Morgunblaðið - 11.02.1976, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 11. FEBRUAR 1976
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavtk.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10 100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22 4 80
Áskriftargjald 800,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasolu 40,00 kr. eintakið.
Viðræður þær, sem stað
ið hafa yfir um gerö
nýrra kjarasamninga eru
að komast í eindaga. Sjó-
menn hafa boðað verkfall
frá næstkomandi laugar-
degi og almennu verkalýðs-
félögin frá næstkomandi
þriðjudegi. Það sem af er
þessum viðræðum hefur
ákaflega lítið gerzt, sem
gefur vonir um, að samn-
ingar geti tekizt fyrir þenn
an tíma.
Augljóst er, að viðræður
þessar hafa frá upphafi
farið fram í skugga land-
helgismálsins. Öll athygli
þjóðarinnar og starfs-
kraftar ríkisstjórnar og
embættismanna hafa
beinzt að landhelgisdeil-
unni við Breta og þeim
miklu sviptingum, sem orð-
ið hafa á þeim vettvangi á
undanförnum vikum og
mánuðum. Öll umræða i
þjóðfélaginu hefur snúizt
um landhelgisdeiluna og
afstöðu okkar til hennar.
Þess vegna hafa viðhorfin i
kjaramálum lítt verið rædd
á opinberum vettvangi og
er það að sjálfsögðu skaði,
því að slíkar umræður
þjóna þeim tilgangi að
skýra viðhorfin, gera al-
menningi grein fyrir stöð-
unni í enahags — og at
vinnumálum og varpa
nokkru ljósi á hvaða mögu
leikar eru til kjarabóta.
Fari svo, að verkföll
skelli á til sjós og lands er
einnig ljóst, að þau verða
háð í skugga landhelgis-
deilunnar. Það er ekki gott,
ef við hefjum innbyrðis
deilur okkar í milli, sem
lama mundu allt atvinnulíf
og alla þjónustustarfsemi í
landinu á sama tíma og við
eigum í höggi við harðsnú
inn andstæðing á fiskimið-
unum. Það yrði vissulega
saga til næsta bæjar, ef mál
skipuðust á þann veg, aö
fiskiskipum okkar Islend-
inga yrði lagt vegna verk-
falla, en Bretar sætu einir
að því að veiða á íslands-
miðum.
Þetta eru viðhorf, sem
óhjákvæmilegt er að vekja
athygli á nú þegar til úr-
slita dregur í samningavið-
ræðum um kjaramál. Um
leið er nauðsynlegt, að við
gerum okkur grein fyrir
því, hver staða þjóðarbús-
ins er um þessar mundir og
hvaða möguleika atvinnu-
vegirnir hafa til þess að
taka á sig kostnaðarhækk-
anir. Því er fljótsvarað, að
enn hafa engar þær breyt-
ingar orðið á ytri aðstæð-
um í okkar þjóðarbúskap,
sem leggja grundvöll að
umtalsverðum kjarabót-
um. Við höfum hvorki búið
viö hækkandi verðlag á er-
lendum mörkuðum né stór-
aukinn afla hér heima fyr
ir og þess vegna eru við-
horfin að þessu leyti
óbreytt frá því sem verið
hefur batinn i efnahagsmál
um hefur verið afar hægur
og má segja, að hann hafi
fyrst og fremst verið á
þann veg, að þróunin hefur
ekki verið jafn ör til hins
verra og á sama tíma í
fyrra.
Sú ljósglæta er þó, að
heldur hefur dregið úr
hraða verðbólgunnar og
vonir hafa aukizt um að ná
megi enn betri tökum á
verðbólguþróuninni á
þessu ári. Sem dæmi um
þetta má nefna, aö verð-
bólguvöxturinn á síðustu
þremur mánuðum hefur
aðeins verið rúmlega 3%.
Á það er að visu að líta, að
mestan hluta þessa tíma-
bils hefur verið i gildi tíma-
bundin verðstöðvun og
sjálfsagt hafa safnazt upp
verðhækkunaróskir, en
engu að síður er ljóst, að
umtalsverður árangur
hefur náðst í baráttunni
við verðbólguna.
Þegar ljóst er, að hin ytri
skilyrði hafa ekki batnað
að nokkru ráði og geta at-
vinnuveganna til þess að
standa undir verulega
auknum kjarabótum er í
raun og veru engin, er sýnt
að samningar um veruleg-
ar kauphækkanir mundu
spilla þeim árangri, sem
við höfum þó náð i barátt-
unni við verðbólguna.
Verðbólguvöxturinn
mundi aukast á ný og at-
vinnuleysi i kjölfarið.
Valið stendur því milli
verulegra kauphækkana,
aukins verðbólguvaxtar í
kjölfar slíkra kauphækk-
ana og atvinnuleysis vegna
verðbólguaukningar eða
hófsamra kjarabóta, sem
miðist við það að halda
verðbólgunni í skefjum og
auka vonir um að halda
megi atvinnuleysi í skefj-
um. Spurning er: vilja
menn halda verðbólgunni
niðri?
1 kjarasamningunum
hafa töluverðar umræður
orðið um breytingar á líf-
eyrissjóðakerfinu, sem
miða að því að tryggja öll-
um launþegum verðtryggð-
an lífeyri, sem einungis
opinberir starfsmenn hafa
nú. Óhætt er að fullyrða,
að hér er um eitt mesta
réttlætismál að ræða í okk-
ar þjóðfélagi í dag. Það er
kjarabót, sem í raun og
veru verður ekki metin til
fjár, ef takast má í þessum
kjarasamningum að leggja
grundvöll að verðtryggð-
um lífeyri fyrir alla lands-
menn.
