Morgunblaðið - 15.09.1976, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 15. SEPTEMBER 1976
23
Laxárvirkjun tók til starfa
árið 1939 og var eign Akureyr-
arkaupstaðar fyrstu 10 árin, en
þá eignaðist ríkið 15% í fyrir-
tækinu. Þegar Laxá II tók til
starfa 1953, eignaðist ríkið 20%
til viðbótar, en forystumenn
Akureyrarbæjar vilja þó
vefengja það sterklega. Rikið
hefir lagaheimild til að auka
eignarhlutfall sitt i 50%, en sú
heimild hefir aldrei verið
notuð. Stjórn fyrirtækisins er
skipuð 5 mönnum og jafnmög-
um til vara, þar af kýs bæjar-
stjórn Akureyrar 3 menn, en
rikið tilnefnir 2.
ORKUVERIN
Þrjú orkuver eru nú við Laxá
í Suður-Þingeyjarsýslu, og eru

Disilstöðin við Rangárvelli.
Ljósm. Mbl.: Sv.P.
Laxárvirkjun
þau venjulega kölluð Laxá I
(1939 og 1944) Laxá II (1953)
og Laxá III (1973). Þar að auki
rekur Laxárvirkjun gufu-
stöðina i Bjarnarflagi (1969) og
disilstöðvar á Oddeyrartanga,
og við Rangárvelli.
Við beztu aðstæður er fram-
leiðslugetan þessi:
Gufuafl 3,0 MW
Dfsilvélaafl 14,4 MW
Vatnsafl 21.0 MW
Þess er að gæta, að fram-
leiðsla vatnsafls er mjög háð
rennsli Laxár en vegna flúða og
straumkasta verður mikil
kæling á vatni hennar i frost-
um, svo að fljótt gætir rennslis-
truflana i hörðu tíðarfari á
vetrum, þannig að afl virkjan-
anna minnkar stundum um
meira en helming. Þó að Laxár-
virkjun hafi yfir miklu varaafli
að ráða miðað við grunnafl.
nægir það ekki alltaf, svo að
alloft þarf að gripa til raf-
magnsskömmtunar á veitu-
svæði Laxárvirkjunar.
LAXÁ I OG II
I elztu rafstöðinni eru tvær
vélasamstæður. Önnur tók til
starfa 1939, en hin 1944. Þær
framleiða að samanlögðu um
4400 kw. — Neðsti hluti Brúa-
fallsins var svo virkjaður 1953
(Laxá II) og ski'ar sú stöð 8000
kw afli með einni vélasam-
stæðu.
LAXÁ III
Þegar ráðizt var i gerð þriðja
orkuversins við Laxá, kom upp
hin nafntogaða Laxárdeila. Við
lausn hennar var um það samið,
að aðeins önnur af tveim fyrir-
huguðum vélasamstæðum var
sett upp og hún meira að segja
ekki látin skila fullum afköst-
um eða 50 millj. KWST orku á
ári á móti 125 millj KWST á ári
eins og Laxá III fullgerð hefði
gert. Þess má geta, að ef leyft
hefði verið að gera 20 m háa
stiflu i Laxárgili til þess að full-
Frá v.: Jón Haraldsson stöðvarstjóri við Laxá, Ingólfur Arnason
rafveitustjóri, Baldvin Baldursson bóndi, báðir i stjórn Laxárvirkj
unar, Knútur Otterstedt framkvæmdastjóri Laxárvirkjunar, Valur
Arnþórsson kaupfélagsstjóri, form. Laxárvirkjunarstjórnar, Öskar
Árnason tæknifræðingur.
GUFUSTÖÐIN í
BJARNARFLAGI
Hún notar gufu sem orku-
gjafa og getur skilað 3 MW afli,
en um sinn hefir hún ekki
fengið nægilega gufu og því
ekki gengið með fullum afköst-
um. Búið er að bora nýja gufu-
holu handa henni og kisilgúr-
verksmiðjunni, öflugustu
virkjanlegu borholu, sem nú er
til i landinu. Fengið er loforð
Orkustofnunar að virkja hana
og tengja fyrir veturinn, en
Orkustofnun á að sjá um gufu-
öflun.
Fyrir nokkrum árum sótti
Laxárvirkjun um leyfi iðnaðar-
ráðuneytisins til að mega
stækka gufustöðina úr 3 í 11
MW, en þeirri beiðni var aldrei
svarað. Sú framkvæmd hefði þó
verið mjög hagkvæm fjár-
hagslega. Hún hefði verið
komin í gagnið þegar á árinu
1973 og hefði getað sparað
mikinn hluta þess oliukostnað-
ar, sem fylgt hefir rekstri dísil-
stöðva undanfarin ár.
DÍSILSTÖÐIN
VIÐ RANGÁRVELLI
Þegar ekki fékkst að fullgera
Laxá III árið 1973, en sýnt var,
Framhald á bls. 25
Laxá I.
Laxá II.
nýta vélarnar, hefði orkuverð
orðið innan við helmingur af
áætluðu orkuverði frá Sigöldu.
Af þessai rafstöð sést fátt
ofanjarðar nema anddyri
stöðvarhússins, en það fellur
afar vel að landslaginu í kring I
litum og línum og stingur á
engan hátt í stúf við klettana og
bergnafirnar í gilinu. Yfirleitt
er lofsvert hve starfsmenn og
stjórnendur Laxárvirkjunar
gera sér far um aó snyrta og
fegra útlit og umhverfi vinnu-
staða og mannvirkja, svo að þau
eru á engan hátt lýti á landinu,
heldur miklu fremur til prýði.
Þegar inn er komið í bergið
er engu likara en komið sé í
álfahallir. Bert bergið með ein-
staka mosató myndar veggina,
en gólf eru steypt og gljá-
lökkuð. Ekki þarf að spara ljós-
in, svo að þar ber hvergi
skuggann á. 50 m löng göng
liggja frá anddyri til stöðvar-
hússins, en ofan að stöðvarhúsi
og til hliðar við Laxárgljúfur
eru 670 m iöng aðrennslisgöng
og frá þessu mikla neðanjarðar-
byrgi liggja 160 m löng frá-
rennslisgöng út I farveg Laxár
neðar i gilinu. Þar að auki
liggja manngeng göng til
stöðvarhúss Laxár I, svo að
starfsmenn þurfi ekki að fara
út I ófærð og vetrarveður.
þegar þeir þurfa að bregða sér
á milli stöðvarhúsanna. Reið-
hjól eru notuð sem fararskjótar
á þessari leið. Um þessi göng
liggja digrir rafkaplar frá raf-
stöð til útispennis.
Norðurverk hf. sá um gerð
mannvirkja, þ. á m. jarðganga.
Kostnaður við stöðina var
orðinn 1073 millj. kr. í árslök
1975. Þar I er talin 253 millj. kr.
hækkun vegna gengisbreyting-
ar áhvílandi erlendra lána. Afl-
geta hennar er við beztu skil-
yrði tæp 9 MW.
Anddyri Laxár III fellur vel að umhverfinu.
Gufustöðin i Bjarnarflagi.