Morgunblaðið - 24.08.1976, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJÚDAGUR 24. ÁGÚST 1976
39
Um 140.000 manns
hafa farizt í jarð-
skjálftum á þessu ári
Jarðskjálftarnir í Kína
virðast vera þeir mestu
sem orðið haJFa á okkar
tímum. Að sögn
kínverskra heimilda
hafa a.m.k. 100.000
manns beðið bana í þess-
um jarðskjálftum, sem
eru hápunktur margra
sorglegra stðráfalla af
völdum jarðskjálfta á
þessu ári. Alls munu um
140.000 manns að
minnsta kosti hafa týnt
lífi vegna jarðskjálftann
árið 1976. Sú tala er fjðr-
tánfalt meðaltal sfðari
ára.
Þann 4. febrúar fórust
23.000 manns í jarð-
skjálftanum í Guate-
mala. 6. maí fðrust 4.900
manns í jarðskjálftunum
á Norður-ítalíu. 24. júlí
fórust 600 manns á eynni
Balí í Indðnesíu. Og
trúlega fórust um 8.000
manns í jarðskjlftanum
og flððbylgjunni á
Suður-Fillipseyjum í
fyrri viku.
Það er því engin furða
þð fólk spyrji hvort þessi
ósköp muni halda áfram. i
Vísindamenn segja nei.
Og þrátt fyrir jarð-
skjálftana, eldgos,
þurrka og miklar
rigningar trúa fáir
kenningunni um að
heimsendir sé skammt
undan.
JARÐHITI_________
Jarðfræðilega séð eru jarð-
skjálftarnir og eldgosin aðeins
minni háttar röskun í yzta lagi
jarðar, svonefndum jarðmöttli.
Talið er líklegt að öll slik
röskun stafi af vaxandi hita í
iðrum jarðar. Að slfk röskun
leiði til þess að jörðin skelfur
með svo stuttu millibili er til-
viljun ein.
Afleiðing suðunnar og ólg-
unnar í iðrum jarðar er að
meðaltali um 100.000 skjálftar
á ári hverju. Menn taka ekki
eftir langflestum þessara
skjálfta af því að þeir verða svo
langt undir yfirborðinu, undir
heimshöfunum eða á fjarlæg-
um, óbyggðum stöðum.
Jarðmöttullinn skiptist í
AP-mynd
Handleggur ungrar stúlku stendur upp úr rústum
hruninnar byggingar í Pagadian City á Fillipseyj-
um. Er björgunarmönnum hafði tekizt að grafa
hana út úr rústunum var hún látin.
mörg lög, ekki ósvipað lauk.
Hvert lag er allt að 100 km að
þykkt og þau fljóta á þykkum
vökva. Jarðlögin eru á stöðugri
hreyfingu fram og aftur með-
fram föstum línum. Talið er
sennilegt að það sé upphitunin
sem fram fer djúpt I jarðar-
iðrum sem valdi þessum hreyf-
ingum laganna.
Arekstrar
Þar sem lögin rekast lárétt
hvert á annað eru mestu óróa-
svæði jarðarinnar. Stundum
renna lögin framhjá hvert öðru
í andstæðar áttir, eins og oft
gerist undan strönd Kaliforniu;
stundum rennur eitt lag yfir
annað lag og jarðskjálfti á sér
stað og/eða eldgos. Himalaja-
fjallgarðurinn reis t.d. fyrir
milljónum ára við að eitt lag
rakst á annað og jarðlögin
þrýstust upp.
Brezkir jarðskjálfta-
fræðingar álíta að jarð-
skjálftarnir í Vestur-Kína stafi
af slíkum þrýstingi, sem
skyndilega finnur veikan punkt
i jarðmöttlinum á þessu svæði.
Eyjan Mindanao á Suður-
Fillipseyjum sem bæði varð
Loftmynd af eyðileggingunni
Pagadian City á FiIIipseyjum.
AP-myn»
strandbænum
fyrir jarðskjálfta og flóðbylgju
er á svæði þar sem slikt möttul-
lag hafði grafizt niður í annað
lag með 10 sentimetra hraða á
ári.
Hinn kunni sænski jarð-
skjálftafræðingur Marcus
Baath álítur að ekkert samband
sé milli jarðskjálftanna í Kína
og á Fillipseyjum og brezki
jarðskjálftafræðingurinn
Stuart Crumplin heldur því
fram að virknin á fyrsta hluta
þessarar aldar hafi verið mun
meiri en nú. Bandarískir vís-
indamenn eru sama sinnis.
ELDHRING-
URINN
Jarðskjálftarnir á Fillipseyj-
um urðu á svæði sem nefnt
hefur verið „eldhringurinn",
þ.e. jarðskjálftabeltinu sem
teygir sig um Kyrrahaf. Um
80% allra skjálfta og allrar eld-
fjallavirkni mælast á þessu
belti, sem nær yfir vestur-
strönd Norður- og Suður-
Amerfku, Kúrileyjar, Japans-
haf, Fillipseyjar og Nýja-
Sjáland.