Viðhorfin í kjaramálum
Guatemala - lítið
land mikilla
sviptinga
• GUATEMALA, smáríkið í
Mið-Amerfku, sem komst I
fréttir f sfðustu viku vegna
hrikalegra jarðskjálfta sem
orðið hafa tugþúsundum
fbúanna að fjörtjóni, er aðeins
nokkur þúsund ferkílómetrum
stærra en tsland. Guatemala er
108,889 ferkflómetrar en tsland
102,846 ferkflómetrar. Hins
vegar er Ibúatalan rúmlega 5,5
milljónir, og í höfuðborginni,
Guatemalaborg, búa tæplega
800 þúsund manns.
Guatemala er eitt sjö landa á
Mið-Ameríkueiðinu. Loftslag
þar er hitabeltisloftslag, en á
hálendinu þó viða temprað. Op-
inbert tungumál íbúanna er
spænska, en índíánamállýzkur
eru einnig útbreiddar. Þjóðin
er að langstærstum hluta róm-
versk kaþólsk. Efnahagur
landsmanna veltur að mestu á
landbúnaði, og um þriðjungur
landsins er ræktanlegur.
Helztu framleiðsluvörur eru
ull, kaffi, bananar og sykur og
voru árið 1974 um 54% alls
útflutnings. Það ár olli fellibyl
urinn Fifi 20 milljón dollara
tjóni á uppskeru, sem kom
mjög niður á útflutningi næsta
árs, þannig að náttúruhamfarir
hafa leikið þetta litla land illa.
Víðáttumiklir frumskógar sjá
þó landsmönnum einnig fyrir
miklu timburmagni, en meðal
annarra auðlinda eru blý og
zínk. Helztu iðngreinar eru
áfengisframleiðsla og sykur-
vinnsla. Þá hafa verið reist í
Guatemala tvær olíuhreinsun-
arstöðvar og árið 1974 var áætl-
að að um 20% olíuþarfar yrði
fuilnægt innanlands. Nikkel-
vinnsla er ennfremur vaxandi
atvinnugrein. Utanríkisvið-
skipti eru að mestu leyti við
Bandaríkin, en árið 1960 stofn-
aði Guatemala Efnahagsbanda-
lag Mið-Ameríku ásamt E1
Salvador, Honduras, Nicaragua
og Costa Rica.
Menntun landsmanna er á
undirbúningsstigi ókeypis og í
borgum skylda fyrir börn á
aldrinum 7—14 ára, en engu að
síður eru um 50% íbúa ólæsir.
Fjórir háskólar eru í Guate-
mala, — tveir ríkisreknir og
tveir i einkaeign. Almanna-
tryggingar eru í nokkuð góðu
horfi. Guatemalamenn hafa
lagt nokkra áherzlu á móttöku
erlendra ferðamanna en fjall-
lendið hefur mikið aðdráttarafl
vegna eldfjalla, stöðuvatna og
fornra fjallaþorpa sem eru að
mestu óbreytt frá dögum Maya-
veldisins. I hinni fornu höfuð-
borg, Antigua, standa enn uppi
rústir bygginga sem jarðskjálft-
inn mikli árið 1773 eyðilagði.
Stjórnmálaþróun síðustu ára-
tuga er á þá leið, að i júní 1954
var hinum vinstri sinnaða for-
seta Jacobo Arbenz Guzmán of-
ursta steypt af stóli í valdaráni
undir forystu Carlos Castillo
Armas Ofursta sem gérði inn-
rás i landið með stuðningi frá
Bandaríkjunum. Castillo tók
við forsetaembættinu, en var
myrtur í júlímánuði 1957.
Næsti kjörni forseti var Miguel
Ydigoras Fuentes hershöfðingi,
sem tók við í marz 1958, en var
svo steypt í herforingabyitingu
árið 1963. Árið 1966 var svo
kjörinn forseti á ný og var það
dr. Juan César Méndes
Montenegro. A meðan hann
var við völd jókst mjög skæru-
liðastarfsemi í Guatemala og
alvarlegustu atvikin í því sam-
bandi voru morðin á sendiherra
Bandarikjanna árið 1968 og á
sendiherra Vestur-Þýzkalands
árið 1970. Carlos Arana Osorio
ofursti varð forseti árið 1970
eftir róstusama kosningabar-
áttu og það ár voru gífurleg
skæruliðaátök í landinu. í nóv-
ember það ár var lýst yfir neyð-
arástandi í Guatemala og dró
það ekki úr árásum skæruliða á
hægri sinna og blóðhefndum
þeirra síðarnefndu. 1 nóvember
árið eftir var neyðarástandinu
aflétt og á árunum 1972—73
fækkaði heldur pólitískum
morðum i landinu. Þjóðlega
frelsishreyfingin (Movimiento
de Liberación Nacional) er sá
flokkur sem verið hefur í
stjórnaraðstöðu frá árinu 1970
og í kosningunum 1974 varð
Kjell Laugerud García hers-
höfðingi úr MLN forseti eftir
að frambjóðandi helzta stjórn-
arandstöðuflokksins hafði feng-
ið 53% atkvæða að því er sagt
var og ásakanir komu fram um
kosningasvindl. Laugerud Gar-
cía er enn forseti nú er þessar
miklu náttúruhamfarir riða yf-
ir Guatemala.
Indfánahús f þorpinu
San Francisco el Alto í
hálendinu. t baksýn er
eldfjallið Santa María.
Stjðrnaraðsetrið í Guatemalaborg.