Morgunblaðið - 08.05.1975, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 8. MAl 1975
3
Stjórnmálaályktun landsfundar Sjálfstœðistíokks:
Endurreisn efnah öryggis-verndun < agslí agnj fs - tryg ding auðl ging inda
VIÐ alvarlegri vanda er nú aö fást i
efnahagsmálum landsins en verið hefur
um langt skeiö. Þessi vandi á að nokkru
rætur sínar i þróun efnahagsmála um-
heimsins. Að mestu leyti stafar hann þó
beinlínis af þvi, hvernig á stjórn efna-
hagsmála var haldið á timum vinstri
stjórnarinnar, þegar velgengni var á
skömmum tíma snúið til ófarnaðar, þar
til yfir lauk með algjörum glundroða
vorið og sumarið 1974. Það, sem nú
skiptir máli, er að styrkja þann grund-
völl, sem velmegun og öryggi þjóðarinn-
ar hvílir á, starfsemi atvinnulifsins og
traust i viðskiptum við aðrar þjóðir.
Fyrir þessu meginmarkmiði hljóta önn-
ur sjónarmið aó víkja um sinn. Takist
það ekki, er velmegun og atvinna I
hættu, og um ieið er grundvöllurinn
brostinn fyrir sókn að þeim fjölmörgu
umbótum i þjóðfélagsháttum, sem æski-
legastar eru taldar.
Á siðastliðnu sumri var svo komið, að
verðbólga var fjórföld miðað við það,
sem áður hafði verið, halli á viðskipta-
jöfnuði þjóðarinnar við önnur lönd var
orðinn tiundi hluti allrar þjóðarfram-
leiðslunnar, gjaldeyrisforðinn var á
þrotum og lánstraust þjóðarinnar i voða.
Samtímis var þjóðarframleiðslan hætt
að vaxa og flestir þættir atvinnulífsins
reknir með halla, ekki sízt sjávarútveg-
ur. Við blasti greiðsluþrot fyrirtækja,
bæjarfélaga og opinberra stofnana,
stöðvun framkvæmda og atvinnuleysi.
Það var meginverkefni þeirrar rikis-
stjórnar Sjálfstæðisflokksins og Fram-
sóknarflokksins, sem mynduð var
sumarið 1974, að takast á við þessi miklu
vandamál. Að því var stefnt að búa svo í
haginn með skjótum ráðstöfunum, að
starfsemi atvinnulífsins gæti haldið
áfram. Jafnframt var leitazt við, að við-
skipti við önnur lönd gætu farið fram
með sem eðlilegustum hætti, svo að land-
ið glataði ekki áliti sínu og lánstrausti.
Þá var lögð áherzla á, að sú kjaraskerð-
ing, sem þjóðin hafði orðið fyrir, jafnað-
ist á þegnana svo að réttlætis væri gætt.
Endurreisnin, sem hófst með störfum
núverandi ríkisstjórnar, hefur ekki enn
borið þann árangur sem að er stefnt.
Ytri aðstæður hafa verið andsnúnar og
farið versnandi, gagnstætt því, sem
vonazt hafði verið til. Nauðsyn hefur
borið til vandlegrar athugunar og itar-
legs samráðs við almannasamtök i land-
inu, áður en til framkvæmda hefur kom-
ið. A hverjum tima hefur ekki verið
unnt að ganga lengra en almennur
skilningur hefur leyft.
Tekizt hefur að halda uppi atvinnu-
rekstri, tryggja fulla atvinnu og koma i
veg fyrir öbærilega kjaraskerðingu laun-
þega. Á hinn bóginn er verðlag út-
flutningsafurða enn óhagstætt, gjald-
eyrisforði er enginn og erlendar skuldir
halda áfram að aukast meira en góðu
hófi gegnir. Alls ekki má slaka á stjórn
efnahagsmála jafnframt því, sem leitað
er eftir víðtækum stuðningi alls al-
mennings við nauðsynlegar aðgerðir.
