Morgunblaðið - 07.11.1975, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 7. NÓVEMBER 1975
OTQgtlttlrfftfrlfe
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjóm og afgreiSsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, ReykjavFk.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn GuSmundsson.
Björn Jóhannsson.
Ámi GarSar Kristinsson.
ASalstræti 6, slmi 10 100.
ASalstræti 6, sFmi 22 4 80.
Áskriftargjald 800,00 kr. á mánuSi innanlands.
í lausasölu 40,00 kr. eintakiS.
Barátta andófsmanna
fyrir almennum mannrétt-
indum í öðru voldugasta ríki
heims, Sovétrikjunum hefur
vakið vaxandi athygli á Vestur-
löndum á undanförnum miss-
erum. Að vonum hefur athygl-
in aðallega beinzt að tveimur
oddvitum andófshreyfingarinn-
ar, rithöfundinum Solzhenitsyn
og vísindamanninum Sakhar-
ov. Solzhenitsyn var fluttur
nauðugur úr landi þegar sov-
ézk stjórnvöld þoldu ekki
lengur nærveru hans í Moskvu.
Það var út af fyrir sig merkileg-
ur áfangi í þessari baráttu, að
sovétstjórnin skyldi ekki treysta
sér til að setja Solzhenitsyn
aftur í fangabúðir eða þrælkun-
arbúðir, eða jafnvel myrða
hann. Eftir að Solzhenitsyn var
fluttur nauðugur úr landi hefur
Sakharov orðið aðalforystu-
maður andófshreyfingarinnar
innan Sovétrikjanna. Undan-
farnar vikur hefur það komið
glögglega í Ijós, að stjórnvöld í
Sovétríkjunum eiga sífellt erfið-
ara með að þola veru Sakhar-
ovs I Moskvu og kemur það
glögglega fram í áróðursher-
ferð þeirri, sem hafin hefur
verið í sovézkum fjölmiðlum
gegn honum eftir að hann
hlaut friðarverðlaun Nóbels.
Sú staðreynd, að ráðamenn I
Kreml tóku þann kostinn að
flytja Solzhenitsyn nauðugan
úr landi, er til marks um þann
árangur, sem barátta andófs-
mannanna hefur nú þegar náð
og hún sýnir einnig hvilíka þýð-
ingu almenningsálitið á Vestur-
löndum hefur fyrir andófshreyf-
inguna I Sovétrikjunum. Ef sov-
almenningsálitið i vestrænum
ríkjum er í raun og veru lífæð
andófsmanna austur þar. Þetta
hefur komið glögglega fram í
ummælum margra helztu for-
ystumanna andófshreyfingar-
innar, þ.á m. i viðtali sovézka
rithöfundarins Sinjavskys við
Morgunblaðið síðastliðið vor.
Af þessum sökum skiptir
geysilega miklu máli, að fólk á
Vesturlöndum og þ.á m. við
hér á íslandi, þótt fámenn sé-
um, veitum baráttu andófs-
manna austan járntjalds öflug-
an stuðning, með því að taka
eftir þvi sem þeir gera, vekja
athygli á skorti mannréttinda i
Sovétríkjunum og magna al-
menningsálitið um heim allan
upp til þess að knýja Sovét-
stjórnina til að hætta þeirri
harðstjórn, sem hún beitir
þegna sína. Sakharov-
isma, verkalýðshreyfingar og
þjóðfrelsis" sá ekki ástæðu til
að hafa meira við þessi merki-
legu réttarhöld en svo, að
þeirra var getið í tveimur litlum
eindálkaklausum í blaðinu.
