Morgunblaðið - 25.07.1976, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. JULÍ 1976
37
aður var enginn. Flugher Amins
er i rusli, og hann hefur ekki einu
sinni á að skipa flugmönnum til
að fljúga MIG-þotunum, sem
hann hefur fengið hjá Russum.
Hersveitir Amins á flugvellinum
voru auk þess í lamasessi þetta
kvöld vegna áfengisneyzlu og
kvennafars. Þær voru nánast
óvopnaðar, þar sem Amin óttaðist
uppreisn í kjölfar fundar Eining-
arsamtaka Afríkuríkja. Fundin-
um lauk þennan sama dag, og
hafði Amin talið ráðlegt að taka
drápstólin af hermönnum sínum
svo tryggt væri að ekki kæmi til
neinna stríðsleikja.
Árásarlið Israelsmanna skiptist
í fimm sveitir. Dan Shomron var
fyrirliði hinnar fyrstu, sem hafði
það hlutverk að hertaka flugturn-
inn. Tvær áttu að halda til gömlu
flugstöðvarinnar, en hin fjórða
skyldu sprengja MIG-flotann,'sem
stóð á bak við gömlu flugstöðvar-
bygginguna, í loft upp. Fimmta
árásarsveitin hafði það hlutverk
að ná nýju flugstöðvarbygging-
unni á sitt vald og hafa gætur á
Herkúles-vélunum. Björgunar-
sveitin, seni átti að frelsa gisl-
ana, var undir stjórn Yonatan
Teanyahus, þritugs liðsforingja,
sem get sér mikið frægðarorð í
styrjöldinni árið 1973. Hann var
talinn einn hæfasti hermaður
ísraels.
Dan Shomron stjórnaði áhlaup-
inu á nýju flugstöðvarbygging-
una. Hann lenti i átökum við
úgandiskan hermann og særðist
illa. Netanyahu var nú kominn að
gömlu byggingunni með menn
sína, sem þustu þeir fram. Þýzku
hryðjaverkamennirnir sátu fyrir
framan bygginguna á tali við
Ugandamenn, en þegar þeir urðu
Isralesmanna varir þutu þeir inn
í húsið og hlóðu byssur sinar. At-
burðarásin var svo hröð, að erfitt
er að skýra frá henni í réttu sam-
hengi, en Arika Lexer segir, að
skyndilega hafi allt verið komið í
bál og brand. Barueh Gross sá
þegar Wilfred Böse lét lífið. Bar-
uch og Ruth kona hans höfðu þrif-
ið Shy litla og dregið hann með
sér inn i hliðarherbergi, þar sem
Ruth lagðist ofan á barnið, sann-
færð um að nú væri stundin kom-
in. Baruch leit út um gluggann og
sá Böse standa og miða byssu
sinni í áttina að húsinu. Böse var
greinilega á báðum áttum, en
næst þegar Barugh leit á hann var
hann fallinn, en í daufri skímu
sáust menn á hlaupum. Hrópað
var á hebresku: „Tishkavu!"
(Leggist niður). Svo varð - allt
hljótt. Annar gíslanna, Ilan Hart-
uv, segir að Böse hafi komið æð-
andi inn í salinn þar sem gíslarnir
voru og miðað byssu sinni á gisl-
ana, sem lágu á gólfinu. Síðan
hafi hann stirðnað upp, snúizt á
hæli, þotið út um dywár og skotið
blindandi út í náttmyrkrið. Hart-
uv heldur að þessu stjórnlausu
viðbrögð Böses megi rekja til
samtals, sem hann varð vitni að
kvöldið áður. Yitzhak David, sem
slapp lifandi úr Buchenvald-
búðunum í striðinu, sagði við
Böse um leið og hann sýndu hon-
um fangamarkið á handleggnum:
„Ég hef verið að segja sonum
mínum, að þin kynslóð sé allt
öðru vísi en kynslóð Þjóðverj-
anna, sem tók þátt í styrjöldinni.
