland
hafa afgerandi þýðingu fyrir
færeyskar fiskveiðar og þar af
leiðandi fyrir efnahagslíf Fær-
eyja. Eins og þróunin hefur
orðið í fiskveiðum í Norður-
Atlantshafi síðustu ár, hafa
íslenzku veiðisvæðin fengið
meiri þýðingu fyrir Færeyjar.
Fiskveióar Færeyinga eru
byggðar upp á allt annan hátt,
en fiskveiðar íslendinga. Á
sama tíma og Isiendingar geta
fiskað meira en nóg í kring um
Island til þess að uppfylla
þarfir sinar, hafa Færeyingar
enga möguleika til þess að upp-
fylla sínar þarfir- með fisk-
veiðum í kring um Færeyjar.
Heildarafli Færeyinga árið
1973 var 246 þús. tonn með bol-
fiski, bræðslufiski og öðrum
fiski til samans. Fiskifræðingar
hafa iýst því yfir að fisk-
stofnarnir við Færeyjar þoli að
þar séu veidd 110 þús. tonn á
ári. Færeyski fiskiskipaflotinn
verður þess vegna að byggjast á
skipum, sem geta stundað
veiðar á fjarlægum miðum.
Þannig veiddu Færeyingar
21.500 tonn við tsland 1973, 20
þús. tonn við Nýfundnaland,
6500 tonn við Grænland og 3600
tonn við Noreg. Allar þessar
tölur eiga aðallega við þorsk-
veiðar. Auk þess veiddu Færey-
ingar 162 þús. tonn í Norðursjó
1973, en þar var nær eingöngu
um að ræða síld og fisk i
bræðslu.
Á veiðisvæðunum við Fær-
eyjar veiddu heimamenn 31300
tonn, aðallega þorsk og ufsa.
Þróun þessara mála síðustu
ár hefur verið sú að Færey-
ingar hafa misst réttindin til
fiskveiða við strendur Kanada,
fiskveiði við Grænland hefur
minnkað stórlega, möguleikar
eru á að réttindin við Noregs-
strendur verði endurskoðaðir
til hins verra og fiskveiðar í
Norðursjó eru mjög ótryggar.
Allir þessir þættir undir-
strika hve mikla þýðingu veiði-
svæðin við ísland hafa fyrir
Færeyinga á komandi árum.
Verði fiskveiðiréttindi Færey-
inga við 'lsland einnig skert
frekar er ljóst að Færeyingar
munu standa frammi fyrir öng-
þveiti.
Á þessari öld hafa Færeying-
ar stundað mikið fiskveiðar við
ísland. Þær veiðar hófu þeir
skömmu fyrir siðustu aldamót
og hafa haldið því áfram fram á
þennan dag. Stærstur hluti
þess afla, sem færeysk fiskiskip
veiða við tsiand, er veiddur
með linu. Togveiðar færeyskra
skipa við Island eru ekki mikl-
ar, í tonnum talió, en þær hafa
mikla þýóingu fyrir rekstur
togskipanna, þar sem veiðarnar
við Island eru einn af undir-
stöðuþáttunum fyrir rekstrar-
grundvelli þeirra.
Ef saltfisktogararnir Sjurdar-
berg og Sundaberg verða úti-
lokaðir frá fiskveiðum innan 50
mílnanna, er mjög erfitt að sjá
að unnt sé að skapa rekstrar-
grundvöll fyrir þessi skip á
komandi árum. I núgildandi
samningum milli Islands og
Færeyja fengu frystitogararnir
Stella Kristina og Stella Karina
ekki leyfi til að veiða fyrir, inn-
an 50 mílna mörkin og útkoman
varð sú að útgerðarmennirnar
urðu aó selja skipin — til Is-
lands.
Ljósmynd M Sv. Þorm.
Jógvan Arge, til hægri, ræðir við Atla Dam lögmann Færeyja við
komuna tii Reykjavíkur i gær.