Þess vegna er það næsta ótrú-
leg sögufölsun, þegar þetta
sama blað heldur því fram i
gær, að krafan um aukið tján-
ingarfrelsi og mannréttindi i
Sovétríkjunum sé „framar öllu
sósíalísk krafa", a.m.k. hefur
hún ekki verið borin fram í
Þjóðviljanum af krafti og heil-
indum. Eða hvenær hefur sú
krafa verið sett fram á þann
hátt, sem nokkru máli skiptir í
því blaði? Hvenær hefur Þjóð-
viljinn, svo um munar, tekið
upp hanzkann fyrir það kúgaða
fólk, sem með eindæma hug-
rekki berst fyrir auknu frelsi
þjóðar sinnar? Hvenær hefur
Þjóðviljinn beitt sér til þess að
Ófrelsi útflutningsvara
— mannréttindi í Sovét
étstjórnin hefði ekki talið sig
þurfa að taka tillit til þessa
almenningsálits hefðu örlög
Solzhenitsyns orðið önnur. Og
ef sovézka stjórnin væri ekki
enn þeirrar skoðunar, að hún
verði að taka tillit til þessa
sama almenningsálits á Vestur-
löndum væri fyrir löngu búið
að þagga niður i Sakharov í
Moskvu. Þetta er grundvallar-
atriði, sem menn verða að gera
sér grein fyrir, þegar fjallað er
um vaxandi styrk andófshreyf-
ingarinnar í Sovétríkjunum.
Stuðningur Vesturlandabúa og
réttarhöldin i Kaupmannahöfn
fyrir nokkrum vikum höfðu
geysilega þýðingu í þessu efni.
Þar kom hvert vitnið á fætur
öðru og lýsti persónulegri
reynslu sinni og getur enginn
maður orðið ósnortinn af því að
kynnast þeim frásögnum.
Sakharov-réttarhaldanna var it-
arlega getið hér í Morgunblað-
inu, enda sendi Morgunblaðið
tvo af fréttamönnum sínum til
þess að fylgjast með þeim og
senda fréttir af þeim hingað til
íslands. Hins vegar brá svo við,
að Þjóðviljinn „málgagn sósíal-
vekja almenning á Islandi til
umhugsunar um þá harðstjórn
og þá kúgun sem ríkir í Sovét-
ríkjunum — og þannig komið
til móts við óskir manna eins
og Solzhenitsyns, Sakharovs
og Sinjavskys þess efnis?
Svarið við þessum spurning-
um þekkja allir íslendingar.
Alla sína hundstíð hefur þetta
„málgagn sósíalisma og þjóð-
frelsis" haldið uppi vörnum
fyrir þann Kommúnisma sem
er forsenda þeirrar einræðis-
stjórnar, sem ríkt hefur I Sovét-
rikjunum og víðar í áratugi og
ríkir enn.
Enda kom það glögglega í
Ijós í umræðuþætti í sjón-
varpinu um mannréttindabar-
áttuna í Sovétríkjunum, að full-
trúa Alþýðubandalagsins var
gersamlega um megn að ræða
um baráttu andófshreyfingar-
innar í austri. Hann vildi breyta
þessum alvarlegu umræðum
um harmsögulega samtimavið-
burði í karp milli Morgunblaðs-
ins og Þjóðviljans eins og
Nóbelsskáldið benti réttilega á.
En í sjónvarpsþættinum voru
ekki fulltrúar þessara blaða sér-
staklega heldur rithöfundar.
En mannréttindabaráttan er
bersýnilega slikur fleinn i holdi
þeirra manna, sem kalla sig
sósíalista á íslandi, að þeir
mega vart mæla, þegar hún
kemur til umræðu. Með áhuga-
leysi og aðgerðarleysi hefur
Þjóðviljinn sýnt, að samúð
hinna svonefndu sósialista
á íslandi er með öðrum en
andófsmönnunum í Sovét-
rikjunum. Þetta þarf engum
að koma á óvart. Þetta er
í fullu samræmi við þá
stefnu sem svonefndir sósíalist-
ar á íslandi hafa barizt fyrir i
áratugi og ástæðan er einfald-
lega sú, að skortur mannrétt-
inda í Sovétríkjunum er ekki
einangrað fyrirbrigði þar i
landi. Þetta mannúðarleysi er
fylgifiskur þess þjóðfélags-
kerfis, sem er forsenda og
undirstaða allra hluta að áliti
þeirra. Þjóðviljamanna. En von-
andi verður sjónvarpsþátturinn
til þess að hjálpa þeim ein-
hverjum til að vakna af póli-
tískri martröð sinni. Gleymum
þvi ekki að þetta þjóðskipulag
hefur verið — og er enn —
helzta útflutningsvara Sovét-
ríkjanna á þessari öld.
