Morgunblaðið - 27.08.1976, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 27. ÁGUST 1976
— Greinargerð
Framhald af bls. 36
ar skammt norðan stöðvarhússins
— í 500 til 1000 metra fjarlægð —
og sé þar á um 3 km dýpi. Hafi
þunnfljótandi kvika streymt jafnt
og þétt í þessa þró frá því í marz
sl. og sé aðstreymið um 370 þús-
und rúmmetrar á dag. Næg bráð-
in hraunkvika Iiggi á litlu dýpi
undir Kröflusvæðinu til að stór-
gos geti orðið.og möguleiki sé á
langvarandi gosi. Ekki verði sagt
með neinni vissu hvort gos hefjist
á Kröflusvæðinu á þessu ári eða
næstu árum og ekki hvenær slíkt
geti helzt orðið, en þó bendi bæði
jarðskjálftamælingar og hæðar-
mælingar til að goshætta fari vax-
andi. Fari svo að gos hefjist að
nýju þá verði það sennilega annað
hvort á gossprungu, sem liggur
frá Leirhnúk að Bjarnarflagi, eða
í botni Hlíðardals, rétt norðan við
Stöðvarhús Kröfluvirkjunar, eins
og áður hefur komið fram. Líkur
séu til að gos, ef af því verður,
geri boð á undan sér með snöggri
aukningu á tíðni jarðskjálfta og
sú aukning hefjist sennilega
hálfri til tveimur klukkustundum
áður en gos hefst. Muni því vakt-
menn við jarðskjáiftamæla
væntanlega geta sent út viðvörun
áður en hugsanlegt gos hefst.
Morgunblaðið snerí sér til Páls
Einarssonar hjá Raunvísinda-
stofnuninni og spurði um þróun-
ina á Kröflusvæðinu sfðustu daga.
Hann kvað hana með svipuðum
hætti og undanfarið. Jarðskjálfta-
tíðni ykist hægt og sígandi og
síðustu dagana hefðu mælzt 70
jarðskjálftar að meðaltali á sólar-
hring. Þrír jarðskjálftamælar eru
á Kröflusvæðinu og eru ritarar
þeirra í Reykjahlíð. Stöðug vakt
er við þessa mæla alian sólar-
hringinn, og eru þar bæði menn
frá Raunvísindastofnun og Orku-
stofnun. Unnt er að staðsetja
skjálftana jafnóðum og þeir koma
fram á mælunum.
Stöðugt er unnið að borunum á
Kröflusvæðinu. Verið er að vinna
við sjöundu holuna um þessar
mundir eða aðra holuna sem bor-
uð hefur verið f þessari lotu. Sæk-
ist það erfiðlega að sógn ísleifs
Jónssonar, forstöðumanns jarð-
borunardeildar Orkustofnunar,
þar sem borað er í erfiðum jarð-
vegi og gengur illa að fóðra hol-
una. Er borinn aðeins kominn í
240 m dýpi. Þá er gamli gufubor-
inn einnig kominn að Kröflu og
mun byrja á áttundu holunni ein-
hvern næstu daga. Sjötta holan
sem lokið var við að bora i byrjun
þessa mánaðar hefur enn ekki
gefið gufu og er þannig ekki
virkjanleg, en ekki er þó útséð
um, hvort úr muni rætast, að sögn
Isleifs.
— Finnst látin
Framhald af bls. 36
málsins og var ekki unnt
að fá frekari upplýsingar
um það í gærkvöldi, þegar
Mbl. fór í prentun. Að ósk
lögreglunnar getur Mbl.
ekki birt nafn konunnar að
svo stöddu.
Mikið lögreglulið dreif að hús-
inu við Miklubraut eftir að l.jóst
varð hvers kyns var og byrjuðu
lögreglumenn með luktir þegar
að rannsaka nærliggjandi garða
og sömuleiðis svæði á Miklatúni.
Var einnig haft samband við fbúa
nærliggjandi húsa og þeir spurð-
ir, hvort þeir hefðu orðið ein-
hvers grunsamlegs varir þá um
daginn.
— Nordli
Framhald af bls. 36
Engstad f norska forsætisráðu-
neytinu og Lars Langáker f utan-
rfkisráðuneytinu. Heimsókn ráð-
herrans lýkur á þriðjudagsmorg-
un.
