Morgunblaðið - 07.11.1975, Page 15

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 7. NÖVEMBER 1975
15
______Sveitarfélögin og jarðhitinn:_
Hagkvæmara að kaupa vinnslu-
réttinn í eitt skipti fyrir öll
Hér fara á eftir kaflar og efnis-
þráður ræðu, sem Olafur G.
Einarsson (S), 5. þingmaður
Reyknesinga, flutti í neðri deild
Alþingis í gær, er frumvarp um
breytingu á Orkulögum var til
umræðu:
FORSENDUR
FRUMVARPSINS
Eins og allir vita er meginefni
þess frumvarps, sem hér er til
umræðu, fólgið í 2. mgr. 1. gr.
þess, er þar segir: „Ríkið á allan
rétt til umráða og hagnýtingar
jarðhita á háhitasvæðum og upp-
leystra efna og gastegunda, sem
háhitavatni og gufu fylgja, þó
með takmörkunum, sem í lögum
þessum greinir."
Háhitasvæði telst skv. frum-
varpinu ef innan tiltekins svæðis
finnst 200° hiti ofan 1000 metra
dýpis. Rfkið eigi þar sem sagt
allan rétt til umráða og hagnýt-
ingar og 1 greinargerð segir: „með
lögum þessum er eignarrétti
einstaklinga sett tiltekin almenn
takmörk, án þess að bætur komi
fyrir“ o.s.frv.
Rökstuðningur fyrir þessu
ákvæði er nokkuð þokukennd-
ur.... Það er m.a. tínt til, að
Háhitasvæði:
„Mesta afturhalds-
ræðan á Alþingi
síðan 1914”
Gils Guðmundsson (K) mælti
1 neðri deild Alþingis í gær
fyrir frumvarpi til laga um
breytingu á orkulögum, um há-
hita- og lághitasvæði, þar sem
gert er ráð fyrir eignayfirtöku
ríkisins á öllum háhitasvæðum,
án venjulegra bótagreiðslna.
Þingmaðurinn taldi frumvarpið
útiloka að örfáir landeigendur
gætu hagnast um óverðskuldað-
ar fjárfúlgur vegna eignaréttar
á landi yfir háhitasvæðum, sem
fyrir utanaðkomandi áhrif,
verðhækkunar á olíu á heims-
markaði, en ekki fyrir þeirra
tilstuðlan, væri skyndilega
verðmætt orðið, og nýta bæri
sem ríkiseign í almannaþágu.
— Taldi hann að ef frumvarp
þetta, sem nú er flutt í fjórða
sinn, hefði strax fengið sam-
þykki þingsins, hefðu Suður-
nesjamenn sparað milljónatugi,
bæði í lægri hitunarkostnaði og
framkvæmdakostnaði við virkj-
un varmans f Svartsengi.
Olafur G. Einarsson (S)
mælti gegn frumvarpinu,
óbreyttu, og vísast til efnisþátta
ræðu hans, sem raktir eru á
öðrum stað hér á þingsfðunni.
háhitasvæðum væri raunhæf
leið til að tryggja nýtingu há-
hita f almannaþágu, þar sem
hinir fáu gætu ekki skattlagt
hina mörgu. Frumvarp þetta
hefði upphaflega verið flutt
sem stjórnarfrumvarp í tíð
vinstri stjórnarinnar og hefði
þá haft stuðning þáverandi
stjórnarflokka. Alþýðuflokkur-
inn styddi og frumvarpið. Það
ætti því að hafa örugga þing-
meirihluta, svo fremi sem
Framsóknarflokkurinn léki
ekki sama skopparakringuhlut-
verkið og Sjálfstæðisflokkur-
inn í málefnum Framkvæmda-
stofnunar.
Gils Guðmundsson (K) sagði
ræðu Ólafs G. Einarssonar
mestu afturhaldsræðu í sögu
þingsins síðan árið 1914. Hér
væri um sams konar mál að
ræða og „fossamálið" á sínum
tíma, nýtingu náttúruauðlindar
f almannaþágu. Þá iíefðu fyrir-
hyggjumenn í þingliði íhalds-
flokksins komið málum í réttan
farveg og barið niður hliðstæð
sjónarmið og Ólafur G. Einars-
son túlkaði nú.
Jón Skaftason (F) sagðist
Glls Guðmundsson. Ingvar Gfslason. Benqdíkt Gröndal. Jón Skaftason.
Ingvar Gíslason (F) mælti og
gegn frumvarpinu. Taldi hann
það gallað, strfða gegn stjórnar-
skrá lýðveldisins, og að finna
mætti heilbrigðari leiðir til að
tryggja nýtingu jarðvarma í al-
mannaþágu og fyrirbyggja
óeðlilegt brask með hita-
réttindi. Tvær leiðir væru fyrir
hendi. Annars vegar hin venju-
lega eignarnámsheimild, sem
íslenzk lög fjölluðu um, hins
vegar að setja sérstakar laga-
reglur um mat á jarðhita-
réttindum og skylt væri að at-
huga framkomið frumvarp í
nefnd, m.a. með það markmið f
huga.
Benedikt Gröndal (A) taldi
frumvarpið skipta þingliði í tvo
hópa: gróðahyggjumenn og
félagshyggjumenn. Rikiseign á
fylgja þessu frumvarpi af
tveimur ástæðum, þótt hann
væri annars andvfgur of mikl-
um rikisafskiptum. 1 fyrsta lagi
væri hér um sérstætt mál að
ræða, þar sem jarðhiti gæti
legið undir landi margra jarða,
þótt borun sérfræðinga í
þjónustu ríkisins leiddu það
upp á yfirborð einnar.
Verðmætisaukning landsins
ætti heldur ekki rætur f neins
konar framtaki landeigenda. I
öðru lagi auðveldaði slfk lög-
gjöf skjótari nýtingu jarðvarma
í þágu alþjóðar. Framkvæmdir f
Svartsengi hefðu að visu ekki
tafist til þessa af völdum land-
eigenda, en ef málsaðilar sættu
sig ekki við úrskurð gjörða-
dómsins gæti komið til alvar-
legra tafa.
Ur ræðu Ölafs
G. Einarssonar
alþingismanns
um frumvarp
til laga
um jarðhita
Ólafur G. Einarsson
nýting háhitaorkunnar teljist
ekki til þeirra nota af landi, sem
heyri til venjulegrar hagnýtingar
á eignarétti yfir fasteignum, og að
einstökum landeigendum sé fjár-
hagslega ofviða að rannsaka og
nýta slíkan jarðhita.
Hér er að vísu ekki um venju-
lega hagnýtingu að ræða f þess
orðs fyllstu merkingu, einfald-
lega vegna þess, að slíkur eigna-
réttur er ekki almennur, en eink-
um vegna þess, að af tæknilegum
ástæðum hefur nýting háhita ekki
verið daglegt brauð til þessa,
hvorki af einstaklingum né því
opinbera.
Hvar eru mörk venjulegrar hag-
nýtingar eigna? Menn geta undir
vissum kringumstæðum eða við
vissar aðstæður átt fasteign lang-
tímum saman, án þess að nýta
Framhald á bls. 16
innrélli
Vi8 bjóðum
SHANGRI—LA
í tveimur
mynstrum
og sjö
c litaafbrigðum.
SHANGRI-LA
er heiti
á bráðfallegum
enskum
rýjateppum,
sem hlutu ,
%o 1. verðlaun
á stærstu
teppasýningu
\ Bretlands
— þessu ári.
SHANGRI—LA