Morgunblaðið - 02.09.1976, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 2. SEPTEMBER 1976
15
800 þúsund eintök á
10 ára starfsferli
Á ÞESSU hausti eru 10 ár liðin
frá þvi að Bókaútgáfan örn og
Örlygur hf. tók til starfa. Fyrsta
bókin kom út 25. nóvember 1966
og var það bókin Landið þitt eftir
Þorstein Jósepsson. Hlaut bókin
þegar I stað mjög góðar viðtökur
og sömu sögu er að segja um
annað bindi bókarinnar, sem
Steindór Steindórsson frá Hlöð-
um samdi.
Á þeim 10 árum, sem liðin eru,
slðan forlagið tók til starfa, hefur
það á þessu hausti gefið út um
180 titla í rúmlega 800 þúsund
eintökum. Svarar það til f jögurra
eintaka á hvern íbúa landsins.
Síðasta stórvirki forlagsins var
útgáfa bókarinnar DÝRARÍKI ÍS-
LANDS eftir Benedikt Gröndal
skáld og náttúrufræðing með
eftirmála á islenzku og ensku eft-
ir Steindór Steindórsson frá Hlöð-
um. Bókin er gefin út 'tilefni 150
ára afmælis Gröndals, sem verður
6. október næstkomandi. Hún var
prentuð í aðeins 1500 tölusettum
og árituðum eintökum og munu
prentfilmurnar innsiglaðar og af-
hentar Landsbókasafni til varð-
veizlu á næstunni. Endurprentun
eftir filmunum verður ekki heim-
il fyrr en árið 2026 á 200 ára
afmæli Benedikts Gröndals.
1 tilefni 10 ára afmælis bókaút-
gáfunnar hefur fyrirtækið ákveð-
ið að gefa almenningi kost á að
eignast „Dýrariki lslands“ með
hagstæðum greiðsluskilmálum
fram til afmælisdagsins, 25. nóv-
ember n.k., en nú mun réttur
heimingur upplagsins vera óseld-
ur.
Merkjasöludagur
Hjálpræðishersins
Það er orðinn fastur viðburður í
lifi Reykvíkinga, að í byrjun sep-
tembermánaðar fjölmenna for-
ingjar og hermenn Hjálpræðis-
hersins út á götur og stræti með
litlu blómamerkin sín skreytt ís-
lenzkum fánaborðum. Reykvík-
ingar jafnt sem aðrir landsmenn
hafa alltaf tekið vel á móti þess-
um hermönnum og keypt blóma-
merki, þó svo að verðið á þeim
hafi breytzt með árunum. Á þenn-
an hátt hafa Islendingar styrkt
hið umfangsmikla vetrarstarf
Hjálpræðishersins meðal barna
og unglinga jafnt sem hinna full-
orðnu. Fimmtudag og föstudag, 2.
og 3. september, eru aðal-dagar
merkjasölunnar í ár, og vonast
Hjálpræðisherinn til þess að
landsmenn bregðist vel við að
þessu sinni eins og ævinlega.
Laust prestakall
BISKUP íslands hefur auglýst
Vallanesprestakall í Múla-
prófastsdæmi laust til umsóknar
með umsóknarfresti til 20. sept.
n.k.
BANDALAG (slenzkra leikfélaga
gengst um þessar mundir fyrir
tveimur leikstjóranámskeiðum
fyrir áhugaleikara á Hallorms-
stað. Aðalkennari er Stefán
Baldursson, leikstjóri frá Þjóð-
leikhúsinu, en auk hans Magnús
Axelsson, sem kennir Ijós-
beitingu, og Helga Hjörvar, sem
kennir leiktækni. Námskeiðin
standa I eina viku hvert og eru
þátttakendur tæplega 30, alls
staðar að af landinu. Að þessum
námskeiðum loknum hafa verið
haldin sex námskeið á vegum
bandalagsins I sumar.