Á meðan heimsókninni stendur
hérlendis er m.a. gert ráð fyrir, að
ráðherrann eigi á laugardag
víðræður við forseta íslands og
forsætisráðherra og haldi til Þing-
valla í skoðunarferð. Ráðgert er,
að farið verði til Mývatns og að
Kröflu á sunnudag, en þaðan til
Akureyrar og Reykjavíkur. Á
mánudag er fyrirhuguð ferð til
Skálholts, Gullfoss, Geysis og
Laugarvatns og einnig er áætlað
að komið verði i Hafrannsókna-
stofnunina og Rannsóknarstofn-
un fiskiðnaðarins í Reykjavík. Þá
mun Odvar Nordli halda fund
með blaðamönnum á mánudag.
Meðan á heimsókninni stendur
munu hinir norsku gestir sitja
kvöldverð á heimili Geirs
Hallgrímssonar forsætisráðherra
og hádegisverð að Bessastöðum í
boði forseta tslands. Einnig býður
rikisstjórnin til veizlu að Hótel
Sögu á laugardagskvöld og bæjar-
stjórn Akureyrar býður gestun-
um til kvöldverðar á sunnudags-
kvöld á Akureyri. Á mánudags-
kvöld býður norski forsætisráð-
herrann til veizlu í Þingholti i
Reykjavík.
Fylgdarmaður Odvars Nordli á
meðan á heimsókn hans stendur
verður Guðmundur Benediktsson
ráðuneytisstjóri i forsætisráðu-
neytinu, en í fylgd með frú Nordli
verður frú Kristín Cl. Benedikts-
son. Fylgdarmaður Eivind Bolle
verður Einar B. Ingvarsson að-
stoðarmaður sjávarútvegsráð-
herra, en í fylgd með frú Bolle
verður frú Herdís Jónsdóttir.
— Róum ekki
Framhald af bls. 2
illa fyrir fyrirtækið og þá sem hjá
því ynnu. Verið væri að gera ýms-
ar tilraunir með vinnslu á hörpu-
diski og væri slæmt ef þeim seink-
aði. Þá væri fyrirtækið einnig
með starfsfólk í vinnu upp á
kauptryggingu sem nú framleiddi
ekki neitt og væri það að sjálf-
sögðu einnig slæmt. Að sögn
Ágústs er vanalega tekið á móti
um 40 tonnum af hörpudiski á
dag upp úr sjó, en nýtingin er um
10%.
í gærkvöldi barst Mbl. svofelld
yfirlýsing frá sjómönnum í
Stykkishólmi, sem send var aðil-
um í Verðlagsráði:
,,Fundur sjómanna á skelveiði-
bátum í Stykkishólmi, haldinn 24.
ág. 1976, mótmælir harðlega
þeirri ákvörðun Verðlagsráðs
sjávarútvegsins að lækka verð á
hörpudiski úr kr. 35 í kr. 26 frá og
með 12. ágúst sl. Sjómenn benda á
að þetta sé ein mesta launalækk-
un sem framkvæmd hafi verið á
Islandi fyrr og síðar og forsendur
fyrir skelveiðum sem atvinnu
brostnar með þessari síðustu
ákvörðun. Frá því í vor að veiðar
hófust að nýju hefur aflakvóti
verið lækkaður úr 5 tonnum í
4—4,5 tonn á bát á dag og einnig
er hörpudiskur undir 7 sentimetr-
um ekki tekinn, en ákvörðun
verðlagsráðs er miðuð við 6 senti-
metra. Því álíta sjómenn þessa
verðákvörðun byggða á fölskum
forsendum. Því krefst fundurinn
þess að Verðlagsráð endurskoði
ákvörðun sína um hörpudisksverð
með þessar upplýsingar í huga.
Um leið og við sendum yður
ályktun sem samþykkt var á
fundi allra starfandi sjómanna á
skelveiðibátum frá Stykkishólmi
leyfum við okkur að vekja frekari
athygli á nokkrum atriðum:
1) Við áteljum harðlega umboðs-
menn sjómanna og útgerðar-
manna í Verðlagsráði fyrir að
hafa ekki samband við né láta
aðila i Stykkishólmi vita er fisk-
verðinu var sagt upp.
2) Varðandi launalækkun, þar
sem um 25% verðlækkun er að
ræða, viljum við benda á að
hásetahlutur var og verður þann-
ig miðað við 80 tonna afla, sem er
hámarksafli á mánuði: Verð kr.
35 og 80 tonna mánaðarafli, 7
menn á bát: hásetahlutur kr.
147.200. 6 menn á bát, hásetahlut-
ur kr. 163.280. Verð kr. 26 og 80
tonna mánaðarafli, 7 menn á bát:
hásetahlutur kr. 109.360. 6 menn
á bát, hásetahlutur kr. 121.360.