Enginn raunhæfur árangur næst, nema
fram fari víðtæk endurskoðun á visitölu-
bindingu launa, sem I núverandi'mynd
sinni torveldar beinlínis, að unnt sé að
halda fullri atvinnu og réttlátri tekju-
skiptingu. Samtímis þarf að endurskoða
hliðstæð kerfi tekjumyndunar bænda og
sjómanna, sem geta ekki heldur þjónað
þeim tilgangi, sem til hefur verið ætlazt,
eins og nú hagar til. Endurreisn atvinnu-
lffsins krefst þess, að opinberir aðilar
hafi strangt aðhald að framkvæmdum
sinum og þjónustu. Lánveitingar banka
og fjárfestingarlánasjóða þurfa að hald-
ast innan hóflegra marka, jafnframt þvi,
sem þær miða að því umfram allt að
leysa úr þörfum almenns athafnalifs og
einstaklinga.
Árangur uppbyggingarstarfsins fram-
undan er ekki sizt undir því kominn,
hvernig tekst að hagnýta kosti frjáls
markaðskerfis og einkaframtaks og þá
atorku, sem það leysir úr læðingi. Heil-
brigt einka- og félagaframtak verður að
fá að njóta sín og stuðla verður að al-
mennri þátttöku í atvinnurekstri, ekki
sízt i nýjum atvinnúgreinum. Nauðsyn-
legt er að endurskoða lög um hlutafélög
og samvinnufélög og færa ákvæði skatta-
laga um skattlagningu hlutafjáreignar
og arðs i sambærilegt horf og tiðkast i
nágrannalöndunum. Stefnt verður að
jafnrétti milli rekstrarforma og atvinnu-
greina. Draga verður úr starfsemi ríkis,
sveitarfélaga og stofnana þeirra i fram-
leiðslu og þjónustu, þar sem einka- og
félagafyrirtæki geta leyst verkefnin af
hendi á hagkvæman hátt. Þá er starf-
semi heilbrigðis fjármagnsmarkaðar,
m.a. með stofnun kaupþings og notkun
verðtryggingar að vissu öiarki, veiga-
mikil forsenda góðs árangurs. Afnema
verður úreltar álagningarreglur og verð-
lagshöft bæði vegna starfsemi atvinnu-
lífsins og hags neytenda, en efla virkt
verðlagseftirlit neytenda sjálfra og eftir-
lit með því að samkeppni sé ekki skert.
Setja þarf löggjöf um neytendafræðslu
og neytendamál. Fylgja verður viður-
kenndum reglum um frelsi í inn-
flutnings- og gjaldeyrismálum, þar eð
frávik í þeim efnum skerða bæði hag
neytenda og álit þjóðarinnar og traust
erlendis.
Opinber aðstoð við atvinnufyrirtæki
vegna tímabundinna erfiðleika eða sem
þáttur i byggðastefnu þarf að miða við
það, að fyrirtækin geti náð fjárhagslegu
sjálfstæði og starfað á heilbrigðum
grundvelli með fullri ábyrgð eigenda.
Sem fyrst verður að setja skýrar og
ótvlræðar reglur um starfsemi Byggða-
sjóðs. Stefna verður að því, að
ákvörðunarvald sé ætið sem næst þeim,
sem málefnin þekkja og ákvarðanirnar
snerta, og skipulag opinberra stofnana
samræmis að fullu lýðræðislegri stjórn-
skipun og frjálsu hagkerfi. Lög um
Framkvæmdastofnun ríkisins verði end-
urskoðuð eins og ákveðið er i málefna-
samningi rikisstjórnarinnar, með það
fyrir augum að horfið verði frá pólitisku
eftirlitsmannakerfi.
