Morgunblaðið - 11.05.1975, Síða 25

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 11. MAI 1975
25
katt
Jóhann Hafstein
bræ
an
Mér hefur fundizt ástæða til
að undanförnu að rifja upp
nokkrar staðreyndir í sambandi
við stóriðjuna og þá sérstaklega
álbræðsluna.
Siðast gaf ég fyrirheit um
nokkur orð í sambandi við
skattgreiðslu álbræðslunnar og
samanburð við hliðstæða ál-
bræðslu í Noregi, en margir
hafa talið álbræðsluna í Noregi
sitja að miklu betri kjörum en
Isal hér á Islandi. Samt er það
staðreynd, að þegar litið er á
málin í heild, þ.e.a.s. samninga
um skattgreiðslu og raforku-
verð, sem eðlilegt er, þá kemur
í ljós, að hlutur okkar Is-
lendinga frá ísal er allverulega
miklu hagstæðari heldur en
Norðmenn hafa frá hliðstæðri
verksmiðju Söral í Noregi.
Ingólfur Jónsson rakti þetta
rækilega i ræðu á Alþingi fyrir
áramótin, og rétt er það, að
margsinnis hefur verið á þetta
bent af mér og öðrum, en
kommúnistar og alþýðubanda-
lagsmenn halda þó alltaf áfram
að staglast á ósannindunum,
sem eru algjörlega út i hött.
Ég vil t.d. benda á, að árið
1970 er skattur sá, sem Isal
greiddi fimm sinnum hærri en
skattar Söral.
Það er mjög erfitt með
samanburð á þessum málum
m.a. vegna þess, að gengisbreyt-
ingar hafa orðið og einnig hins,
að miklar breytingar hafa orðið
á verðgildi eða söluverði hrááls-
ins á heimsmarkaði. Samt eru
vissar meginstaðreyndir, sem
gefa til kynna, að ákvæði aðal-
samnings okkar Islendinga við
Isal um skattgjaldið, sem kallað
er framleiðslugjald og er miðað
við hvert tonn af framleiddu
hrááli, er okkur svo hagstætt,
að það mun vera eitt af því, sem
Svisslendingarnir hafa lagt
áherzlu á bæði við vinstri
stjórnina og nú, að gerð yrði
einhver breyting á. Þá hafa
þeir talað um, að þeir vildu í
því sambandi semja um hækk-
un á raforkugjaldinu, sem vita-
skuld er nú orðið allt annað í
heiminum heldur en þegar við
sömdum 1966, og öll orkufram-
leiðsla mörgum sinnum dýrari
heldur en þá var.
En ég vil alvarlega vara við
nokkrum samningum um breyt-
ingu á raforkuverðinu í sam-
bandi við breytingu á fram-
leiðslugjaldinu. I fyrsta lagi er
það svo, að raforkuverðið var
miðað við framleiðslukostnað á
Búrfellsvirkjun og ætti þess
vegna ekki á því að gera neina
breytingu vegna Landsvirkjun-
ar. Hitt verður að viðurkenna,
að ýmsar aðstæður hafa breytzt
þannig, að orkuframleiðslan er
erfiðari nú hér alveg eins og
alls staðar annars staðar og þvi
ekki óeðlilegt, að af þeim miklu
hamförum, sem orðið hafa á
oliuverði og annarri orku, yrði
einhver hækkun á rafmagns-
verðinu. En við getum náð til-
gangi okkar með miklu ein-
faldari hætti og skal ég nú víkja
að því.
Við eigum ekki að semja við
Svisslendinga um nokkra breyt-
ingu á rafmagnsverðinu gegn
lækkun á framleiðslugjaldi, en
við getum bætt Landsvirkjun
raforkuverð með þeim hætti
einum að ákveða sjálfir aðra
skiptingu á skattgjaldinu en
gildir samkvæmt lögum í dag.
