Morgunblaðið - 08.05.1975, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 8. MAl 1975
30 ár frá því
síðari heim-
styrjöldinni
lauki Evrópu
Hver var
sigurvegarinn?
Bandaríska stórblaðið New
York Times birti nýlega grein
eftir William Safire, en þar
segir höfundur meðal annars:
Það gæti hafa farið fram hjá
ykkur, en síðari heimsstyrj-

Barizt um Stalingrad
Bandaríkin sendu Sovétmönnum 17000 herflug-
vélar, 400 þúsund flutningabifreiðar, 12 þús-
und skriðdreka, 8 þúsund loftvarnabyssur
öldinni er senn lokið opinber-
lega. Rússar sigruðu.
Höfundur bendir á að Ör-
yggisráðstefnu Evrópu Ijúki
sennilega í sumar með fundi
leiðtoga aðildarríkjanna 35,
og að þar verði endanlega
staðfest yfirráð Rússa yfir
Austur-Evrópu. Telur Safire
að fulltrúar Bandaríkjanna á
ráðstefnunni hafi litlu áork-
að, en látið allt eftir Rússum.
Þótt Safire haldi þvi fram að
nú loks sé síðari heimsstyrjcld-
inni að Ijúka, minnast margir
þess nú í vikunni að 30 ár eru
liðin frá því friður var saminn í
Evrópu 8. maí 1945. Þessara
tímamóta er ítarlega minnst i
Sovétríkjunum, og hafa þar-
lendir fjölmiðlar keppst um það
undanfarna mánuði að sann-
faera lesendur, hlustendur og
áhorfendur sína um að það hafi
veríð sovézki herinn, sem sigr-
aði í „ættjarðarstyrjöldinni
miklu". Sigurinn vannst vegna
þess að sovézki herinn var und-
ir stjórn kommúnistaflokksins,
og sigurinn sannar yfirburði
sovézka kerfisins, að sögn fjöl-
miðlanna. Miðstjórn flokksins
hefur nýlega birt yfirlýsingu
um þennan mikla sigur, og
segir þar meðal annars að Sov-
étríkin hafi átt „megin þátt í því
að sigra Þýzkaland Hitlers og
síðar einnig hernaðarsinnana í
Japan". Það fylgdi ekki með í
yfirlýsingunni að Sovétríkin
sögðu ekki Japan stríð á hend-
ur fyrr en eftir að Bandaríkja-
menn höfðu varpað fyrstu
kjarnorkusprengjunni á Hiro-
shima 6. ágúst 1945, þremur
mánuðum eftir friðarsamning-
ana við Þjóðverja.
Hans-Adolf Jacobsen, próf-
essor við náskólann i Bonn, er
fremsti sérfræðingur Vestur-
Þjóðverja í sögu síðari heims-
styrjaldarinnar. Hann segir
meðal annars: Við verðum að
muna að síðari heimstyrjöldin
var ekki eingöngu Evrópustríð
eða þýzkt-sovézktstríð, heldur
alheimsstyrjöld. Rússnesku
vígstöðvarnar réðu úrslitum í
átökunum á meginlandi Ev-
rópu, en sé litið á heildarmynd-
ina verður niðurstaðan önnur.
Bandaríkin urðu að skipta her-
styrk slnum svo til að jöfnu
milli Kyrrahafsins og Evrópu.
Rússar gátu hins vegar beitt
öllum sínum herafla í Evrópu,
því þeir þurftu ekki að berjast á
öðrum vígstöðvum." Jacobsen
segir að Bretar og Bandaríkja-
menn hafi lamað hernaðar-
framleiðslu Þjóðverja. „Rússar
hefðu aldrei farið með sigur af
hólmi í styrjöldinni án hjálpar
Breta og Bandaríkjamanna.
Sovétríkin höfðu nánast engan
flugher, svo Þjóðverjum hefði
verið unnt að halda iðnaði sín-
um gangandi á fullum hraða
heima fyrir og beitt öllum sín-
um liðstyrk gegn Rússum. Það
er rangt að halda því fram að
Rússar hafi unnið styrjöldina.
Hver og einn þessara þriggja
bandamanna var sigurvegar-
inn, en eingöngu vegna að-
stoðar hinna tveggja."
Sagnfræðingar eru sammála
um að frásagnir sovézkra fjöl-
miðla nú gangi algjörlega fram-
hjá þrenns konar aðstoð Vest-
urveldanna:
Orustunni um Bretland,
þar sem Þjóðverjar misstu mik-
inn hluta flugflota síns áður en
unnt var að beita honum á
austurvígstöðvunum.
Innrásinni á Ítalíu, sem
neyddi Þjóðverja til að binda
þar fjölmennan her og veikja
þar með stöðuna í austri. Þýzki
hershöfðinginn Siegfried West-
phal segir í endurminningum
sínum að Þjóðverjar hafi fundið
illilega fyrir þessu á austurvíg-
stöðvunum.