Þrjú násmskeið voru haldin i
Þjóðleikhúsinu. Förðunarnám-
skeið, leiðbeinandi Margrét Jóns-
dóttir, námskeið i leikmyndagerð,
leiðbeinandi Sigurjón Jóhanns-
son, og í ljósabeitingu þar sem
Kristinn Daníelsson var
leiðbeinandi. Leiðbeinendurnir
eru allir starfsmenn Þjóð-
leikhússins og hélt Þjóðleikhúsið
fyrra og vakti þar mikla athygli.
Á aðalfundi bandalagsins, sem
haldinn var i Félagsheimilinu á
Seltjarnarnesi, var kosinn ný
stjórn bandalagsins. Þeir Helgi
Seljan og Jónas Árnason gáfu
ekki kost á sér til endurkjörs, en
stjórnin er nú þannig skipuð: Jón-
ína Kristjánsdóttir, formaður,
Keflavík, Haukur H. Þorvaldsson,
Höfn, Pálmi Pálmason, Akranesi,
Sigriður Karlsdóttir, Selfossi, og
Trausti Hermannsson, ísafirði.
Ahugaleikarar með
6 námskeið í sumar
Þátttakendur á leikstjórnarnámskeiði BlL á Hallormsstað.
*
námskeiðin, bandalagsfélögunum
að kostnaðarlausu. Er það mjög
sjáldgæft að Þjóðleikhús leggi
jafn drjúgan skerf til starfsemi
áhugamanna eins og hér á landi.
Voru námskeiðin fullsetin og
komust færi að en vildu og er
áformað að halda slík námskeið
árlega í lok leikárs Þjóðleik-
hússins.
Brúðunámskeið var haldið i
Reykholti og voru þátttakendur
þar 50 talsins frá öllum Norður-
löndunum. Leiðbeinendur þar
voru frá Danmörku, Austurríki
og Islandi.
Nú i haust er von á sænskum
leikflokki áhugamanna, „NTO
teaterstudie í Mölnlycke", með
sýninguna „Sovande Oskuld" og
mun flokkurinn væntanlega sýna
hér fjórum sinnum eina leiksýn-
ingu I hverjum landsfjórðungi.
Leikflokkur þessi var fulltrúi
Norðurlanda á leiklistarhátið
áhugamanna i Bandarikjunum i
í Skálholti
Áður fyrr, i fornum bókum er
til að staðurinn sé nefndur
Skálaholt og i góðu veðri eru
ásarnir til að sjá sem skála-
þyrping. Suðvestan undir þess-
um skálaholtum hafa Is-
lendingar átt um aldir margt
þangað að sækja. Nú þegir
staðurinn og klæðir leydnarmál
sín grænu grasi. Þannig verður
staður mikilla umsvifa lágreist
þúst. Endurreisn staðarins er
falleg viðleitni og gæti lukkast,
ef fyndist leið til að tengja þau
umsvif þörfum líðandi sam-
tiðar. Helga Ingólfsdóttir
sembalisti hefur lagt sitt fram
til að endurreisa staðinn. Hún
hefur staðið fyrir hljómleika-
haldi í Skálholtskirkju undan-
farin sumur og fengið sér til
aðstoðar ýmsa tónlistarmenn.
Nú í sumar voru á efnisskrá
átta tónleikar með ferns konar
viðfangsefnum. Á fyrstu tón-
leikunum léku og sungu Ágústa
Ágústdóttir, Helga Ingólfs-
dóttir og Haukur Guðlaugsson
tónlist úr nótnahefti Önnu
Magdalenu Bach, seinni konu
Jóhanns Sebastians Bach, en á
næstu þrem tónleikum léku
Manuela Wiesler og Helga Ing-
ólfsdóttir sónötur nr. 1 í h-moll
og 3 í A-dúr og Partltu í a-moll
eftir meistarann. Næstu tón-
leikar voru helgaðir franskri
tónlist og á þeim léku auk
Helgu, Manuela Wiesler og Sig-
urður Snorrason. Síðustu tón-
leikar á þessari „listahátíð"
Helgu Ingólfsdóttur voru Bach-
tónleikar sem hún framdi með
Hafliða Hallgrímssyni. Undir-
ritaður átti þess ekki kosta að
sækja fyrri tónleikana og
þóttist því góður að ná þeim
síðustu. Austurferðin var ekki
tiltakanlega skemmtileg og lítið
skyggni einangraði skálaholtin
frá tignarlegu umhverfi sínu,
en menn í langbússum og með
veiðistengur stungu í stúf við
þungbúinn þokuvegginn, sem
byrgði fyrir alla útsýn. Hafliði
Hallgrimsson er frábær cellisti
þó leikur hans að þessu sinni
væri ekki eins góður og búast
hefði mátt við frá hans hendi.
