Morgunblaðið - 24.08.1976, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 24. ÁGÚST 1976
25
Séra Arni Pálsson:
Mundu að þú ert maður
Svar til Halldórs
Ég finn mig knúinn að
reyna að bera hönd fyrir
höfuð mér vegna greinar
Halldórs Laxness, sem
hann skrifaði í Morgun-
blaðið 18. ágúst sl. út af
predikun sem ég flutti í
guðsþjónustu og útvarp-
að var sunnudeginum áð-
ur.
Mér finnst það harms-
efni að hafa orðið valdur
þess, að frægasta skáldi
þjóðarinnar skuli hafa
fundist sér svo sárlega
misboðið í fyrrnefndri
predikun, að hann opin-
berar sig fyrir alþjóð sem
hinn mesta ritsóða og
skrifar þann versta texta,
er ég minnist að hafa les-
ið eftir hann.
Skáldið hefur mál sitt
með þessum orðum:
„Trúverðugir áheyr-
endur Ríkisútvarpsins
segja mér ..Það, sem
þeir segja honum siðan,
verður kveikjan að rit-
smíðinni vondu. Halldór
hefur ekki farið dult með
óbeit sína á lútherskri
kristni í ritgerðaskrifum,
þótt margar skáldsögur
hans beri vitni um annað.
Því má vera að tilheyr-
endunum „trúverðugu“
hafi þótt gott að geta
flutt honum fréttir, sem
matur var í úr ræðu þjóð-
kirkjuprests. En skáldið
virðist ekki gæta sín á
því, sem mörgum valds-
mönnum þjóða, hroka-
gikkjum og meisturum
hefur oróið að falli í ald-
anna rás, að láta aðdá-
endur eina sitja við fót-
skör sína og segja það
eitt, sem ljúft léti í eyr-
um húsbændanna og þeir
vissu þá vilja heyra. Eitt
er að minnsta kosti víst
að „hinir trúverðugu",
sem hlustuðu fyrir skáld-
ið, sögðu ekki rétt frá i
þetta sinn, og mega þeir
nú hafa það á samvisk-
unni, að hafa villt um fyr-
ir viðkvæmum snillingi.
Hitt er svo annað mál,
að skáldið þurfti ekki að
ráðast fram á ritvöllinn
svo illa búið að heimild-
Laxness
um, og með því setja ofan
fyrir alþjóð, því gott
símasamband er milli
Mosfellssveitar og Kópa-
vogs. Ef skáldið hefði að-
eins talað við mig, hefði
það losnað við að skrifa
um mál, sem aldrei bar á
góma í predikun minni,
og ég vil vart trúa þvi, að
hér sé sá maður á ferð,
sem bað viðmælendur
sína i sjónvarpsþætti síð-
astliðinn vetur að lyfta
umræðum á hærra plan.
Eða finnst honum nú
gott og gilt að taka svo til
orða:
„Skilst mér að hann
(ræðumaður) hafi átt við
Nóbelsverðlaun...“
„Þessi sami ræðumað-
ur kvað hafa lýst því...“
Þannig er ekkert með
vissu vitað um það, sem
skrifað er, því ekki var
hlustað þennan sunnu-
dagsmorgun, heldur að-
eins byggt á óábyggilegri
frásögn annarra. Mér er
spurn, getur ábyrgur rit-
höfundur lagst öllu
lægra? Hingað til hefur
hann viljað láta taka sig
alvarlega sem fræðimann
að ekki sé sagt vísinda-
legan rannsakara á ís-
lenskri tungu og sögu.
Þetta eru vægast sagt
ekki traustvekjandi
vinnubrögð, en þau gefa
mér nú ljósa skýringu á
framsetningu Halldórs í
hinum furðulega 17.
kafla bókarinnar „í tún-
inu heima“ þegar hann
þar skipar sig í hlutverk
biblíufræðings.