En eins og menn muna, var
skattgjaldið, framleiðslugjald,
sem renna skyldi til Atvinnu-
jöfnunarsjóðs og síðar var
ákveðið að renna skyldi til
Byggðasjóðs.
1 upphafi var skiptingin á
gjaldinu til Atvinnujöfnunar-
sjóðs 70,9%, til Iðnlánasjóðs
4,1% og til Hafnarfjarðar 25%,
þar til 1. október 1968, að skipt-
ingin skyldi breytast og verða
þannig, að Atvinnujöfnunar-
sjóður hlyti 75,9%, Iðnlánasjóð-
ur 4,1% og Hafnarfjörður 20%.
Þessari skiptingu á framleiðslu-
gjaldinu getum við breytt með
breytingu á okkar eigin lögum,
ef menn telja það rétt og æski-
legt, t.d. þannig að Atvinnu-
jöfnunarsjóðurinn eða Byggða-
sjóðurinn hlyti áfram 70,9%,
Iðnlánasjóðurinn 4,1%,
Hafnaríjörður 20% i staðinn
fyrir 25%. Þá færi til orku-
framleiðslu á Islandi 5% af
framleiðslugjaldinu, eða eitt-
hvað þvi um líkt, eftir því að
sem nánar yrði útreiknað og
athugað, hvernig hagkvæmt
þætti og rétt væri að breyta
skiptingu framleiðslugjaldsins.
Svisslendingum kemur það
ekkert við, það er okkar eigið
mál, hvernig við skiptum fram-
leiðslugjaldinu, en umfram allt
skulum við ekki taka upp
samninga við Svisslendinga um
einhverja iítils háttar hækkun
á raforkuverðinu gegn því að
lækka fyrir þá framleiðslu-
gjaldið, því að það er það, sem
liggur þyngst á þeim, en er
okkur lang hagkvæmast.
Þessar athugasemdir vildi ég,
að kæmu strax fram, til þess að
engir hlaupi í það, sem ekki
hafa nógu mikla þekkingu á,
hvernig þessi mál urðu til að
gera einhverjar breytingar á
raforkuverðinu. Landsvirkjun
hefur auðvitað hagsmuna að
gæta að hækka raforkuverðið,
en við getum alveg gert henni
fullnægjandi bætur með því að
láta hana fá einhvern hluta af
framleiðslugjaldinu, og um það
þarf enga samninga við nokkra
aðila, hvorki við Svisslendinga
né aðra, aðeins breytingu á okk-
ar eigin löggjöf, ef alþingis-
menn fallast þá á að gera slika
breytingu.
Framleiðslugjaldið er svo
hagstætt fyrir okkur að undrun
sætir. Fyrst er það á smálestina
tólf dollarar og fimmtíu, siðan
tuttugu dollarar og síðan
tuttugu og sjö dollarar og
fimmtíu. Svo hækkar það enn
upp i þrjátíu og einn dollara og
tuttugu og fimm sent á tonn, og
loksins hækkar það upp í
þrjátíu og fimm dollara á tonn.
Og það er ekki aðeins, að þessar
miklu hækkanir eigi sér stað á
framleiðslugjaldinu, heldur
hækkar það einnig miðað við
hækkað verð á áli á heims-
markaði. Það skal hækka um
sjö bandaríkjadollara á smálest
fyrir sérhvert bandaríkjasent
(U.S.A. dollarar 0,01) á enskt
pund, sem heimsmarkaðsverð
áls hækkar yfir tuttugu og sjö
bandarikjasent á enskt pund.
Þegar við sömdum, var
heimsmarkaðsverðið á hrááli
um tuttugu og sjö til átta sent á
enskt pund, en síðan hækkaði
það gífurlega, eins og kunnugt
er, allt upp i þrjátíu og niu sent
á pund, en hefur nú aftur
lækkað allverulega, en samt er
það mikið hærra en við sömd-
um um upphaflega. Athugum
því vel okkar gang. Leikum
ekki af okkur. Við höfum enga
þörf fyrir samninga við Sviss-
lendinga um breytingu á raf-
orkugjaldinu gegn lækkun á
framleiðslugjaldinu en ef orku-
framleiðslan er nú orðin svo
dýr, að við þyrftum að fá
hækkað raforkugjald, þá getum
vió náð þeim tilgangi einfald-
lega með breytingu á skiptingu
framleiðslugjaldsins til þeirra,
sem þess nytu.