Má vera að samspil hans og
Helgu valdi þar nokkru um þvi
þó Helga sé frábær sembalisti
var ekki jafnræði í hljómstyrk
með hljóðfærunum. Þessi
styrkleikamunur veldur því að
samverkandi tónhugmyndir
tengjast ekki og má líkja þvi
við þegar hlustað er á tveggja
manna tal og orð annars
mannsins heyrast vart. Þrátt
fyrir þetta var flutningur
þeirra mjög samstilltur og víða
frábær einkum I hæga kafla
seinna verksins. Tónlistarmenn
ættu að stofna til samstarfs við
Helgu og stofnsetja sumarskóla
með hljómleikahaldi og
kennslu að Skálaholti og skapa
þessu forna menningarsetri
sess í verðandi tónlistarsögu
íslands.
Kæri Hafliði
LISTSKÖPUN nútímans er
margslungin iðja, opin og sam-
tengd mannlifinu og lifheimin-
um öllum með fortíð, nútið og
framtíð að leiðarljósi. Frum-
stæðum mannverum er listin
tæki til að örva tilfinningar
sfnar, herska yfir eða tilbiðja
óþekkt öfl. Sé farið út fyrir
þetta „praktiska“ svið, verður
list slíku fólki leiðinlegt,
merkingarlaust og þrúgandi
tildur. Brúkunarlist er bundin
við athafnir manna án tengsla
við liðinn eða ókominn tima.
Með vaxandi menntun vex
tilhneiging til skilgreiningar á
list, á efnisþáttum, stilbrögðum
og sögulegu samhengi hennar
og við það breytast listgildin,
jafnhliða menntuninni og þar
með öll brúkunarlist. Sú
brúkunarlist, sem heldur velli
frá einu menntunárstigi til
annars er kölluð „klassik", eins
og til dæmis „dinnermúsik"
háaðals Evrópu á liðnum öld-
um, sem er kölluð nú til dags
„kammertónlist". Hún er hrein
brúkunarlist en pjenntun, mat
og leikni manna var miðuð við
kröfur sem enn i dag er erfitt
að uppfylla.
Samhliða sívaxandi eða
síbreytilegum menntunarkröf-
um hélst brúkunarlist áfram að
vera til i sinni upprunalegu
mynd og það sem meira er,
missti ekki áhrifamátt sinn.
Þessar andstæður eru á okkar
timum svo skýrar að þær skipta
fólki í andstæðar fylkingar.
Menntaði hópurinn leitar æ
Tónlist
_____i____
eftir JÓN
ÁSGEIRSSON
lengra að nýjum leiðum til að
tjá sig og leitin verður mark-
mið, því leit að einhverju
ákveðnu þýðir í raun og veru
stöðnun. Brúkunarlist leggur,
aftur á móti, vaxandi áherzlu á
kunnáttuleysið til að til-
finningamögnunin geti orðið
hömlulaus. Þannig kljúfa list-
skapendur manninn í parta og
með glæsilegum umbúnaði, alls
kyns tilstandi og tæknibrögðum
er togast á um fórnardýrið.