Jtít THE OBSERVER THE OBSERVER THE OBSERVER iStít THE OBSERVER *Stít THE OBSERVER THE OB
Hong Kong
NÁINN aðstoðarmaður
Norodom Shianouks prins,
skýrði hér frá þvF nýlega að
hin „frelsaða" Kambódía
væri nu undir algjöru ofur-
valdi foringja hinna Rauðu
Khmera og að á fáum mán-
uðum hefðu þeir með
hrottafengnum hætti neytt
upp á landslýðinn umbylt-
ingum sem hefðu tekið
Mao formann aldarfjórðung
að koma á í Kina. Foringjar
þessir væru auðsveipir fylg-
ismenn valdhafanna í
Moskvu og Hanoi.
Þeir sem fylgst hafa með gangi
mála ! Kambodiu, hafa gengið út frá
þvi, að eftir að Kínverjar tóku opn-
um örmum á móti hinum útlæga
prínsi árið 1970 á sama tima og
Rússar viðurkenndu hægristjórn
Lon Nols marskálks, þá myndu for-
mgjar kommúnistabyltingarinnar í
Kambodiu taka ákafa afstöðu með
Klnverjum og gegn Rússum
En þessu er algjörlega öfugt farið
fullyrðir Nouth Chhoerum, blaðafull-
trúi Sihanouks, sem kom til Hong
Kong frá Klna af því að hann kaus
ekki að fara með húsbónda slnum
aftur til föðurlandsins „Þegar árið
1970 voru foringjar Rauðu Khmer-
anna farnir að játa hollustu sína við
Moskvu og löngu áður en Rússar
ákváðu loksins að breyta um stefnu
og viðurkenna útlagastjórn Sihan-
ouks prins," sagði Chhoerum Kin-
verjar höfðu hug á að sýna frétta-
mynd um landamæradeilu þeirra og
Rússa árið 1969 I hinum rúmgóðu
húsakynnum sem þeir höfðu afhent
Sihanouk, en Rauðu Khmerarnir
mótmæltu þvi hástöfum og sögðu
að byggingin væri kambódfskt yfir-
ráðasvæði en ekki kinverskt Þeir
sögðu að Kambódíumenn yrðu að
gæta „hlutleysis" og þess vegna
gætu þeir ekki gefið á sér höggstað
með þvl að kynna sér aðeins kln-
versku hlið deilunnar, jafnvel þótt
aðeins væri á kvikmynd Kínverjar
létu af fyrirætlun sinni þegar illdeil-
ur blossuðu upp milli Kambódiu-
manna, sem voru þeim hliðhollir, og
Kambódíumannanna, sem studdu
málstað Rússa Kinverjar höfðu ekki
áhuga á þvi að valda óbrúanlegum
klofningi meðal Khmeranna út af
einni kvikmynd.
Þessi nærgætni var mjög einkenn-
andi fyrir Klnverja Þeir meðhöndl-
uðu þá óstýrilátari meðal hinna
kambódísku gesta sinna með þolin-
Sihanouk prins og Khieu Samphan
Rússar hafa undir-
tökin í Kambodíu
eftir Dennis Bloodworth
Chou Eh-lai
mæði og umhyggju. Þeir höfðu
veðjað öllu á Sihanouk. Þegar Lon
Nol væri sigraður yrði Sihanouk að
snúa heim til lands síns, ekki aðeins
sem átrúnaðargoð þjóðar sinnar
heldur sem skjólstæðingur Chou En-
lai, forsætisráðherra, til þess að
vega upp á móti hinum ágjörnu
vletnömsku nágrönnum og illa
þokkuðu Kremlverjum. Klnverjar
einbeittu sér þvl að þvl að varðveita
eininguna meðal Rauðu Khmeranna
og að koma prinsinum aftur I höll
slna I Phnom Penh.
