Morgunblaðið - 09.09.1976, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 9. SEPTEMBER 1976
dáb THE OBSEHVER
BUENOS AIRES — Svo virðist
sem rikisstjórn Venezuela og
UNESCO hafi bundizt samtök-
um um að afnema siðustu
leifarnar af prentfrelsi, sem
enn eru við lýði í Rómönsku
Ameríku. Um árabíl hafa deil-
ur átt sér stað milli UNESCO og
Inter-American Press Agency
(IAPA,) en það eru samtök
blaðaútgefenda, sem fylgzt
hafa náið með tilraunum ríkis-
stjórna í Rómönsku-Ameríku
til að koma I veg fyrir gagnrýni.
Deilur þessar hafa ekki vakið
sérstaka athygli, fyrr en upp úr
sauð um miðjan júli sl. Urðu
þær mjög hatrammar og inn í
þær drógust næstum þvi allar
ríkisstjórnir í Rómönsku-
Ameríku og langflest blöðin,
sem gcfin eru þar út.
Lætin hófust á ráðstefnu sem
UNESCO efndi til í San José,
höfuðborg Costa Rica. Umræðu-
efnið á ráðstefnunni var upp-
lýsingastarfsemi í Rómönsku-
Ameriku og á eyjum í Kara-
biska hafinu. Flestir fuiltrúar á
ráðíitefnunni frá hinum ýmsu
löndum fögnuðu óspart hug-
mynd, er þar kom fram um að
setja ákveðnar siðareglur, sem
fréttastofum og fréttamönnum
í þessum heimshluta yrði gert
að vinna eftir, svo og setningu
„siðadómstóls" er hefði vald til
þess að refsa þeim, er brytu
gegn reglunum. Þá fékk önnur
hugmynd, er fram kom á ráð-
stefnunni, mikinn hljómgrunn,
en hún var á þá lund, að sett
yrði á stofn fréttastofa á vegum
ríkisstjórna landanna og ætti
hún að sýna hinar björtu hliðar
á Rómönsku-Ameríku til mót-
vægis við skuggahliðarnar, sem
erlendir fréttamenn kosta
kapps um að draga fram.
Helzti talsmaður þessara til-
lagna var Carlos Andrés Péres
forseti Venezuela, en eftir að
hafa tekið þær til gaumgæfi-
legrar athugunar, komst IAPA
að þeirrni niðurstöóu, að hér
væri um að ræða dulbúna, en
háskalega tilraun til að koma
fjölmiðlum í Rómönsku-
Ameríku endanlega undir rikis-
eftirlit. Svar UNESCO var á þá
leið, að enda þótt tjáningar-
frelsi væri grundvallarréttindi,
væri ekki þar með sagt, að fjöl-
skyldum eða litlum hagsmuna-
hópum leyfðist að stjórna
áhrifamiklum fréttamiðlum.
Fulltrúar á ráðstefnunni
skipuðu sér fljótt I andstæðar
fylkingar. Annars vegar voru
þeir, sem aðhyllast frjálsa starf-
semi fjölmiðla að fyrirmynd
fjölmiðla í Bandarikjunum og
Vestur-Evrópu, en hins vegar
voru þeir, sem hófu „ábyrgðar-
hlutverk" fjölmiðla til önd-
vegis. Fylkingarnar sem þannig
mynduðust voru mjög undar-
lega saman settar. Bandamenn
UNESCO og Venezuelamanna
voru Kúbumenn, Perúmenn og
Bóliviumenn. Ennfremur nutu
þeir stuðnings fulltrúa Costa
Rica, sem er eitt af þremur lýð-
ræðisrikjum Rómönsku-
Ameriku, en hin tvö eru
Venezuela og Colombía.