Nú skal bent á, að þegar kemur
fram á haust, þarf ekki að reikna
með nema fjórum róðrum á viku
að meðaltali eða 64 tonna afla á
mánuði. Verð kr. 26: 64 tonna
mánaðarafli, 7 menn á bát:
hásetahlutur kr. 87.488. 6 menn á
bát: hásetahlutur kr. 97.088.
3) Verð Verðlarsráðs miðast við
6 sentimetra hörpudisk, en fisk-
kaupandi neitar að taka minna en
7 sentimetra hörpudisk. virðist
því ekki ósanngjarnt að gera ein-
hvern verðmismun á stærðar-
flokkum.
4) Okkur hefur skilizt að Verð-
lagsráð leggi til grundvallar verð-
lagsákvörðun nú ca. 1,50 dollara á
pund. 1 morgun var okkur tjáð að
SlS reiknaði með að verð á hörpu-
diski væri nú 1,8—2,0 dollarar á
pund.
5) Ráðamenn íslenzkra sjávar-
útvegsmála hafa bent á að beina
þurfi flotanum á ónýtta fisk-
stofna. Bátar frá Stykkishólmi
hafa á undanförnum árum veitt
hörpudisk og byggt aflann á því.
Lengi vel var verð á hörpudiski
mjög lágt, en síðan um áramót
hefur verðið verið kr. 35 per kíló
og á þeim forsendum fóru bátar
eftir vertíð að undirbúa hörpu-
disksveiðar því vinnsla átti að
byrja 30. maí 1976 og þá með 5
tonna afla á dag. Ekki var byrjað
fyrr en 27. júní. Vegna ýmissa
örðugleika í vinnslunni í landi
var aflinn minnkaður niður í
fjögur tonn á dag og nokkrir
dagar urðu að vera landlegu
dagar vegna byrjunarörðugleika í
vinnslunni. Einnig var stærðar-
takmörkunum breytt. Ekki var
tekin smærri skel en 7 cm og sú
skel sem reyndist undir þvi marki
var dæmd í frákast þó vinnsluhæf
væri, þannig að afkoma manna
hefur ekki verið f samræmi við
uppgefinn aflakvóta og verð per
kíló.
1 dag mega bátar veiða 4—4,5
tonn á dag og með hinu nýja fisk-
verði kr. 26 á kiló sjá menn ekki
hvernig hægt er að vera við
þessar veiðar öllu lengur og
hafahætt róðrum frá og með
þriðjud. 24. ágúst og munu ekki
hefja veiðar á ný fyrr en lagfær-
ing hefur fengizt."
— Soweto
Framhald af bls. 1
Flúðu skólabörn viti sinu fjær af
ótta er Zúlúmenn komu æðandi
veifandi bröndum sínum.
Foreldrar gripu skjótt til sinna
ráða vopnuðust og mynduðu
hefndarflokka sem réðust inn í
fátækleg gistiheimili þar sem
ungir Zúlúmenn búa á meðan
þeir eru við vinnu að heiman.
Lögreglan mun þó hafa stöðvað
þetta áhlaup á skömmum tíma.
Margir af íbúum Soweto hafa
flúið og hafa margir leitað skjóls
á lögreglustöðvum hverfisins.
Afriskir fréttamenn í Soweto
halda því fram að lögreglan hafi
veitt Zúlúmönnum virkan
stuðning i aðgerðum þeirra.
Lögreglan hafi tekið þeim
fagnandi því að þær fela i sér
innbyrðis klofning blökkumanna.
Lögreglan neitar þessu og segist
ætla að grípa til harðra aðgerða
gegn Zúlúmönnum.
— Bernharð
Framhald af bls. 1
legri greiðasemi og tilhoðum“ og
hefði „skaðað hagsmuni ríkis-
ins“. 1 skýrslu nefndarinnar, sem
rannsaka átti ásakanir þess efnis,
að prinsinn hafi þegið mútur að
upphæð 1,1 milljón dollara frá
Lockheedflugvélasmiðjunum fyr-
ir að greiða fyrir sölu I Hollandi,
segir að hann hafi eitt sinn per-
sónulega ritað Lockheed bréf, þar
sem farið er fram á umboðslaun,
og hefðu þau numið milljón doll-
urum.