Sú stefnubreyting sem varð í varnar-
og öryggismálum þjóðarinnar i fram-
haldi af undirskriftasöfnun Varins lands
og i samræmi við úrslit alþingiskosning-
anna er mikið fagnaðarefni. Enn sem
fyrr er íslendingum brýn nauðsyn að
tryggja öryggi sitt með aðild að Atlants-
hafsbandalaginu og varnarsamningi við
Bandaríkin. Avallt verður að gæta þess,
að vörnum landsins sé hagað í samræmi
við ytri aðstæður. Aukið hernaðarlegt
mikilvægi hafsvæðanna umhverfis land-
ið Ieiðir til þess, að enn frekar en áður
verður að taka mið af heildarstöðu
öryggismála í þessum heimshluta.
íslendingar vilja leggja megináherzlu
á vinsamlega sambúð við allar þjóðir á
grundvelli þátttöku i Sameinuðu þjóðun-
um og öðru alþjóðlegu samstarfi. Jafn-
framt verður að vera á verði gagnvart
öllum þvingunum og hótunum erlendra
ríkja, hvort sem þær birtast í orðum og
áróðri eða með öðrum hætti, svo sem
auknum umsvifum í lofti og á höfunum
kringum landið.
Fullum stuðningi er lýst við þá
ákvörðun ríkisstjórnarinnar, að efna-
hagslögsaga Islands verði færð út í 200
sjómilur fyrir 13. nóvember á þessu ári.
Rétt er, að ákvörðun um útfærsludag
verði tekin sem fyrst. Eðlilegt er að ræða
við öll þau riki, sem telja sig hafa hags-
muna að gæta vegna útfærslunnar. I
þeim viðræðum hljóta islenzk stjórnvöld
að fylgja þeirri meginstefnu að fá fulla
viðurkenningu annarra rikja á útfærsl-
unni og á rétti Islendinga til að ráða
nýtingu auðlinda innan hinnar nýju
efnahagslögsögu. Nauðsynlegt er að efla
kynningu á málstað íslendinga i þessu
mikilvæga máli.
Endurreisn efnahagslífsins, trygging
öryggis landsins, verndun og hagkvæm
nýting þeirra auðlinda, sem afkoma
landsmanna byggist á, eru þau megin-
verkefni, sem nú þarf að glima við. Þau
eru sá grundvöllur, sem líf, menning og
velferð þjóðarinnar hvilir á, en einmitt
þessum grundvelli hefur að undanförnu
verið ógnað með alvarlegri hætti en um
langt skeið. Því fyrr sem tekst að nýju að
styrkja þennan grundvöll, þeim mun
betur er unnt að snúa sér að þeim
verkefnum, sem beinlinis snerta ný-
skipan efnahagslífsins, velferð og
menningu þjóðarinnar. Lifskjör al-
mennings geta batnað á nýjan leik, og
unnt verður að tryggja öllum sambæri-
leg lífeyrisréttiridi. Þá verður kleift að
einbeita sér að margvíslegum verkefn-
um við að efla menntun og menningu,
bæta félagslega aðstöðu, auka heilsu-
gæzlu, heilbrigðisþjónustu og áfengis-
varnir, bæta umhverfi og efla byggða-
þróun. Þessi verkefni munu skipta æ
meira máli eftir því, sem fram líða
stundir. Þess vegna riður á miklu að
unnið sé að þeim af fullri ábyrgð og
skilningi. Árangur af því starfi getur til
lengdar aðeins náðst innan vébanda
frjáls samfélags, þar sem konur og karl-
ar standa jafnt að vígi og mannréttindi
og jafnrétti allra þjóðfélagsþegna eru
virt, þar sem byggt er á frjálsum athöfn-
um og ábyrgðartilfinningu hvers og eins
— og grundvallaratriði kristins siðgæðis
í heiðri höfð. Á þessu byggir Sjálfstæðis-
flokkurinn stefnu sina og í þeim anda
mun hann starfa.
Jón Ólafsson húsgagna-
smíðameistari 100 ára í dag
Rifjuð upp brot úr gömlu afmœlissamtali
JÓN Ólafsson húsgagnasmíSameist-
ari, sem lengst af bjó á Skólavörðu-
stlg 6 hér I borg, er 100 ára I dag.