Hvernig á ég að útskýra það, sem
þið eruð að gera núna?“
Gislunum var sagt að tygja sig
til brottfárar um leið og hlé varð
á skothríðinni í flugstöðvarbygg-
ingunni. Skothríðog sprengingar
heyrðust i fjarska, en tilgangur-
inn var sá að villa um fyrir
hermönnum Uganda-forseta. Á
þessari stundu mun Nethanyahu
hafa verið skotinn. Uganda-
hermaður, sem sloppið hafði lif-
andi í árásinni á flugturninn,
hafði komizt upp á þakið, og skaut
Nethanyahu þaðan í bakið.
ísraelsmenn skutu einn flugræn-
ingjann á flótta að MIG-skýlinu á«
bak við flugstöðvarbygginguna.
Gíslunum var skipt í þrjá hópa
- • %
Fjögur lík og sjö særðir koma út úr flugvélinni f ísrael
og voru þeir selfluttir að Herkúl-
es-vélunum. Sumir voru fluttir í
bílum, aðrir fóru fótgangandi. Ar-
ika Lexer hélt á tveimur börnum
og þegar hann gekk út úr flug-
stöðvarbyggingunni sá hann hvar
Pasco Cohen lá í valnum. Að
þessu sinni hafði hann ekki kom-
izt lífs af. Hann var einn þeirra
þriggja gísla, sem gerðu þá kór-
villu að hlýðnast ekki boði björg-
unarmannanna um að leggjast
niður, og féllu í skotbardaganum.
Lík þýzku hryðjuverkakonunnar
lá nálægt líki Böses, og er talið að
hún hafi heitið Gabriele Kröcher-
Tiedermann.
Hreyflar Herkules-vélanna
voru enn i gangi og flutningur
gislanna gekk að óskum. Nokkurs
óróa gætti þó meðal þeirra, en
ísraelskur hermaður kallaði I
gjallarhorn: „Hafið engar áhyggj-
ur. Við munum koma ykkur héð-
an.“ Einn hermaðurinn sást
hlaupa með fjögurra ára snáða á
handleggnum og byssuna í hinni
hendinni.
Aðeins fimmtíu mínútum eftir
lendingu Herkúles-vélanna var
öllu lokið. Vélarnar voru reiðu-
búnar að hefja sig til flugs á ný
með gísla og lík innanborðs. „Þeir
töldu farþegana tvisvar sinnum
og lokuðu svo dyrunum," sagði
Michel Bacos, flugstjóri Air
France-þotunnar. Á leiðinni grétu
sumir farþeganna, en aðrir báðu
til guðs. Aðrir sátu þrumu lostnir
og þögðu. Ruth Gross las upp úr
barnabók fyrir Shy litla, til að
beina athygli hans frá hinum
særðu og líkunum. Kona nokkur
hrópaði í sífellu: „Ness! Ness!“
(Kraftaverk — Kraftaverk).
Enn var ekkert vitað um afdrif
Dóru Bloch, sem flutt hafði verið
í sjúkrahús í Kampala. Hún er nú
talin af. Dóra Bloch var 73 ára
gömul. Hún ætlaði til Parisar til
að heimsækja bróður sinn og vitja
grafar annars. Síðan var förinni
heitið til New York, þar sem hún
ætlaði að vera viðstödd brúðkaup
sonar síns. Rétt áður en Air
France-þotan lagði af stað frá
Aþenu, benti hún syni sínum á
tvo Araba, sem voru að fara um
borð i þotuna: „Sjáðu þessar
stóru töskur, sem þeir eru með.
Mér lízt ekki á þetta." Dóra
Bloch talaði fimm tungumál og
hafði því orð fyrir gíslunum á
Entebbe-flugvelli. Skömmu eftir
komuna þangað stóð í henni mat-
arbiti, og hún var flutt í sjúkra-
hús. Þar var hún þegar gíslarnir
voru frelsaðir. Fyrst i stað virtist
ekki ástæða til að hafa áhyggjur
af henni. Því að sama kvöld vitj-
aði brezkur sendiráðsmaður
hennar i sjúkrahúsinu. En þegar
hann kom til að færa henni mat
stundu siðar, varð ljóst að eitt-
hvað óvenjulegt var á seyði. H«nn
fékk ekki að aðgang að herberg-
inu. Sú óhugnanlega saga komst á
kreik, að nokkrir menn hefðu
þust inn í sjúkrastofuna og dregið
hana hljóðandi með sér út úr
sjúkrahúsinu. Siðan hefur ekkert
til hennar spurzt. Idi Amin segir
bara: „Hvað er alltaf verið að tala
um þessa konu. Spyrjið ísraels-
menn.“
AMIN FÆR
FRÉTTIRNAR
Þrátt fyrir krókaleiðirnar, sem
nauðsynlegar voru til að koma
boðum til skæruliðanna, komst
Israelsstjórn í beint samband við
Idi Amin hálfum sólarhring eftir
að gíslarnir komu til Uganda.