Þessar andstæður eru einkenni
nútímans. 1 annan hópinn
safnast þeir sem kunna allt og
trúa því að það sé hægt að læra
allt og hefur þessi hópur gert
þekkinguna að sannleika
sínum. Andstæður þessa hóps
fyrirlíta þekkinguna og gera til-
finningar sínar að dómara og
vilja upplifa allt, án þess að
fyrir liggi skilgreining eða
leyfi. Sá sem fetar sig út I lifið
getur hvorki treyst á eigið mat,
sem hlýtur að miklu leyti að
byggjast á lærdómi og tilsögn
leiðbeinenda hans, eða farið
eftir gildandi vegvisum, sem
eru eins til komnir, því öll gildi
eru miðuð við þarfir manna á
hverjum tíma. Sannleikurinn
er þvi marklaus nema að hann
falli að þörfum okkar. Þessar
hugleiðingar fylgdu I kjölfar
tónleika þinna, Hafliði, þar sem
í tónlist þinni finn ég samspil
þekkingar — og tilfinninga-
leitar, þó tilfinningar þínar séu
þegar nokkuð agaðar af
þekkingu þinni. Ég fann tilvist
næmi þinnar I finofnum tón-
smíðunum en var ósnortinn,
jafnvel þó flutningurinn væri í
betra lagi. Fimm píanóstykki
eru áferðarfalleg, en full var-
færnisleg og hvergi tekið í.
Sönglögin við barnaljóðin eru
af öðrum heimi kunnáttu og
ögunar en ljóðin sjálf, þannig
að tilfinningalegt inntak ljóð-
anna, þ.e. orðanna, er í raun og
veru umritað í sönglögunum.
Fimma og Vers 1 féllu mér vel í
geð, þau eru full af skemmtileg-
um tiltektum. Síðasta verkið,
Elegy, er bezta verkið, sem ég
hef heyrt eftir þig. Þar ertu að
fjalla um hugmyndir, sem þú
þekkir og eiga sér svipaðar for-
sendur og menntun þín. Þó
verð ég að benda þér á, að betur
færi á að sleppa eftirspilinu og
láta verkið enda á niðurlagi
ljóðsins. Að lokum óska ég þér
til hamingju með sýninguna og
tónleikana sem voru á margan
hátt fallegir en heldur dauflit-
aðir, þó þú nytir aðstoðar góðra
tónlistarmanna við flutninginn.
Svo kveð ég og hlakka til að
heyra nýjar tónsmíðar eftir þig.
Með vinarkveðju,
Jón Ásgeirsson
Hafliði og
Jenkins
Efnisskrá:
G. Faure Tilbrigði
Debussy Sónata
Þorkell Mild und
Sigurbjörnss. meistens leise
Britten Sónata
Tónleikarnir hófust á
píanóverki eftir Faure. Fyrir
undirritaðan var meðferð
Jenkins allt of hörð og einlit.
Má vera að salurinn og hljóð-
færið, sem ekki var vel hreint,
séu sakaraðili. Sama má raunar
segja um meðferð þeirra félaga
á sónötunni eftir Debussy. I
heild var sónatan ekki gædd
þeirri hljómmýkt sem Debussy
vefur tónhugsun sina f. Hvöss
framsetning er í tónlist hans
likust hranalegum lestri á vió-
kvæmu ljóði, og á jafnvel ekki
við, þar sem tilfinningarnar
rísa hæst. Það var eins og kvæði
við annan tón i leik Hafliða í
verki Þorkels, sem hann lék af
reisn og sannfæringu. Mild und
meistens leise et samið fyrir
einleikscello. Það er einfalt og
skýrt í formi og eins og Hafliði
flutti það, fannst undirrituðum
það skemmtilegt. Siðasta verkið
á efnisskránni var sónata eftir
Britten. Þar brá víða fyrir mjög
fallegum samleik, einkum i
hæga kaflanum, sem var
fluttur á þann hátt er búast
hefði mátt við, varðandi tón-
leikana i heild, af svo mætum
tónlistarmönnum sem Hafliða
Hallgrímssyni og Philip
Jenkins.
Jón Ásg.