Jón fæddist við Djúp 8. mai 1875,
fór til smiðanáms í Kaupmannahöfn
fyrir aldamótin og starfaði lengst af
við húsgagnavinnustofu J. Halldórs-
sonar og Co á Skólavörðustig i
Reykjavík, en hann var einn af eig-
endum og stofnendum þess fyrir-
tækis. Aldamótaárið 1900 kvæntist
Jón, Guðrúnu Jónsdóttur sem ættuð
var úr Axarfirði en hún er látin fyrir
allmörgum árum. Þau eignuðust tvo
syni, Ottó og Ólaf. Ottó býr hér I
Reykjavik en Ólafur hefur búið i
Bandaríkjunum.i rúm 50 ár en er nú
komin hingað til lands til að halda
upp á aldarafmæli föður sins. Jón
Ólafsson hefur verið heilsuhraustur
alla ævi og þakkar hann það göngu-
ferðum og annarri útivist. Hann dvel-
ur á Elliheimilinu Grund og hefur
verið rúmfastur um eins árs skeið.
Þrátt fyrir það hyggst hann taka á
móti gestum á Grund i dag i tilefni
afmælisins. Verður rúminu hansekið
inn i sal heimilisins svo hann geti
tekið I höndina á gömlum vinum og
rifjað upp minningar með þeim. Jón
er enn nokkuð minnugur á gamla
daga en er að mestu hættgr að
fylgjast með atburðum liðandi
stundar.
Á niræðisafmæli Jóns Ólafs'sonar
árið 1965 birtist samtal við hann i
Morgunblaðinu sem Matthías
Johannessen ritstjóri skráði undir heit-
inu „Sjórinn var engin freisting". Þar
lýsti Jón því helsta sem á daga hans
hafði drifið á lífsleiðinni. Verða hér á
eftir birtir kaflar úr þessu sarptali
Upphaf samtalsins var svona:
— Ég hef ekki af neinni sérstakri
lifsreynslu að státa, sagði Jón í upphafi
samtals okkar. Ég hef ekki einu sinni
drukkið mig. fullan um dagana En ég
hef orðið sætglaður, þó það þyki vlst
ekki I frásögu færandi
Hann brosti að þessari athugasemd
sinni, og kveikti sér I slgarettu. — Ég
reykti lítið, sagði hann, en fæ mér
slgarettu eða vindil, þegar svo stendur
á. Annars máttu ekki ætlast til að það
verði gaman að spjalla við mig, ég er
ekki húmoristi Ég hef aldrei fengið orð
fyrir það Og þú mátt ekki reyna að
gera mig að húmorista, þá trúa engir,
sem þekkja mig, orði af þvl, sem
stendur i blaðinu
Siðan skýrði Jón frá ætt sinni og
uppruna. Hann fæddist 8. ma! 1875
að Lágadal i Nauteyrarhreppi við ísa-
fjarðardjúp, kominn af dugandi og
greindu bændafólki Foreldrar Jóns
voru Ólafur Jónsson bóndi þar og
kona hans Salvör Kristjánsdóttir. Hún
dó úr mislingum þegar Jón var 7 ára
gamall. Siðar fluttist faðir hans að
Reykjarfirði I Vatnsfjarðarsveit. Jón
ólst upp við öll venjuleg sveitastörf á
þeim árum og eins og aðrir tápmiklir
drengir stundaði hann sjóinn. En hug-
ur hans stefndi ekki til sjósóknar, miklu
fremur til smiða. Og ekki minnkaði
áhuginn er hann fékk að vinna við
bátasmiði sem unglingur Og rétt fyrir
aldamótin réðst Jón I það stórvirki að
leita til Kaupmannahafnar til að nema
þar húsgagnasmiði. Um tildrög farar-
innar segir hann I samtali sínu við
Matthias:
— Ég var ekki nema 6 ár I Reykja-
firði 1 896 stakk ég af til Hafnar. Föður
mínum þótti það miður. Hann vildi
útvega mér skip og láta mig fara á
sjóinn. Ég þvertók fyrir það og kvaðst
mundu fara utan, hvað sem tautaði.