Gamall vinur hans, Bar Lev for-
ingi í her ísraels, ræddi oft við
hann í sima á meðan gíslarnir
voru i haldi. Idi Amin Dada og
Bar Lev voru í þjálfun samtímis í
brezku herlögreglunni fyrir
mörgum árum. Með þeim tókst
góð vinátta og héldu þeir kunn-
ingsskap æ síðan. Þegar Idi Amin
heimsótti Sýrland árið 1973 lét
hann sér svo annt um Bar Lev, að
hann krafðist þess að fá að hitta
hóp ísraelskra stríðsfanga til að
ganga úr skugga um, að Bar Lev
væri ekki einn þeirra, en hann
var þá fyrirliði skriðdrekaher-
sveitar í Gólan-hæðum. Bar Lev
er nú hættur hermennsku. Hann
náði simasambandi við Idi Amin
daginn eftir flugránið, og marg-
reyndi að koma fyrir hann vitinu.
„Meðal annars reyndi ég að
höfða til þess, að hann yrði hetja
ef hann frelsaði gíslana, segir Bar
Lev.
Það kom í hlut Bar Levs að færa
Idi Amn fregnina um frelsun gils-
anna tveimur stundum eftir að
Israelsmenn voru á bak og burt.
Nánustu samstarfsmenn forset-
ans vissu um björgunina en þorðu
ekki að segja honum „ótiðiridin".
Amin brunaði þegar i stað út að
flugvelli. Fer litlum sögum af
þeirri ferð, að öðru leyti en þvi, að
i reiði sinni fyrirskipaði hann taf-
arlausa aföku þeirra fjögurra
flugumferðarst jóra, sem eftir
voru í flugvellinum. Sundurskot-
in lík þeirra fundust skömmu síð-
ar rétt við flugbrautina.
HEIMKOMAN
Israelsku flugvélarnar höfðu
viðkomu i Nairobi, þar sem gert
var að meiðslum hermanna og
gílsa, sem særzt höfðu i átökunum
á Entebbe, en átta stundum eftir
brottförina frá Entebbe voru gísl-
arnir komnir heim til ísraels. Vél-
arnar höfðu stutta við komu í
Sharm E1 Sheikh, en lentu síðan á
Ben-Gurion flugvellinum í Tel
Aviv. Fregnin hafði spurzt, og
mannfjöldi. fagnaði sigur vegur-
unum og gíslunum ákaflega. Þar
á meðal var Yitzhak Rabin forsæt-
isráðherra. Þegar gíslarnir birt-
ust veifaði mannfjöldinn fánum,
dansaði og söng af fögnuði, og
nokkrir höfðu jafnvel haft með
sér brjóstbirtu og buðu hverjum
sem hafa vildi.
Fagnaðarlátunum lauk þó ekki
á flugvellinum. Þegar Uzi og
Sarah Davidson komu heim til sín
var íbúðin blómum skreytt og vin-
ir þeirra og kunningjar voru þar
saman komnir til að fagna þeim.
„Auðvitað vissum við, að vinir
okkar létu sér annt um okkur, en
þegar við komum úr þessari ferð,
varð okkur ljóst að það voru ekki
bara þeir, heldur öll Israelsþjóð",
sagði Sarah.
En gleðin var ekki óblandin.
Israel átti eftir að leggja hina
föllnu til hinztu hvílu. Rabin og
Peres voru viðstaddir þegar faðir
Nathanyahus fór með Kaddish —
hebreska bæn — við greftrun son-
ar síns. Kista hans var þakin
blómum og félagar hans grétu
þegar hún seig niður í gröfina.
Flestum ber saman um að sú
tilfinning, sem ríkti meðal
Israelsmanna eftir frægðarförina
til Uganda, hafi fyrst og fremst
verið stolt. Um tvö þúsund manns
komu saman til að halda hátíðlegt
200 ára afmæli Bandaríkjanna.
