Morgunblaðið - 25.01.1976, Síða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. JANUAR 1976
ÞRÓUNARLÖNDINI
Korn-
hlöðurn-
ar tómar
— vopna-
búrin að
springa
AF ÞEIM 400 milljónum manna
um víða veröld sem Matvæla- og
landbúnaðarstofnun Sameinuðu
þjóðanna áætiar að lifi við sífellt
hungur, er ætlað að um 200
milljónir séu í Afríku. Megin-
ástæðan er ekki þurrkaskeiðið
sem gekk yfir álfuna fyrir tveim-
ur árum — þó að það bætti vissu-
lega ekki úr skák — heldur ein-
faldlega almenn og óttaleg fá-
tækt, sem þó þyrfti ekki að koma
eins hart niður á fólkinu þarna og
raun ber vitni, ef valdhafarnir
færu betur með peningana.
Sárgrætilegast er að sjá hve
miklu þeir verja til vopnakaupa.
„Af þeim styrjöldum, sem hrjáð
hafa veröldina síðan 1945 — og
þær eru orðnar yfir hundrað tals-
ins — hefur ekki ein einasta verið
háð í efnuðu löndunum, sem
framleiða vopnin, heldur hafa
þær allar með tölu verið háðar í
snauðu löndunum þar sem
þessum vopnum er beitt.“
Þessi tilvitnun i bæklinginn
„Örbirgð og vopnasala", sem
líknarsamtökin „Herferð gegn
hungri“ gáfu út, á alveg sérstak-
Iega við um Afríku.
Sumar styrjaidirnar á
afríkanskri grund hafa sjálfsagt
verið óumflýjanlegar — svo sem
eins og frelsisstriðin framan af —
en aðrar hafa vissulega ekki
þjónað neinum tilgangi sem „rétt-
lætti“ þær. Hermálafræðingur
einn i London fullyrðir líka, að
samanlögð útgjöld ríkjanna í
Afríku til vopnakaupa á einu ári
séu þrisvar sinnum hærri en öll
sú fjárhagsaðstoð sem þau þiggja
á þremur árum!
Einstaka Afríkuríki tekur þó
ekki þátt í þessum hrikalega
dansi. Ráðamenn Filabeins-
strandarinnar leggja meira upp
úr því að fólk eigi í sig og á heldur
en að það geti státað af stórum
byssum. Kornhlöðurnar þykja
meira virði en vopnabúrin.
Aftur á móti virðast ýmis önnur
ríki aldeiiis óseðjandi i víg-
búnaðarkapphlaupi þessarar
langhrjáðu álfu. Nigería ætlar að
verja stórum meira til vopna-
kaupa á yfirstandandi fjárhagsári
en hún gerði á því síðasta. Ghana,
Zaire og Kongó hafa sömuleiðis
stóraukið vopnakaup sin, og á
fjárlögum Uganda er nú gert ráð
fyrir helmingi meiri útgjöldum i
sambandi við herinn en var fyrir
fjórum árum.
Hvors þarfnast þjóðir Afríku
nú fremur: matvæla eða vopna?
Svarið er augljóst í þessari álfu
þar sem tugmilljónir svelta. „Her-
ferð gegn hungri“ vekur athygli á
því í bæklingi sínum sem fyrr er
nefndur að meðalstór dráttarvél
kosti svo sem 700,000 krónur en
miðlungs skriðdreki komist aftur
á móti upp í 70 milljónir!
Von að höfundur segi undir
lokin: Hversu mikið af þeim verk-
færum, sem þeir snauðu þarfnast
svo sárt, mætti ekki fá fyrir
þennan skriðdreka? Og hann
bætir við: „Og það fyrirtæki sem
er einungis ætlað til manndrápa."
— AUGUSTINE OYOWE.
FÓRNARLÖMBINB
Var konan
svívirt?
Þá er nær-
gietni mikil-
vægust
KANNANIR, sem gerðar hafa
verið i Kaliforníu, hafa leitt í ljós,
að flestir lögregluþjónar af karl-
kyni eru skilningssljóir gagnvart
fórnarlömbum nauðgara, og því
hefur verið ákveðið að gera sér-
stakar ráðstafanir til að bæta úr
þeim skilningsskorti og gera
mönnum ljóst, um hversu alvar-
legt áfall hér er oft að ræða fyrir
þolanda. Stefnt verður að því að
kynna þessi sannindi eigi aðeins
fyrir lögregluþjónum heldur og
læknum á slysavarðstofum, lög-
fræðingum, dómurum og öðrum
aðilum, sem hlut eiga að máli.