Annars er stór hluti
miðvikudagsgreinarinn-
ar skemmtileg upptaln-
ing á margháttuðum og
maklegum sóma, sem
skáldinu hefur verið
sýndur á rithöfundaferli.
Allt er það gott, en
minnstu þess að þú ert
maður var eitt sinn sagt,
og stendur það enn i
fullu gildi.
íslendingar eru þjóða
stoltastir yfir þeim
heiðri, sem landar hljóta,
og hefur Halldór notið
þess ríkulega, en þeim er
ekkert gefið um það, að
menn séu settir á stall og
eigi að sitja þar undir
dýrðarlofi einu og annars
um þá þagað.
Almannagjá, Gullfoss
eða Maríuklukkan, sem
grær á grænum völlum
svo og önnur náttúrufyr-
irbrigði eru að sjáfsögðu
hafin yfir alla gagnrýni.
Halldór Laxness má
aldrei búast við að vera
talinn í þeirra hópi, enda
hefur hann aldrei sjálfur
þótt sérlega varfærinn í
dómum um menn, lifandi
eða látna.
Skáldið telur mig hafa
framið „persónuníð (á
sér) með skitkast og róg
I Jesú nafni á sunnu-
degi.“ Ég mótmæli þess-
um áburði og hefur mér
raunar aldrei til hugar
komið að kasta rýrð á
Halldór. Til þess á ég
honum allt of mikið að
þakka sem rithöfundi.
Mér eru þá efst í huga
seinni tíma skáldverkin,
Brekkukotsannáll, Para-
dísarheimt, Kristnihald
undir Jökli og Innan-
sveitarkronika. Öll þessi
verk vitna um mikil trú-
arleg átök í sálarlífi höf-
undar, og sammerkt öll-
um bókunum er það, að
hann fer hlýjum og næm-
um höndum um presta og
boðendur orðsins. Hafi
hann heila þökk fyrir það
og þau áhrif sem nefndar
bækur hljóta að hafa haft
á guðs kristni i landinu.
Þann 15. ág. sl. lagði ég
út af texta dagsins, sem
var hinn 9. sunnudagur
eftir þrenningarhátíð, en
hann er sagan af rang-
láta ráðsmanninum (Lúk.
16. 1—9). Vegna Hall-
dórs og annarra, sem
ekki heyrðu predikunina,
vil ég leyfa mér að birta
hér þann kafla hennar,
hvar minnst er á skáldið.
„Aflið yður vina með
hinum rangláta mamm-
on, svo að þeir taki við
yður í eilífar tjaldbúðir,
þegar honum sleppir."
Getur verið, að Jesús
Kristur sé hér að lofa
Séra Árni Pálsson
svik og pretti? Nei, slíkt
er af og frá. En hyggindi
vill hann benda læri-
sveinum sínum á. Og
börn þessa heims, sem
hann nefnir svo, eru ekki
mennirnir almennt, held-
ur þeir, sem eru upptekn-
ir af anda þessa heims og
lifa honum eins og þar sé
eilífðina að finna. Og víst
er hann hræddur um, að
þau séu hyggnari gagn-
vart sinni kynslóð en
börn ljóssins gagnvart
sinni. Og ljóssins börn
mega líka vara sig á því
að verða ekki of miklir
skýjaglópar á þeirri jörð
sem þeir dvelja og er
miskunnarlaus I klækj-
um sínum og verkum.
Oft komumst vér I þá
aðstöðu, að engan veginn
liggur ljóst fyrir, hvað
gera skuli til þess að
breyta rétt samkvæmt
bestu vitund.
Ég vil nú nefna hér
nokkur dæmi þessa: Ég
minnist manns nokkurs
sem komst í slæma klípu,
er hann keypti ófullgerða
íbúð í fjölbýlishúsi með
öðru eignalitlu fólki. Um
síðir bauð húsbyggjand-
inn að endurgreiða háar
fjárhæðir gegn því að
menn hagræddu skatta-
framtalinu. En ef svindl-
ið átti að heppnast urðu
allir að vera með. Hvað
átti maðurinn að gera
gagnvart væntanlegu
sambýlisfólki sínu?