Þar föðmuðust menn og grétu af
gleði. David nokkur Bromberg
sagði við það tækifæri, að ísraels-
menn hefðu gefið heiminum af-
mælisgjöf þessum degi, og væri
það ellefta boðorðið: „Þú skalt
ekki beygja þig fyrir hryðju-
verkaöflum."
Daginn eftir björgunina sagði
Rabin á Knesset — þingi Israels:
„Við munum aldrei beita sömu
aðferðum tvisvar, og við verðum
alltaf reiðubúnir til að láta til
skarar skriða, ef það reynist nauð-
synlegt". Síðar lét hann svo um
mælt: „Það er grundvallaratriði
að berjast gegn hryðjuverka-
mönnum þegar færi gefst. Við
berjumst gegn þeim á Zíon-
torginu í Jerúsalem og við berj-
umst gegn þeim á Entebbe, —
hvar sem er munum við berjast
gegn þeim. Við gefumst ekki
upp."
OG HVAÐ SVO ...?
Þegar frá leið kom í ljós, að
björgunin á Entébbe-flugvelli
hafði viðtækari afleiðingar en
virzt gat i fyrstu. Einingarsamtök
Afrikurikja kærðu árásina fyrir
Öryggisráði Sameinuðu Þjóð-
anna. Juma Oris Abdalla, utanrík-
isráðherra Uganda, hélt langa
ræðu þar sem hann úthúðaði
Israelsmönnum fyrir „villimann-
legan glæp“, um leið og hann
krafðist þess, að Uganda fengi
tjón það, sem varð í árásinni að
fullu bætt.
Þegar Chaim Herzog, sendi-
herra Israels, reis úr sæti sínu og
tók til máls, varð dauðaþögn i
salnum, sem var þéttsetinn frétta-
mönnum og sendimönnum að-
ildarrikja S.þ. „Ég sit ekki hér
sem hinn ákærði. Ég stend hér og
ákæri hið viðurstyggilega, spillta,
grimma og blóðþyrsta skrímsli al-
þjóðlegrar hryðjuverkastarfsemi,
og alla þá, sem stuðla að henni,
hvort heldur sem er með því að
taka þátt í villimennskunni eða
láta hana afskiptalausa," sagði
Herzog. „Israelsmenn eru stoitir
af björguninni á Entebbe-
flugvelli, — ekki aðeins vegha
þess að þar tókst að bjarga lifi 104
gisla, heldur einnig og ekki síður
af þvi, að nú hefur heimurinn
fengið að sjá, að hægt er að bregð-
ast við þessum ófögnuði á annan
hátt en þann að gefast upp fyrir
þeim, sem ógna og kúga“.
Með þessum afdráttarlausa mál-
flutningi markaði fulltrúi Israels
þá stefnu sem mörg ríki, þar á
meðal Bandaríkin, eiga eftir að
fylgja á vettvangi Sameinuðu
þjóðanna. Viku eftir árásina ósk-
aði V-Þýzkaland eftir þvi, að al-
þjóðlegar og samræmdar ráðstaf-
anir hefðu forgang á næsta Alls-
herjarþingi Sameinuðu þjóðanna.
„Við krefjumst þess, að sam-
komulag verði gert um samræmd-
ar ráðstafanir gegn slikum öflum.
Slíkar ráðstafanir eiga að miða að
því, að hryðjuverkamenn verði
annaðhvort lögsóttir i rikinu. þar
sem þeir eru teknir höndunt. eða
framseldir öðrum ríkjum þar sem
hægt er að koma lögum yfir þá.“
Fulltrúi Bandarikjanna hjá Ör-
-yggisráðinu tók i sama streng í
umræðum um málið, og benti á
það, að árásin á Entebbe hefði
aldrei átt sér stað, hefðu hryðju-
verkamennirnir ekki rænt flug-
vélinni og neytt áhöfnina til að
fljúga með gislana til Uganda.
„Israelsménn sýndu dirfsku og
hugkvæmni, sem ekki á sinn líka,
í þessum merkasta björgunarleið-
angri allra tima." sagði William
Scranton. —A.R.
„Kraftaverk! Kraftaverk!”