Það er ekki svo að skilja, að
þessir menn vilji ekki verða að
liði né kæri sig kollótta um vanda-
mál fórnarlambanna heldur er
það oftast svo, að þeir einfaldlega
vita ekki, hvernig þeir eiga að
bregðast við, hvað þeir eiga að
segja helzt eða gera þeim til
hjálpar. Við könnunina viður-
kenndu þeir oft hreinskilnislega,
að þeir ættu tíðum í miklum
vanda.
Lögregluyfirvöldin í Palo Alto,
sem hafa haft forgöngu um kynn-
ingu á máli þessu, skýra svo frá,
HUGLEIÐSLAHBH
Sælan
sem
söluvara
SÚ SVOKALLAÐA hugleiðsla,
sem nær milljón bandarískra tán-
inga hefur nú látið heillast af, er
ekki sú leið til alsælu sem þeir
hafa látið telja sér trú um, heldur
fyrst og fremst ósköp venjulegt
fyrirbæri, sem menn geta að auki
veitt sér alsendis ókeypis —
nefnilega og einfaldlega bara svo-
kallaður hænublundur!
Þetta er í stuttu máli niðurstaða
sálfræðinga í Seattle og Washing-
að vitað sé, að fleiri nauðganir
eigi sér stað en þær, sem kærðar
eru, og þau vilji auðvelda fólki að
leita til þeirra um aðstoð. Nefnd á
þeirra vegum hefur lagt fram
ýmsar tillögur, sem allar eru
ódýrar og auðveldar í fram-
kvæmd, að því að sagt er, og ættu
að geta komið víða að haldi.
Þegar hefur verið haldið nám-
skeið fyrir lögreglukennara viðs
vegar að i Kaliforníu, en þeir eiga
síðan að leiðbeina lögregluþjón-
um varðandi hegðun þeirra gagn-
vart þeim, sem orðið hafa að þola
nauðgun. Meðal annars þarf að
skýra það fyrir hverjum lögreglu-
þjóni, hvaða áhrif hann hafi á
annað fólk yfirleitt og hvernig
hann geti, ef þörf krefur, komið
mildilegar fram við fórnarlömb
kynferðisglæpa.
Könnunin, sem áður er getið, er
byggð á reynslu 68 fórnarlamba
nauðgara, en aðeins helmingur
þeirra kærði árásina. Hin fundust
með auglýsingum og ábend-
ingum.
Miklu máli skiptir í þessu efni
fjölskyldan, vinir og aðstæður,
þegar nauðgun var framin, segir
ton, sem hafa staðið fyrir ítar-
legum rannsóknum á hugleiðslu-
æðinu, sem ýmsir ófyrirleitnir ná-
ungar hafa ýtt á stað og gert sér
að féþúfu. Einkanlega beindust
rannsóknir þeirra að „hugleiðslu-
námskeiðum" indverska „spek-
ingsins" Mahresh Yogi, sem með
ýmsu öðru hefur stofnað til
gríðarmikils „háskóla" um þessi
fræði vestur í Iowa og sem hefur
svo mikið að gei a við að leiðbeina
,Jærisveinum“ sínum að hann er
á nær látlausu hringsóli um
veröldina í rándýrri einkaþotu.
Námskeið í hugleiðslu á vegum
þessa heiðursmanns kosta sjaldan
minna en 25.000 krónur, svo að
veltan er ekkert smáræði. Rann-
sóknir fyrrnefndra sálfræðinga
þóttu hinsvegar fyrst og fremst
fröken Kizziah, sem stjórnaði
könnuninni. Konur veigra sér við
að kæra af fjölskylduástæðum
(„mamma myndi fá áfall“) eða
t.d. þegar „þetta var gamall vinur
minn“.