Tveir menn kepptu um forustuna
fyrir Rauðu Khmerunum, þeir leng
Sary, sem Nouth Chhoerum lýsir
sem Rússadindli, og Khieu Samp-
han, sem hann lýsir sem sönnum
þjóðernissinna. Þegar þeir komu til
Peking I septembermánuði sl var
Chou En-lai sjúkur, jafnvel dauð-
vona, en hann einbeitti sér að þvl að
hvetja þá til að jafna deildur sinar
þar sem land þeirra myndi verða
fyrir miklum áföllum að öðrum
kosti Og það voru Klnverjar, segir
aðstoðarmaður Sihanouks, sem sáu
til þess að hann sneri aftur til
Phnom Penh sem æðsti maður rikis-
ins „i heiðursskyni við Klna og Chou
En-lai sem hafa hjálpað Kambodíu
svo mikið," eins og hann lýsti yfir að
sögn
Það hafði ekki verið svo auðvelt
að koma þessu I kring Sihanouk
hafði ekki verið „boðið" að snúa
aftur heim til höfuðborgar
Kambódlu fyrr en nærri þremur
mánuðum eftir að hún hafði fallið
kommúnistum f hendur. Á þessu
tímabili hafði leiðtogi Norður-
-Vietnam, Le Duan, farið frá Hanoi i
heimsókn til Phnom Penh og hafði
beitt áhrifum slnum til að múlbinda
forystuliðið þar, að þvl er Nouth
Chhoerum heldur fram. Rlkisstjórn-
in hafði verið endurskipulögð. For-
sætisráðherrann, Penn Nouth, sem
studdi Sihanouk, og Khieu
Samphan, aðstoðarforsætisráð-
herra, sem aðhylltist Klnverja, höfðu
verið neyddir til að taka inn I stjórn-
ina tvo byltingarforingja, sem voru á
snærum Rússa. Þeir fengu I sinn
hlut stjórn utanrlkismála og varnar-
mála. Af þessum fjórum valda-
mönnum rlkisstjórnarinnar hafði
Rússadindillinn leng Sary undir-
tökin.
Klnverjar voru mjög óánægðir
með þessa þróun mála, að þvi er
aðstoðarmaður Sihanouks heldur
fram. En þeir sögðu ekki mikið
fremur en þegar Norður-Vietnamar
brutu Saigon undir sig, en þeim var
Ijóslega brugðið. Þeim var Ijóst, að
Hanoi-stjórnin gæti túlkað „vilja Ho
Chi Minh" til að ráðast I það ævin-
týri að ná yfirráðum yfir öllu Indó-
Klna. Þeir litu á leng Sary og aðra
Rússadindla meðal Rauðra Khmera
sem hugmyndafræðileg úrhrök. Þeir
fullvissuðu stuðningsmenn
Sihanouks um, að gætu þeir ekki
sætt sig við dvölina I Kambódlu
undir stjórn slikra manna þá gætu
þeir treyst á hæli I Peking (Rauðu
Khmerarnir vöruðu stuðningsmenn
Sihanouks við þvi, að þeir yrðu
álitnir föðurlandssvikarar ef þeir
sneru ekki heim aftur).
Klnverskir kommúnistar neita þvl
á bak við tjöldin, að Rauðu Khmer-
arnir séu stuðningsmenn Rússa upp
til hópa. „Jafnvel þótt þeir hefðu
verið það fyrr á árum þá hafa þeir
lært lexiu sina núna eins og Sadat
Egyptalandsforseti," eins og einn
þeirra sagði fyrir skömmu. Nouth
Chhoerum heldur þvl fram engu að
slður, að dvöl Sihanouks I
Kambódiu sé lykillinn að vináttu
landsins við Klna. Ekkert geti komið
þar I staðinn. Hann fullyrðir, að
Klnverjar hafi lýst þvl yfir við
Kambódiustjórn, að vinátta land-
anna væri bundin við dvöl prinsins
þar og Chhoerum er sannfærður
um, að dvelji Sihanouk ekki I
Kambódlu muni fljótlega kastast I
kekki með Kambódlumönnum og
Kinverjum.
iStít THE OBSERVER áStít THE OBSERVER iStít THE OBSERVER Má- THE OBSERVER M& THE OBSERVER THE OB