Nú standa yfir rannsóknir
sem miða að þvi að koma á
viðvaranakerfi fyrir jarð-
skjálfta. Menn athuga nú einn-
ig hvort unnt sé að gera fyrir-
byggjandi ráðstafanir til að
koma í veg fyrir meiri háttar
eyðileggingu og manntjón með
ýmsum tæknilegum mótaðgerð-
um. Ein hugmynd er á þann
veg að dæla smuroliu inn á
milli jarðmassa sem nuddast
hver við annan þannig að dreg-
ur úr nuddinu og spennan leys-
ist úr læðingi með minni háttar
skjálftum eðatitringi.
Bandariski vísindamaðurinn
William Cloud við Kaliforníu-
háskóla bendir á að jafnstórir
jarðskjálftar hafi orðið fyrr á
þessu ári á Kyrrahafi og þeir
sem urðu í Kina og á Fillipseyj-
um, en þar eð ekkert manntjón
varð hafi ekki verið á þá minnzt
i fjölmiðlum. — NTB
— Kórea
Framhald af bls. 1
Það vekur athygli stjórnmála-
fréttaritara, að stjórnin í Peking
hefur ekkert látið eftir sér hafa
um þennan atburð, hvorki lýst
stuðningi við N-Kóreumenn né
fordæmt Bandaríkjamenn. Kín-
verjar sendu sem kunnugt er 300
þúsund „sjálfboðaliða" til að berj-
ast með N-Kóreumönnum í
Kóreustriðinu. Er talið að Kín-
verjar vilji koma í veg fyrir ný
hernaðarátök í Kóreu, en Sung
fór í opinbera heimsókn þangað á
sl. ári til að kanna hvort hann
hefði stuðning Kínverja til að
gera innrás í S-Kóreu meðan
Bandaríkjamenn væru í sárum
eftir ófarirnar í Indókina. Kín-
verjar lögðu hins vegar áherzlu á
að þeir vildu friðsamlega
sameiningu S- og N-Kóreu, sem
var túlkað á þann hátt að þeir
vildu gera Kim II Sung ljóst að
Kinverjar væru andvigir átökum.
Kínverskir fjölmiðlar hafa
undanfarið hvatt Bandarikja-
menn til að kalla herlið sitt á
brott frá S-Kóreu og undirrita
friðarsáttmála. Hins vegar hafa
kinverskir leiðtogar látið mjög á
því liggja við bandariska gesti á
undanförnum 2 árum að Peking-
stjórnin hefði nokkrar áhyggjur
af ástandinu í A-Asíu og væru
ekki mjög fylgjandi brottför
Bandaríkjamanna þaðan vegna
áhættu á auknum áhrifum Sovét-
ríkjanna í kjölfar brottflutnings.
- Drottning snýr
Framhald af bls. 1
ystumenn þeirra verða einnig
að standa við þau loforð sín að
birta sem mest af skýrslunni
opinberlega og afhenda þing-
inu álit stjórnarinnar á málinu.
Stjórnmálafréttaritarar telja
að mikil óvissa sé um endanleg
lok málsins en benda á að það
virðist alvarlegt ef dæma megi
af þvi að drottning og Bernharð
prins gerðu fyrr í vikunni
annað hlé á sumarleyfi sínu og
komu einn dag til Haag til að
drottning gæti rætt við den Uyl
og eiginmaður hennar við lög-
fræðinga sina.
Júlíana Hollandsdrottning
nýtur mikilla vinsælda og
virðingar meðal þegna sinna og
það yrði mikið áfall fyrir
hollenzku þjóðina ef hún afsal-
aði sér krúnunni i hendur
Beatrix prinsessu, sem er 38
ára að aldri.
Ölympíuleik-
ar fatlaðra -
leiðrétting
VEGNA frásagnar i Mbl. á sunnu-
dag um Ölympíuleika fatlaðra
hafði Arnór Pétursson formaður
Iþróttafélags fatlaðra á Islandi
samband við blaðið og benti á, að i
þeirri frásögn gætti nokkurs mis-
skilnings. Þar segir að Ólympíu-
leikar fatlaðra séu haldnir árlega
I Bandarfkjunum á vegum Rot-
aryhreyfingarinnar þar i landi.
Hér mun vera átt við aðra íþrótta-
leika, en að sögn Arnórs eru
Ólympiuleikar fatlaðra haldnir
fjórða hvert ár á vegum Alþjóð-
legrar Ólympiunefndar fatlaðra.