„Síðan báðum við 100 sálfræð-
inga að segja álit sitt á þeim
vandamálum, sem fórnarlömbin
áttu við að stríða, og niðurstaðan
var sú, að það þyrfti fyrst og
fremst að hjálpa þeim að sigrast á
þeirri vanmáttarkennd, sem oft
yrði svo yfirþyrmandi eftir of-
beldið.“
Eðlileg viðbrögð Iögregiuþjóna
eru að spyrja þegar að sem mestu,
afla sönnunargagna hið bráðasta
og koma konunni á sjúkrahús. En
nú eru þeir hvattir til að fara
öðruvísi að. Þeir eiga að spyrja
konuna sem allra minnst. Hvern-
ig leit hann út? Var hann vopnað-
ur og hvert hélt hann? Siðan á
hann að gefa konunni kost á því
að einhver annar sé tilkvaddur,
t.d. kvenlögregluþjónn. Miklu
máli skiptir, hvernig spurt er og
að skýring sé gefin á því, i hvaða
tilgangi sé spurt.
Læknar á spítölum reyndust
vera tilfinningalausastir allra
gagnvart fórnarlömbum nauðgara
og þörfum þeirra. Þvi er mælt
með því, að sjúkrahúsin hafi sér-
þjálfað fólk til þess að taka að sér
tilfelli af þessu tagi.
Eitt af því athyglisverðasta,
sem könnunin leiddi í Ijós, var að
konunum er þráfaldlega gert að
endurtaka sögu sína æ ofan í æ
fyrir ýmsum embættismönnum.
„Það út af fyrir sig getur verið
eins hörmulegt og skaðlegt eins
og nauðgunin sjálf," sagði fröken
Kizziah. _ SANDRA BLAKESLEE.
leiða i ljós, að þegar hinir auðtrúa
eru komnir í hugleiðslustellingar
og búnir að dúsa þannig í nokkrar
mínútur, þá gerist það sem er
ekkert nýtt — þeir sofna einfald-
lega.
Þetta kalla sálfræðingarnir
„dýrasta hænublund veraldar" og
eiga þá við þessar tuttugu og
fimm þúsund krónur sem „alsæl-
an“ kostar að meðaltali.
Hinsvegar er talið ókiklegt að
þessi uppljóstrun hafi minnstu
áhrif á þá menn sem viija á annað
borð láta gabba sig. Vitleysan
verður að fá að renna sitt skeið
rétt eins og önnur múghlaup. Og
múgsefjunarapparat hins dáða
indverska „spekings" kvað enda
hafa af þessu yfir 200 milljónir á
ári! _ THE GUARDIAN.
VANGASVIPUR
Hermaðurinn, blaðamaðurinn,
rithöfundurinn. stjórnmálamaður-
inn og stjórnskörungurinn Mo-
hammed Anwar el-Sadat, forseti
Egyptalands, er nú áhrifamaður á
sviði heimsmála.
Hann er maðurinn, sem efldi á
ný sjálfsvirðingu með þjóð sinni
og stríðsmönnum hennar og hefur
áunnið sér sess I sögu Egypta-
lands. Um þessar mundir beitir
hann hæfni sinni sem samninga-
maður I þeirri viðleitni að koma á
varanlegum friði milli Araba og
fsraelsmanna.
Þegar Sadat tók við völdum
eftir lét hins mikla Gamels
Nassers 1970. var hann þvi
aðeins tækur að áliti hins volduga
„innri hrings" liðsforingja Nass-
ers. að hann var talinn meðfæri-
legur. Þar skeikaði þeim hrapal-
lega
Þó að hann hefði ekki þá per-
sónutöfra gagnvart lýðnum. sem
Nasser bjó yfir. hófst hann handa
af festu. vann traust hersins. sem
skorti mjög siðferðisþrek eftir
ósigurinn 1967 gegn ísrael, og
tryggði sér stuðning þjóðarinnar.
þegar sá sami her réðst yfir Suez-
skurðinn 1973 og neyddi fsraels-
menn til undanhalds.
Fram að október-striðinu 1973
varð hann að horfast I augu við
vaxandi andstöðu uppivöðslu-
samra stúdenta við siversnandi
Sadat hafði
nær misst
af bylting-
unni - Hann
var í bíó
ástand efnahagsmála. svo að
Egyptaland rambaði á barmi gjald-
þrots. Og hann varð að heyra si-
aukin háðsyrði vegna þráteflisins
við fsrael og þá sérstaklega þegar
„ár ákvarðananna", sem hann
kallaði svo, 1971, ieið án þess að
neitt gerðist.