aSfcfe THE OBSERVER
Þeir, sem börðust fyrir frelsi
fjölmiðia í einkarekstri, voru
fulltrúar Uruguay, en þar i
landi er ekki snefill af prent-
frelsi, og Dóminikanska lýð-
veldið. 1 ritstjórnargreinum
ýmissa dagblaða kom fram
dyggilegur stuðningur við
sjónarmið þeirra, svo sem hjá
La Prensa í Buenos Aires, E1
Mercurio í Santiago í Chile og
E1 Tiempo i Bogota, en þessi
þrjú dagblöð eru meðal stærstu
og áhrifamestu fjölmiðla í þess-
um heimshluta. Öll báru þau
UNESCO það á brýn, að
stofnunin léti stjórnast af
vinstri sjónarmiðum og þau
lýstu yfir hryllingi við til-
hugsunina um enn meiri ríkis-
afskipti af fjölmiðlum í
Rómönsku-Ameriku, þar sem
prentfrelsi er ekki upp á marga
fiska, svo sem kunnugt er.
Tvær meginástæður liggja
þvi til grundvallar, að svo
margar ríkisstjórnir I
Rómönsku-Ameríku, og þar á
meðal lýðræðisstjórnir, vilja
hafa aukin afskipti af fjölmiðl-
um í einkaeign. önnur ástæðan
er sú, að öll frjáls blöð i þessum
heimshluta fá fréttir sínar að
miklu leyti frá erlendum frétta-
stofnunum, og erlendar frétta-
stofur sjá jafnframt um dreif-
ingu flestra frétta frá
Rómönsku-Ameríku. Hin
ástæðan er sú, að sumar kjörn-
ar rikisstjórnir þar vestfa, svo
sem stjórnin í Venezuela, sem
jafnvel er talin vinstri sinnuð,
THE OBSERVER
Eftir
James Neilsson
vilja styrkja stöðu sina heima
fyrir. Þær segja, að stjórnirnar
verði að vera heima fyrir. Þær
segja að stjórnirnar verði að
vera sterkar, þar sem þær hafi
tröllaukin viðfangsefni við að
glíma.
Mörgum sviður það sárt,
hversu mjög áhrifa útlendinga
gætir I fréttaöflun og frétta-
miðlun I Rómönsku-Ameriku.
Enda þótt viðast hvar séu reist-
ar skorður við þvi að útlending-
ar geti átt blöð og útvarps-
stöðvar I þessum löndum, er
ógerningur að banna útlending-
um fréttamiðlun. Aðeins örfá
af stærstu blöðunum hafa ráð á
þvi að hafa fréttaritara i helztu
heimsborgunum, svo sem
Washington og Lundúnum, en
þau verða að reiða sig á
bandaríska, brezka og franska
fréttamenn, hvað varðar fréttir
frá stöðum eins og Kína og
Grikklandi. Hið sama á við um
fréttir frá löndum Rómönsku-
THE OBSERVER
Ameriku. Fréttir frá Perú, sem
birtast í blöðum I Argentinu,
eru iðulega þýðingar á fréttum,
sem brezkir starfsmenn frétta-
stofnana hafa skrifað og dag-
blað í Guatemala verður að
leita til Bandaríkjamanna til að
fá fréttir og fréttaskýringar frá
Braziliu. Afleiðingin er sú, að
megnið af þeim fréttum, sem
berast almenningi i Róníönsku-
Ameríku, eru skrifaðar út frá
öðrum hugarheimi en hann
þekkir af eigin raun. Þetta
veldur þvi, að útlendingum er
stöðugt borið á brýn að stunda
„heimsvaldastefnu í
menningarlegum efnum" I
þessum heimshluta.
Til að ráða bót á þessu
ástandi mætti koma á fót sér-
stökum fréttastofum rikja
Rómönsku-Ameriku. Brezka
fréttastofan Reuters hefur
komið á fót sérstakri deild, er
nefnist „Latin" og er rekin af
fréttamönnum í Rómönsku-
Ameriku. Deild þessi sér fjöl-
miðlum í Rómönsku-Ameriku
fyrir fréttum, sem menn frá
þessum löndum hafa sjálfir
skrifað. Þessu frumkvæði
hefur verið mjög vel tekið, en
þó fer því fjarri, að það hafi
haft I för með sér algera lausn á
vandanum. Fjölmiðlar í þessum
löndum eru ekki nægilega
öflugir til þess að geta haft
þennan rekstur fullnægjandi
og verða þvi eftir sem áður að
reiða sig mjög á erlenda frétta-
menn.