Ljósmynd Öl.K.M.
Rússa í okkar heimshluta er kröf-
ur þeirra um einhvers konar aðild
að Norðurlandaráði. Sjálfstæðis-
menn hvetja þjóðina til að standa
á verði gegn þessum þrýstingi. En
það er okkur ekki eingöngu skylt
vegna okkar eigin öryggishags-
muna, heldur líka vegna
nágranna okkar, frænda og vina á
Norðurlöndum öllum.
Utfærsla
landhelginnar
Þá er að sjálfsögðu lika ályktað
um útfærslu landhelginnar í 200
milur og fagnað þeirri ákvörðun
ríkisstjórnarinnar að láta útfærsl-
una koma til framkvæmda sem
fyrst á þessu ári. Sjálfstæðisflokk-
urinn telur eðlilegt að ræða við
öll þau ríki, sem telja sig hafa
hagsmuna að gæta vegna útfærsl-
unnar, en í þeim viðræðum munu
íslenzk stjórnvöld fylgja þeirri
meginstefnu að fá fulla viður-
kenningu annarra ríkja á rétti
íslendinga til að ráða einir nýt-
ingu auðlinda innan hinnar nýju
efnahagslögsögu.
Eins og við var að búast, náðist
ekki endanlegt samkomulag á
fundi hafréttarráðstefnunnar, og
kemur því til framkvæmda sú
yfirlýsta stefna Islendinga að
grípa til einhliða útfærslu. Til
þess höfum við miklu sterkari
lagalegan grundvöll en við höfð-
um til útfærslunnar i 50 milur, og
þess vegna er ekki eftir neinu að
bíða. Allt ber því að sama brunni,
200 sjómílna landhelgin verður að
veruleika á þessu ári, en að sjálf-
sögðu munum við leitast við að ná
endanlegum rétti okkar með
viðræðum við aðrar þjóðir, því að
við höfum ekki áhuga á því að
efna til illdeilna, heldur hinu
einu að tryggja réttindi okkar i
samræmi við þau alþjóðalög, sem
engum dylst að ýmist eru að fullu
viðurkennd eða verða það á næstu
misserum.
Landsfundur Sjálfstæðisflokks-
ins var þvi ekki i neinum-vafa um
ályktanir í landhelgismálinu.
Sjálfstæðismenn allir fylgja
þeirri stefnu, sem Sjálfstæðis-
flokkurinn markaði þegar haustið
1973, þrátt fyrir andstöðu sumra
annarra flokka og þá einkum
Alþýðubandalagsins, að okkur
bæri að stefna strax að 200 sjó-
mílna landhelgi og bíða ekki meó
útfærsluna eftir endanlegum sátt-
mála á hafréttarráðstefnu. Rétt-
urinn væri okkar megin og hann
bæri okkur að taka hiklaust og
strax.
Þegar birtir til
I niðurlagi ályktunar lands-
fundar Sjálfstæðisflokksins er
fjallað um hin margháttuðu verk-
efni, sem biöa, þegar þau él stytt-
ir upp, sem nú ganga yfir íslenzkt
þjóðlif i efnahagslegu tilliti. Þar
er auðvitað í mörg horn að lita og
á margt það minnzt, sem menn
geta verið meira og minna sam-
mála um, enda eru andstæður i
islenzku þjóðlífi sem betur fer
ekki slikar, að það sé ekki fleira,
sem sameinar þjóðina, en hitt,
sem sundrar henni. Og í forustu-
sveit Sjálfstæðisflokksins er líka
fólk úr öllum byggðarlögum og
stéttum landsins með mismun-
andi áhugamál. Einn setur fram
þetta sjónarmið, en hinn hitt.