Láns- og leiguaðstoð
Bandaríkjanna (Lend-Lease),
sem leiddi til þess að Bandarík-
in sendu Sovétríkjunum meðal
annars 1 7 þúsund herflugvél-
ar, 400 þúsund flutningabif-
reiðir, 12 þúsund skriðdreka
og brynvarða bíla, 8 þúsund
loftvarnarbyssur, 15milljónpör
af stígvélum og fleira. Um
þetta segir Westphal hershöfð-
ingi: „Það eru engar ýkjur að
segja að án gífurlegrar aðstoð-
ar Bandaríkjanna hefðu Rússar
vart haft aðstöðu til gagnsókn-
ar árið 1 943 ."
Hvað sem öðru líður þá er
það rétt að engin þjóð færði
jafn gifurlegar fórnir og Rússar
i síðari heimsstyrjöldinni. Frá
því 22. júní 1 941, þegar Þjóð-
verjar snerust gegn þessum
fyrri bandamönnum sinum, og
til stríðsloka voru heiftúðug-
ustu orusturnar háðar á sov-
ézku landi. Talið er að 1 5—20
milljónir Rússa — óbreyttir
borgarar og hermenn — hafi
fallið og 25 milljónir misst
heimili sín. I umsátrinu um
Leningrad féllu 650 þúsund
manns, en til samanburðar má
geta þess að í báðum heims-
styrjöldunum féllu alls 522
þúsund Bandaríkjamenn.
í bók sinni „The Second
World War" segir A.J.P. Taylor
um mannfallið í styrjöldinni að'
1 5% íbúa Póllands hafi fallið,
flestir óbreyttir borgarar, sem
teknir hafi verið af lífi. Hann
telur að 20 milljónir Rússa hafi
fallið, þar af 1 4 milljónir myrt-
ar. Þjóðverjar misstu 5 milljón-
ir, þar af fórust 600 þúsund
óbreyttir borgarar í loftárásum.
Japanir misstu um eina milljón
hermanna, auk þess sem um
600 þúsund borgarar fórust í
loftárásum. Bretar misstu 300
þúsund manns, þar af um 35
þúsund sjómenn á kaupskipa-
flotanum.
Bandaríska vikuritið Time
birti nýlega grein (14. apríl) um
túlkun sovézkra fjölmiðla á
gangi síðari heimsstyrjaldarinn-
ar. Að sögn Time halda sovézk-
ir fjölmiðlar fram eftirfarandi:
1. Það voru heimsvaldasinn-
ar, sem hófu styrjöldina.
2. Hernaðarmáttur Sovétríkj-
anna réð úrslitum.
3. Sigur Sovétríkjanna sann-
aði yfirburði kommúnisma yfir
auðvaldsskipulagi.
4. Sovézki herinn sigraði af
því hann naut leiðsagnar
kommúnistaflokksins.
5. Vesturveldin hafa reynt að
falsa og draga úr hlutverki Sov-
étríkjanna i styrjöldinni
Time segir að á meðan Sov-
étríkin reyni að sýna fram á að
þau ein hafi sigrað nasismann,
fari það mjög í vöxt á Vestur-
löndum að sagnfræðingar og
hernaðarsérfræðingar fari við-
urkenningarorðum um fram-
göngu sovézka hersins. Þannig
segir til dæmis einn helzti hern-
aðarsagnfræðingur Bretlands,
Michael Eliot Howard prófessor
við Oxford háskóla, að Rússar
hafi svo til einir stöðvað fram-
sókn Þjóðverja á árunum 1 941
og 42. Hann bætir því þó við
að ef Bandaríkin hefðu ekki
orðið aðilar að styrjöldinni í
desember 1941 og þar með
neytt Þjóðverja til að kalla mik-
ið lið frá austurvígstöðvunum,
væri óvíst hvort sovézki herinn
hefði getað varizt áfram, og
öruggt að hann hefði ekki get-
að hafið gagnsókn.
Michel Tatu, einn af ritstjór-
um franska blaðsins Le Monde
og sérfræðingur í málefnum
Sovétríkjanna, segist álita að
Sovétríkin hefðu verið einfær
um að sigra nasismann. Máli
sínu til sönnunar bendir hann á
að áður en Bandaríkin gerðust
virkir aðilar að styrjöldinni i
Evrópu hafi sovézki herinn þeg-
ar verið búinn að endurheimta
þrjá fjórðu þess landsvæðis,
sem Þjóðverjar höfðu lagt undir
sig, og verið kominn allt vestur
að Varsjá. Hann bendir einnig
á að Þjóðverjar hafi haft rúm-
lega tveggja milljón manna her
á austur vígstöðvunum, en að-
eins 892 þúsund á vesturvíg-
stöðvunum. Þýzki herinn hafði
þegar misst 13.700 skriðdreka
í orustum, 75% þeirra í Sovét-
ríkjunum.
(Úr erl. blöðum).
Loftárðs á skipalest ð leið til Murmansk.
Sovézki fáninn blaktir yfir Berlln.