0 Mikil spenna var I þéttsetnum
þingsalnum er den Uyl flutti mál
sitt og voru þingmenn sem þrumu
lostnir vegna þess sem þar kom
fram. Gagnrýni forsætisráðherr-
ans og nefndarinnar var mun
harðari og beinskeyttari en búizt
hafði verið við, og virtist lfkleg til
að sverta verulega orðstfr og
stöðu hinnar vinsælu Óranfu-
konungsættar. En búizt var við
þvf að Júlfana drottning, sem er
67 ára að aldri, myndi taka gagn-
rýnina til greina fremur en að
segja af sér. Den Uyl forsætisráð-
herra las jafnframt upp á þing-
fundinum yfirlýsingu, sem Bern-
harð prins hafði skrifað á mánu-
dag. Þar viðurkennir hann, að
samband hans við nokkra hátt-
setta embættismenn Lockheed
hafi „þróazt f ranga átt... Eink-
um og sér f lagi hef ég ekki sýnt
þá aðgát sem hin viðkvæma staða
mfn sem eiginmaður drottningar
og Hollandsprins krefst. Þetta
viðurkenni ég og lýsi einlægum
harmi mfnum... Eg tek á mig
fulla ábyrgð vegna þessa og tek
þvf til greina þá óánægju sem
nefndin lýsir f skýrslu sinni.“
í skýrslu nefndarinnar segir:
„Sú ósk sem hann (prinsinn) ger-
ir til Lockheed í bréfi með hans
eigin hendi leiddi til þess að hann
átti von á einni milljón dollara ef
hollenzka rikisstjórnin myndi
ákveða að festa kaup á P-3 Orion
(njósnaflugvélinni).“ Þá segir i
skýrlunni, sem er 238 bls. að
lengd, að Bernharð prins hafi ætl-
azt til þess að peningarnir yrðu
notaðir i þágu alþjóðlegs dýra- og
náttúruverndarsjóðs (World
Wildlife Fund) sem hann er í
forsæti fyrir. Enginn vafi gæti
leikið á því að prinsinn sem æðsti
yfirmaður hollenzka hersins hafi
verið „ljós þýðing bréfa sinna og
hann ber fulla ábyrgð á efni
þeirra“. Nefndin kemst hins veg-
ar ekki að neinni ákveðinni niður-
stöðu um það hvort prinsinn hafi í
raun og veru tekið við milljón
dollara greiðslu snemma á sjö-
unda áratugnum.
VINARGREIÐI?
Nefndin sem starfaði í hálft ár,
fór yfir allt persónulegt bókhald
prinsins, en fann engin merki um
móttöku peninga frá Lockheed
eða öðru flugvélafyrirtæki. En
hún segir að henni hafi ekki
tekizt að komast að því hvaðan
komu 62.000 dollarar sem hefðu
verið „greiddir í þágu prinsins
árið 1965“.
1 yfirlýsingu til nefndarinnar
segir Bernharð prins að hann hafi
ekki veitt móttöku 1,1 milljón
dollara eða búizt við því að fá
hana, utan 100.000 dollara sem
notaðir hefðu verið af Fred
Meuser, Evrópuforstjóra Lock-
heed, sem oft hefur verið
kallaður gamall vinur prinsins.
Sú upphæð (þ.e. 100.000
dollararnir) hafi verið notuð ,,í
þágu nokkurra sameiginlegra
kunningja sem taldir voru þurfa
fjárhagsstuðnings af félagslegum
ástæðum". Engin nöfn voru gefin
upp i þessu sambandi né heldur
frekari upplýsingar.
ÞRUMU LOSTNIR
Fyrstu viðbrögð flokksleiðtoga
á hollenzka þinginu voru algjör
undrun yfir því hversu harðorð
skýrslan og athugasemdir ríkis-
stjórnarinnar voru. Voru þing-
menn þrumu lostnir, en vildu
kanna efni skýrslunnar gaum-
gæfilega áður en frekara álit yrði
látið í Ijós.
1 Kafoíu sagði talsmaður
Lockheed í kvöld að verið væri að
kanna frttir af niðurstöðum
nefndarinnar og Lockheed gæfi
engar yfirlýsingar um málið. Þá
sagði talsmaður „World Wildlife
Fund“ í Sviss að sjóðurinn vildi
heldur ekkert álit láta í ljós um
málið að svo stöddu.
í skýrslu nefndarinnar er vísað
til vitnisburðar Carl Kotchians,
fyrrum forseta Lockheed, í apríl
s.l. sem gaf i skyn að Bernharð
prins hefði komið að máli við
annan fyrrum embættismann
Lockheed til að fara fram á
,,umboðslaunin“ fyrir sölu
Orionflugvéla. Hefði prinsinn
óskað eftir 4—6 milljón dollara
umboðslaunum fyrir kauptilboð
að verðmæti 150—200 milljónir
dollara á 13 Orionvélum.