En striðið breytti þessu. Síðan
þá hefur hann styrkt stöðu sina
með margháttuðum. vinsælum að-
gerðurn svo sem að auka frjáls-
ræði i efnahagsmálum, afnema
höft, efla einstaklingsframtak og
laða erlent fjármagn til landsins.
draga úr ritskoðun, sleppa póli-
tiskum föngum úr haldi og stöðva
simhleranir og gjörræðislegar
handtökur leyniþjónustunnar. f
dag er Egyptaland miklu siður lög-
regluriki en það var á dögum
Nassers.
Sadat er maður andstæðnanna.
Honum er það jafn eðlilegt að
spjalla i innislopp heima hjá sér
við innlendan embættismann eins
og að skiptast á gamanyrðum við
sinn „kæra vin Henry" (Kissinger)
ÍWashington.
Hann er einlægur múhameðs-
trúarmaður, mikill málamaður —
auk arabisku talar hann
persnesku. ensku og þýzku reip-
rennandi — og er vel menntaður
og viðlesinn.
Sadat fæddist 24. desember
1918. Faðir hans var illa launaður
skrifstofumaður, en móðir hans
var frá Súdan. Þau öngluðu þó
nægilegu fé saman til að geta sent
soninn á skóla i Kairó. og það var
mikill viðburður fyrir pilt úr litlu
þorpi, þar sem 9 af hverjum tiu
voru ólæsir. Hann var svo heppinn
að vera meðal hinna fyrstu her-
skólanema úr alþýðustétt. sem
fengu inngöngu i hinn fræga
Abbassia-herskóla. og Nasser var
einnig einn af þeim. Þeir voru svo
báðir meðal þeirra. sem mynduðu
kjarnann i Samtökum frjálsra liðs-
foringja.
Sadat var hatrammur fjand-
maður Breta á sfnum yngri árum.
Á árum siðari heimsstyrjaldarinn-
ar aðstoðaði hann tvo njósnara
nasista við að koma upp sendistöð
i báti á NII. Þeim tókst að senda
mikilvægar hernaðariegar upp-
lýsingar til hers Rommels I nokkr-
ar vikur, en þá voru þeir hand-
teknir. Tveimur mánuðum siðar
komst upp um hlutdeild Sadats.
Var hann þá rekinn úr hernum og
settur i gæzluvarðhald.
1944 fór Sadat i hungurverk-
fall, var sendur á sjúkrahús og
tókst að flýja þaðan. Nasser fól
Sadat að skipuleggja borgara-
legan arm Samtaka frjálsra liðs-
foringja. Þessi hópur kom sér upp
birgðum af Mólotov-kokkteilum
og öðrum ikveikjusprengjum og
vopnum, og sérgrein hans var
banatilræði við brezksinnaða
egypzka stjórnmálamenn.
Það munaði litlu, að Sadat
missti af byltingunni, sem velti
Farúk, konungi. úr valdastóli i júlf
1952, þar sem hann var i bió með
konu sinni og fjölskyldu, svo að
boðin frá Nasser höfðu nær mis-
farizt. Hann minnist þess i bók
sinni um byltinguna, að hann hafi
þurft að tala mikið við tortryggna
verði. til þess að þeir hleyptu
honum inn i aðalstöðvar egypzka
hersins. sem Nasser var búinn að
taka.
Það vildi svo til, að Sadat var
varaforseti. þegar lát Nassers bar
óvænt að höndum. Það kom
flestum á óvænt, að hann var
viljafastur og hafði sjálfstæðar
skoðanir i innan- og utanrikismál-
um. Tilraun Sabris, forsætisráð-
herra, og fleiri til að koma honum
frá völdum 1971 mistókst. og þeir
lentu bak við lás og slá. Álit hans
jókst svo aftur stórum, þegar hann
visaði 18000 rússneskum ráðu-
nautum úr landi, en þeir voru
orðnir afar óvinsælir.
Sadat hefur nú losað Egypta-
land undan áhrifavaldi Rússa og
hallar sér hiklaust að Vesturveld-
unum þrátt fyrir hina yfirlýstu
hlutleysisstefnu.
— CHRISTOPHER PARKER