Sagði hann að nú í ágúst hefðu
þessir leikar farið fram í Toronto
í Canada, en venjan væri sú að
þessir leikar færu fram í sama
landi og sjálfir Ólympíuleikarnir
og hefði svo verið frá þvi að
fyrstu Ólympíuleikar fatlaðra
fóru fram í Róm árið 1960. Leik-
arnir I Toronto fóru fram dagana
3.—11. ágúst og tóku þátt í þeim
1700 manns frá 44 löndum. Arnór
sagði að tveir fulltrúar frá íslandi
hefðu farið á leikana til að kynn-
ast þeim og sjá hvernig þeir
gengju fyrir sig, en það væri von
Iþróttafélags fatlaðra hér á landi
að hægt yrði að senda islenzka
keppendur á þessa leika síðar.
Tunglsýnin
lent í USSR
Moskvu 23. ágúst.
— Reuter.
TILKYNNT var af opinberri
hálfu í Moskvu i dag að eldflaugin
frá geimfarinu Lúnu-24 á tungl-
inu hefði lent i Sovétríkjunum —
í Vestur-Síberíu — í gær með
fyrstu jarðvegssýnin frá hinu
ókannaða tunglsvæði „Hafi
kreppnanna“. Tass-fréttastofan
sagði að sýnin yrðu rannsökuð í
Vernadsky-rannsóknastofnuninni
I Moskvu.
— Enn óvíst
Framhalrt af hlc 1
Blöð í Frakklandi sögðu í kvöld
að flest benti til þess að Chirac
hefði þegar tilkynnt forsetanum
afsögn sína á einkafundi og að ný
ríkisstjórn yrði mynduð i vikunni,
hugsanlega undir forsæti Jean-
Pierre Fourcade.
Talsmenn Frakklandsforseta
hafa neitað að láta nokkuð eftir
sér hafa um málið, en Alexandre
Sanguinette, sem er einn af leið-
togum gaullista, hefur lýst því
yfir að hann hafi hvatt Chirac til
að segja af sér og sþaði því jafn-
framt að breyting yrði á stjórn-
inni.
Chirac hefur verið forsetanum
nokkuð erfiður það sem af er
þessu ári vegna þess að hann lenti
í klemmu milli flokks síns,
Gaullistaflokksins, og forsetans,
en gaullistar eru andvígir um-
bótastefnu Giscards d'Estaings.
Segja stjórnmálafréttaritarar að
þrátt fyrir að Chirac segi af sér sé
ólíklegt að gaullistar hætti þátt-
töku í stjórnarsamstarfinu, þar
sem ljóst sé skv. skoðana-
könnunum, að ef kosningar yrðu
nú myndu sósíalistar og
kommúnistar bera þar sigur úr
býtum.
— Bretland
Framhald af bls. 1
Áreiðanlegar stjórnarheimildir í
Lundúnum i dag hermdu að ekk-
ert benti enn til þess að lýst yrði
yfir neyðarástandi i landinu, en
slík yfirlýsing myndi gefa rikis-
stjórninni heimild til að gefa út
reglugerðir um vatnsnotkun, án
þess að þurfa að ráðgast við sveit-
ar- og borgarstjórnir i landinu.
Hins vegar mun stjórnin vera að
kanna möguleika á að flytja vatn
á milli héraða og einnig leiðir til
að hreinsa vatn og nota á ný. Þá
mun stjórnin einnig fjalla um
beiðnir bænda um fjárhagsaðstoð
vegna mikils tjóns af völdum
þurrkanna. Á næstu dögum hefst
mikil auglýsingaherferð af hálfu
brezku vatnsveitnanna, þar sem
fólk er hvatt til að spara vatn með
öllum hugsanlegum ráóum.
Verst er ástandið i S-Wales, þar
sem íbúar fá aðeins að nota vatn i
7 klukkustundir á sólarhring og
iðnfyrirtækjum þar hefur verið
skipað að minnka vatnsnotkun
sína um helming.
Nugent lávarður, formaður
vatnsveitna rikisins í Bretlandi,
átti i dag fund með fulltrúum
brezku verkalýðssamtakanna og
félags iðnrekenda í Bretlandi þar
sem hann skýrði frá þvi að
hugsanlegt væri, ef ekki rigndi á
næstunni, að taka yrði upp 3ja
daga vinnuviku í landinu, eins og
gert var um veturinn 1973—74 er
verkfall kolanámuverkamanna
stóð yfir. Lávarðurinn sagði að
óhjákvæmilegt yrði á næstunni,
ef ekki rigndi, aó draga stórlega
úr vatnsnotkun fyrirtækja og það
myndi leiða til færri vinnustunda
og jafnvel uppsagna. Slíkt ætti
sér þegar stað i smærri iðngrein-
um.
Hundruðir slökkviliðsmanna og
sjálfboðaliða voru í kvöld á verði í
Nýja-skógi í Dorset og Heathland
í Hampshire, þar sem mestu
skógareldar Bretlands geisuðu
um helgina. Tókst að kæfa eldana
eftir harða baráttu en yfirvöld
segja að hætta sé á að eldarnir
blossi upp hvenær sem er.