Siðan eru sjónarmiðin samræmd
og á samkomum sjálfstæðismanna
er leitazt við að komast að niður-
stöóum, sem allir geti vel sætt sig
við, og svo fór einnig á þessum
landsfundi.
Niðurlagsorð stjórnmálaálykt-
unarinnar fjalla um árangur af
þessari margháttuðu starfsemi á
komandi árum og þar segir:
„Arangur af þvi starfi getur til
lengdar aðeins náðst innan vé-
banda frjáls samfélags, þar sem
konur og karlar standa jafnt aö
vígi, og mannréttindi og jafnrétti
allra þjóðfélagsþegna eru virt,
þar sem byggt er, á frjálsum at-
höfnum og ábyrgðartilfinningu
hvers og eins — og grundvallar-
atriói kristins siðgæöis i heiðri
höfð. A þessu byggir Sjálfstæðis-
flokkurinn stefnu sina, og í þeim
anda mun hann starfa."
Þótt menn deili um margt í ís-
lenzkum stjórnmálum, eins og
vera ber, er hitt óumdeilanlegt,
að Sjálfstæðisflokkurinn er það
sterka afl i þjóðfélaginu, sem
traust stjórnarfar fyrst og fremst
byggist á. Sjálfstæðisflokkurinn
hefur aldrei verið eins sterkur og
i þeim tvennu kosningum, sem
háðar voru á siðastliðnu ári. Sum-
ir spá þvi að vísu, að fylgi flokks-
ins minnki, vegna efnahags-
erfiðleikanna og þeirra aðgeróa,
sem nú eru nauðsynlegar, og vel
má vera, að um sinn verði Sjálf-
stæðisflokkurinn og forusta hans
gagnrýnd, en við þvi er ekkert að
gera. Það er skylda sterkasta
stjórnmálaaflsins að sjá til þess,
að þær ráðstafanir séu gerðar,
sem nægi til að tryggja velfarnað
þjóðarheildarinnar, og því trausti
mun Sjálfstæðisflokkurinn ekki
bregðast, né heldur neinn ein-
stakur sjálfstæðismaður eins og
stjórnmálaályktun landsfundar-
ins ber glöggt vitni.
SÁL
Fyrir Alþingi er nú frumvarp
Leiklistarskóla Islands, þar sem
ráð er fyrir þvi gert, að slikur
skóli veröi settur á fót, og er það
meðal annars markmið Samtaka
áhugamanna um leiklist, sem
nefna sig svo, og skammstafa
nafnið SÁL. Það framtak ungra
leiklistarunnenda og áhugafólks
um leiklistarnám er vissulega hið
merkasta. Þetta fólk hefur til af-
nota gamalt húsnæði í Hótel Vik
og hefur þar unnið ótrúlega mikið
starf, svo að leiksýningar þess eru
hinar ánægjulegustu, þrátt fyrir
það, að aðbúnaður allur er bág-
borinn.
Bréfritara gafst kostur á því
fyrir nokkrum dögum að sjá sýn-
ingu félagsins á 7 stelpur og
kynnast starfseminni. Ekki fer
hjá þvi, að hann og margir fleiri
mundu sakna þess, ef þessi starf-
semi þyrfti aó leggjast nióur, sam-
hliða þvi sem leiklistarskóli
kemst á fót. Og raunar er líklegt,
að félagar í SÁL mundu sjálfir
sakna þess, ef svo fer, þótt þau
styðji hinn nýja leiklistarskóla.
Vonandi verður einhver leið
fundin til þess að áhugamanna-
starfið geti áfram haldió, þrátt
fyrir skóla á vegum rikisins, þvi
að vissulega væri mikil eftirsjón
að þvi, ef þetta starf legðist niður.