Hann hristi höfuðið, en þekkti þrjósk-
una og lét undan, enda sat ég við minn
keip. Ég vildi verða húsgagnasmiður.
Þegar faðir minn sá að engu tauti var
við mig komandi, rétti hann mér 250
krónur til fararinnar. Það fékk margur
minna I nestispokann sinn í þá daga.
Það þótti töluvert áræði af
Jón Ólafsson, sem i dag er 100 ára.
Myndin var tekin á Elliheimilinu
Grund á þriðjudaginn.
Ljósm. Ól K Mag
uppburðarlitlum sveitastrák að fara til
Hafnar eins og I pottinn var búið, en ég
var samt ekki sá eini sem það gerði.
Þegar ég tók þá ákvörðun að fara utan,
hafði ég ekki fengið neitt pláss, hvorki í
skóla né á verkstæði, en faðir minn
þekkti nokkra kaupmenn i Höfn, það
kom sér vel. Ég leitaði til þeirra, og
þeir reyndust mér á margan hátt hjálp-
samir. Ég bjó hjá Islenzkri konu sem
hér Kristln Jóhannsdóttir, ef ég man
rétt. Þar voru margir góðir drengir og
lásu sumir undir embættispróf við
Hafnarháskóla. Þeir urðu góðir vinir
minir og kunningjar, og minnist ég t.d.
Guðmundar Björnssonar, slðar sýslu-
manns, Halldórs Júliussonar, siðar
sýslumanns, og Ólafs Eyjólfssonar
slðar Verzlunarskólastjóra. Hann var
mér mjög hjálplegur og greiddi götu
mlna, ef svo bar undir Blessaður
vertu, ég var auralitill eins og þú getur
ímyndað þér, og allt af skornum
skammti og þótti gott að fá stuðning
við bakið. En slðar fór ég að vinna, og
þá raknaði úr fyrir mér.
Að námi loknu vann Jón I nokkur ár
við smíðar I Kaupmannahöfn Á þess-
um árum gerðist það markverðast, að
hann kynntist konu sinni sem var við
störf i Kaupmannahöfn. Einnig varð
hann fyrir þeirri miklu reynslu að lenda
I miklu járnbrautarslysi sem nefnt var
Gentofteslysið. Slys þetta krafðist
margra mannslifa en Jón slapp með
lltil meiðsli. Er heim kom stofnaði Jón
fyrirtækið J. Halldórsson og Co. með
Jóni Halldórssyni og Bjarna Jónssyni,
forstjóra Nýja Blós. Þetta fyrirtæki var
lengst af til húsa neðarlega á Skóla-
vörðustig. Það var rekið I 40 ár og á
þvi timabili eignaðist Kolbeinn Þor-
steinsson einnig hlutdeild I þvi. I sam-
talinu við Matthias sagði Jón m.a.:
Samstarfið var gott og fyrirtækið
efldist, þótt framan af væri erfitt að
reka húsgagnaverkstæði I Reykjavik
Þá var lítið um peninga og fáir sem
gátu keypt húsgögn Menn voru ekki
að eyða 1águm launum I svoleiðis
óþarfa, eins og komizt var að orði Það
var ekki fyrr en i striðsbyrjun að maður
fór að verða var við peninga, og þá
einkum hjá sjómönnum En fyrirtækið
dafnaði og æ fleiri Reykvíkingar fengu
sér ný húsgögn. Það sem áður hafði
verið hálfgerður óþarfi varð smám
saman partur af daglegum þörfum, ef
svo mætti að orði komast. Og nú eru
vist fáir, sem hafa ekki efni á að fá sér
góð húsgögn
Þegar við komum heim kunnu fáir
'eða engir húsgagnasmiði, a m k.
Framhald á bls. 22