iSáii THE OBSERVER
Enda þótt starfsmenn
erlendra fréttastofa leggi sig í
framkróka við að gæta hlut-
leysis í skrifum og fréttaöflun,
hafa þeir bakað sér óvild
stjórnvalda i löndum
Rómönsku-Amerlku, sem eru
því vön, að sérhver yfirlýsing
þeirra sé álitin heilagur sann-
leikur, og að innlendir frétta-
menn séu vanir að umgangast
þau af einskærri lotningu.
Þegar fréttastofurnar reyna að
skýra frá atburðum, eins og
þeir koma fréttamönnum
þeirra fyrir sjónir, eiga þeir
ávallt á hættu, að koma við
kaunin á einhverjum háttsett-
um aðilum.
Bandariska fréttastofan
United Press International
kom nýlega illa við kaunin á
Alfonso López Michelsen for-
seta Colombiu og hafði það af-
drifaríkar afleiðingar. I frétt
frá stofnuninni, sem birt var af
misgáningi 3. júlí sl„ var frá því
skýrt, að Lopez Michelsen hefði
verið myrtur. UPI vísaði frétt-
inni tafarlaust á bug og baðst
innilega afsökunar á þessum
mistökum. Málavextir voru
þeir, að ungur fréttamaður frá
Chile, sem var að læra á sendi-
tækin, sendi fréttina út án þess
að ætlast til að hún yrði birt.
Enda þótt málið væri skýrt
rækilega fyrir Michelsen, brást
hann við hinn reiðasti, Iét loka
skrifstofu UPI í landinu og visa
Chilemanninum úr landi.
Þessi harðneskjulegu við-
brögð forseta Colombiu segja
sina sögu um starfsaðstöðu
fréttamanna og fréttastofnana í
Rómönsku-Amerlku, ekki sizt,
þar sem stjórnvöld í Colomblu
hafa liklega staðið dyggilegri
vörð um prentfrelsi og lýðræði
almennt en nokur önnur stjórn-
völd i þessum heimshluta.
Óháð blöð og blaðamenn I
löndum Rómönsku-Ameríku
eru uggandi um, að sú skoðun
verði ofan á, að stjórnvöld skuli
hafa eftirlit með fréttastörfum.
Þeir óttast, að það muni ýta
undir ritskoðun, og að menn
taki að leggja að jöfnu almenn
lögbrot blaðamanna og pólitisk-
ar ofsóknir á hendur þeim, ef
þeir hafa ekkert annað til saka
unnið en að gagnrýna ein-
hverja rikisstjórn. Flest dag-
blöð i Rómönsku-Ameriku eru
háð ritskoðun af einhverju tagi,
og flestir ritstjórar blaða hafa
tamið sér leikni í því að rit-
skoða blöð sín sjálfir til að
komast hjá árekstrum við yfir-
völd. Þrátt fyrir þetta er rit-
skoðun almennt talin óæskileg
og telja jafnvel málssvarar
hennar, að hún sé aðeins rétt-
lætanleg við sérstakar aðstæð-
ur.
Ástæða er til að óttast það, að
skapist aukinn hljómgrunnur
fyrir skoðunum stjórnar
Venezuela og UNESCO, taki
fólk að lita á ritskoðun og jafn-
vel rikiseinokun á fjölmiðlum
sem sjálfsagðan hlut, og þar
með yrði prentfrelsi í
Rómönsku-Ameríku endanlega
úr sögunni.
con energía
asesinato y viofencia
■ el blen,d^2^ene
ftcoaAClbNES, ,
i^oamTIA DEL FUTURf
Prentfrelsi í Rómönsku-
Ameríku á heljarþröm
— TUC heitir
Framhald af bls. 19
er talið útilokað að TUC geti kom-
ið í veg fyrir verkfallið á síðustu
stundu.