Kotchian vísaði þessari kröfu
algjörlega á bug vegna þess að
talan var allt of há, segir í
skýrslunni. Fór hann þess á leit
við lögfræðilegan ráðunaut
Lockheed, John Martin, að kanna
i ferð til Evrópu hvort unnt væri
að komast að samkomulagi um
lægri tölu. Kotchian fékk síðan
þær upplýsingar frá Martin að
hann héldi að „samtals 1.300.000
dollarar fyrir 13 vélar yrði talið
nægilegt af Bernharði prins“.
Þetta mál var þó allt látið niður
falla verna þess að kaupin voru
tekin út af fjárlögum Hollands til
varnarmála á síðasta ári.
1 skýrslunni segir að rannsókn
nefndarinnar hafi æ ofan í æ lent
í erfiðleikum vegna „slæms
minnis“ prinsins, sem þó hafi að
öllu leyti verið samvinnuþýður.
Afmæli
SJÖTUG er I dag, föstudag, Öla
Sveinsdóttir frá Neskaupstað, nú
til heimilis að Hrfsateig 33 Rvlk.
— Ford
Framhald af bls. 1
þar sem fram kemur, að forset-
inn hefur dregið stórum á
keppinaut sinn úr flokki
demókrata, Jimmy Carter.
Samkvæmt könnuninni hefur
Carter nú aðeins 10% forskot,
samanborið við 23% meira
fylgi I sams konar könnun
fyrir tveimur vikum. Urslitin
eru á þann veg, að 49% styðja
Carter, en 39% Ford. Ford er
enn I Colorado ásamt ráðgjöf-
um sfnum og vinnur að skipu-
lagningu kosningabaráttunn-
ar. Meðal þeirra, sem gera
munu tillögur um baráttuað-
ferðir, eru Nelson Rockefeller
varaforseti, John Connally,
fyrrum rfkisstjóri og fjármála-
ráðherra, og Robert Dole vara-
forsetaefni.
— Hlöðubruni
Framhald af bls. 2
kæmi von bráðar á staðinn.
Um kl. 22 f kvöld var gizkað á
að eftir væri um tveggja
stunda vinna við að moka út
koluðu og brunnu heyinu. Allt
eða mestallt heyið sem í hlöð-
unni var mun vera gjörsam-
lega ónýtt og er því tjón bónd-
ans, Davíðs Herbertssonar.
mjög tilfinnanlegt. Sv- p-
— Gaullistar
Framhald af bls. 1
Gaullistar segi sig úr stjórninni
og felli hana þar með.
Guichard átti i gærkvöldi kvöld-
verðarfund með Giscard forseta
og í morgun ræddi hann við
Barre, Hann mun hljóta áhrifa-
mikla ráðherrastöðu og verða jafn
valdamikill og Jean Lecanuet
dómsmálaráðherra og Michel
Poniatowski innanríkisráðherra,
sem eru leiðtogar Umbótahreyf-
ingarinnar annars vegar og hins
vegar Lýðveldisflokksins en báðir
flokkarnir styðja Giscard. Þess er
vænzt að þessir menn báðir muni
halda embættum sinum. Meðal
þeirra sem talið er að muni ekki
verða áfram i stjórninni eru Jean-
Pierre Fourcade fjármálaráð-
herra og Jean Sauvagnargues
utanríkisráðherra.
Ástæðan fyrir upplausn rikis-
stjórnar Chiracs og afsögn hans
er valdabarátta milli hans og for-
setans. Chirac vildi fá frekari
völd til að tryggja stöðu sína sem
forsætisráðherra, en Giscard leit
svo á, að þar með yrði gengið inn
á valdsvið forsetans. Utnefning
Barre sem eftirmanns Chiracs
hafði góð áhrif á stöðu frankans á
öllum erlendum gjaldeyrismörk-
uðum. Giscard hefur lýst því yfir
að helzta verkefni hins nýja for-
sætisráðherra sé að styrkja stöðu
frankans, sem fállið hefur 10% í
verði gagnvart Bandaríkjadollar
á þessu ári og að hefta verðbólg-
una sem verið hefur mun meiri
en þau 8,5% sem stjórnin hafði
gert að takmarki sínu.
Þar eð Barre er óflokksbundinn
er búizt við því að Giscard forseti
muni hafa mun meiri bein áhrif á
starf stjórnarinnar en áður, í
þeirri von að geta mótað hreyf-
ingu „Giscardista" fyrir þing-
kosningarnar 1978, en á þeim
veltur mjög framtið hans í
embætti. 1 fráfarandi ríkisstjórn
Chiracs voru 13 Gaullistar af alls
43 ráðherrum.