Nú fyrir nokkrum ár-
um voru Halldóri Lax-
ness rithöfundi veitt
Sonningverðlaunin
dönsku. Þá efndu stúd-
entar í Danmörku til mót-
mæla vegna þess að
Sonningsjóðurinn var
stofnaður fyrir illa feng-
inn auð að áliti almenn-
ings. Halldór þáði samt
verölaunin og enga van-
sæmd virðist hann hafa
hlotið fyrir það.
Á Jótlandi var byggð
og gefin fögur og mikil
kirkja fyrir rúmlega
hálfri öld af ríkum
manni. Hann hlaut verð-
ugt lof fyrir framtak sitt.
Eftir dauða hans kom svo
í ljós, að hann hafði verið
hrikalegur skattsvikari.
Þá kom annað hljóð í
strokkinn, og vildu sumir
afhelga kirkjuna, þótt
hún færði blessun yfir
byggðina."
í þessum hluta predik-
unarinnar hljóta þau orð
að hafa verið sögð sem að
mati Halldórs fylla svo
mælinn að hann ýjar að
því við stjórn Rikisút-
varpsins, að nú þurfi að
fara að hefta málfrelsi
manna.
Að lokum þetta. í Inn-
ansveitarkroniku bregð-
ur skáldið upp skemmti-
legri lýsingu á sveitunga
sínum, sem kom fyrir
fótaferð I vígahug heim
til prestsins að Mosfelli.
Hann var vopnaður orfi
og ljá og mælti stórum.
En skapprýði starfsbróð-
ur míns brast ekki þá
frekar en endranær I
slíkum tilvikum. Eftir að
prestur hafði skipst á
nokkrum orðum við
komumann úti á hlaði
datt honum I hug að
vekja Gunnu og biðja
hana að snerpa á könn-
unni. Eftir að inn var
komið og kaffi sopið var
ofsinn af bónda og viku
þá umræður að öðru
þarfara.
Ég vil líkjast þessum
presti skáldsins og býð
Halldóri hér með heim á
Kópavogsbraut, þá skal
ég biðja Rósu að snerpa á
könnunni og er ég viss
um, að tal okkar snýst þá
óðara um þarfari mál en
hér voru vakin og þau
rædd af jafnaðargeði.
Guðsblessun fylgi
skáldinu, störfum þess og
heimili.
F ramhaldsviðræður
við ELKEM hófust í gær
VIÐRÆÐUR íslendinga og
Norðmanna um járn-
blendiverksmiðjuna á
Grundartantí ;i hófust að
nýju í gærkvöldi og verður
haldið áfram næstu daga.
Að sögn Ásgeirs Magnússonar
framkvæmdastjóra Islenzka járn-
blendifélagsins á enn eftir að
ganga frá ýmsum atriðum I
væntanlegum samningum félags-
ins við Elkem-Spigelverket og eru
þau bæði tæknilegs og lögfræði-
legs eðlis. Að sögn Ásgeirs verður
ekki gengið frá endanlegum
samningum milli aðila fyrr en
ljóst verður hvort fyrirgreiðsla
fæst hjá norræna fjárfestingar-
bankanum, en vonazt er til að
bankinn afgreiði umsókn félag-
anna í september. I íslenzku við-
ræðunefndinni verða sömu menn
og áður, en formaður hennar er
dr. Jóf ines Nordal.
Á iaugardaginn var efndi
Kommúnistaflokkur Islands
/ML til útifundar við rúss-
neska sendiráðið I Reykjavfk
til að minna á og mótmæla inn-
rás Sovétrfkjanna I Tékkó-
slóvakfu fyrir átta árum, 21.
ágúst 1968. Að sögn lögreglunn-
ar fór fundurinn friðsamlega
fram, haldnar voru ræður og
sungið við gftarupdirleik og af-
hent mótmælaskjal. Ekki var
margmennt.