Þingið samþykkti með miklum
meirihluta atkvæða ályktanir þar
sem meðal annars var hvatt til
miðstýringar og áætlunargerðar í
fjárfestingarmálum, verðgæzlu,
þjóðnýtingar banka og stöðvunar
á f jármagnsflæði frá Bretlandi.
í einni ályktuninni var krafizt
innflutningshafta á ákveðnum
vörutegundum, en rikisstjórnin
hefur hikað við að gripa til slíkra
ráðstafana af ótta við mótaðgerðir
annarra þjóða. Margir ræðumenn
töluðu um að brezkir verkamenn
væru án atvinnu vegna óréttlátr-
ar erlendrar samkeppni, sérstak-
lega frá Japan og öðrum löndum I
Austur-Asíu. Len Murray, aðalrit-
ari TUC, hvatti til sameiginlegra
evrópskra aðgerða gegn þvi, sem
hann nefndi „geysileg vandamál
vegna viðskiptasambands við Jap-
an“.
Nokkurrar óánægju gætti á
þinginu vegna ástands efnahags-
mála og margir vöruðu ríkis-
stjórnina við því að búast ávallt
við stuðningi alþýðusamtakanna.
Verkalýðsfélögin hafa þó fallizt á
að fara sér hægt I launakröfum
næstu tvö ár, og þingið samþykkti
að á næsta ári yrði reynt með
varkárni og skipulagningu að
auka samningafrelsi.
Ef af verkfalli sjómanna verður
mun allur verzlunarfloti Breta
stöðvast og þar með mestur út-
flutningur, en landið er mjög háð
utanríkisverzlun. AUir 18 stjórn-
armenn brezka sjómannasam-
bandsins, sem telur 38.000 félags-
menn, samþykktu verkfallsboð-
unina. James Callaghan, forsætis-
ráðherra, kallaði i dag til auka-
fundar rikisstjórnarinnar til að
ræða þær leiðir sem yfirvöld geta
farið til að koma I veg fyrir eða að
draga úr áhrifum verkfallsins.
— Beirút
Framhald af bls. 19
hliðsins. Saudi-arabiskar eða súd-
anskar sveitir hafa verið á svæð-
inu síðan 21.uio næj-vera þeirra
hefur orðið til að draga mjög úr
spennu, þó að átök hafi átt sér
stað.
Friðargæzla þeirra við safnið
hefur verið það eina af þeirra
störfum í Libanon, sem borið hef-
ur árangur og orðrómur er nú um
það að hægrimenn hafi byrjað
árásir sínar á friðargæzlusveitirn-
ar annaðhvort til að gera lítið úr
hlutverki þeirra í landinu eða til
að þvinga þær til að hverfa á
brott, nú þegar hægri sinnar hafa
með hjálp Sýrlendinga náð yfir-
höndinni I borgarastriðinu.
— Gjaldeyris-
staðan
Framhald af bls. 40
versnaði um rúmlega 1.800 millj-
ónir.
Jóhannes Nordal sagði að
hreyfing á gjaldeyrisstöðunni
væri breytileg frá mánuði til mán-
aðar, m.a. vegna þess að hluti þess
halla, sem verða kann, er jafnað-
ur með erlendum lántökum. Þeg-
ar slík lán koma inn, batnar þró-
unin mikið, en rýrnar svo aðra
mánuði.
— Eldur
Framhald af bls. 40
Þá var slökkvilið Akureyrar
kvatt að Snæfellinu gamla um
klukkan 16 i dag, en það liggur
innan á Torfunessbryggjunni og
hefur legið þar árum saman.
Greinilegt var að kveikt hafði ver-
ið í káetu skipsins og vistarveru
áftan við hana, enda var þar
blaðarusl og fleira eldfimt. Eldur-
inn var strax slökktur og
skemmdir urðu litlar á hinu aldna
fleyi, sem nú má muna sinn fífil
fegri.
— Sv.P.
AUGLÝSINGASÍMINN ER:
^22480
J JW»r0unblnt>it>