Morgunblaðið - 19.09.1976, Blaðsíða 16

\ 0 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. SEPTEMBER 1976
EITT MESTA SJÓSLYS
VIÐ ÍSLANDSSTRENDUR
Fjörtíu ár liðin frá strandi franska rannsóknaskipsins Pourquoi pas? úti af Mýrum
DAGANA 15 og 16 september
1 936 gekk mikið fárviðri yfir Suður-
og Vesturland og olli því lægð sem
myndaðist yfir hafinu um 1 600 km
suðsuðvestur af Reykjanesi Þriðju-
daginn 1 5 september kl 1 5 varaði
útvarpið v.ð þvi að sunnanstormur
myndi bresta á vestanlands með
nóttinni Um miðnætti var veður-
hæðin í Reykjavík orðin 1 2 vindstig,
eða fárviðri Þessa nótt var franska
rannsóknaskipið Piurquoi pas? á leið
frá Reykjavík til Kaupmannahafnar
Piurquoi pas? þekktu allir íslending-
ar sem komnir voru til vits og ára á
fjórða áratugnum, en skipið hafði oft
komið til Reykjavikur vegna ferða
smna til rannsóknastarfa i Norður-
höfum Leiðangursstjóri var dr
Charcot og þegar þetta glæsilega
þrísiglda skip lét úr höfn i Reykjavik
þennan haustdag, hafði hann lokið
sinni þýðingarmestu rannsóknaför i
Norðurhöfum Skipið hafði komizt
klakklaust úr hættum hafiss og
strauma og í Kaupmannahöfn átti
dr Charcot von á viðhafnarmóttöku,
en Landfræðifélagið danska hafði
boðið honum þangað til að flytja
fyrirlestra um rannsóknaferðir sínar
og vísindastörf
STRANDIÐ
Aðfararnótt 16 september barst
Slysavarnafélaginu i Reykjavík til-
kynning um að Pourquoi pas? hefði
strandað úti af Mýrum, nánar tiltek-
ið á skerinu Hnokka úti af Straum-
firði Slysavarnafélagið fékk vélbát-
inn Ægi frá Akranesi til að fara
þangað uppeftir en þegar leið á
nóttina gekk til suðvestanáttar og
lægði nokkuð Báturinn var kominn
á strandstað um hádegi og var með
honum björgunarsveit Sigldi hann
svo nærri flakinu að hægt var að
ganga úr skugga um að ekkert lifs-
mark var um borð, aðeins sást af þvi
ein spíra, siglutoppur eða bug-
spjótsendi Er skemmst frá því að
segja að i þessu slysi drukknuðu
allir skipverjar nema einn og er þetta
eitt mesta sjóslys, sem orðið hefur
við íslandsstrendur
Sá eini, sem komst lifandi af, hét
Eugene Gonidec ^n hann lézt í
heimabæ sínum, Malo á Bretagne-
skaga, hinn 20 júlí sl Þaðan var
einnig leiðangursstjórinn, dr Char-
cot Með skipmu fórust eins og áður
er sagt allir nema einn af áhöfninni,
alls 38 manns Fréttin sem barst
fljótt út um heim vakti hvarvetna
óhug, þar sem þetta var vofeiflegur
sorgaratburður og þarna höfðu farizt
heimsfræðir vísindamenn
BJÖRGUN
GONIDECS
Skipsins varð fyrst vart úti af
Mýrum um kl 6 morguninn hinn
1 6 september og sást þá litið af því
vegna særoks Strax var þó vitað að
einhver hætta væri að ferðum því
skerjagarðurmn þarna er einhver sá
hættulegasti strandstaður hér á
landi Menn frá bæjunum þarna
nálægt gengu fjörurnar til að ganga
úr skugga um hvort einhverjir hefðu
komizt lifandi á land Ekkert var þá
farið að reka úr skipinu en kl 8 var
einum manni bjargað og gerði það
Kristján Þórólfsson frá Straumfirði
Þá var hann staddur við Hölluvör og
varð hugsað til þess að enginn gæti
hafa komizt lifandi út úr briminu
eins og það var, það hlyti að hafa
rotað hann við klettana Kristján tek-
ur skyndilega eftir þvi að skipsstig-
inn er kominn að landi og á honum
hangir maður og um leið og hann
ber að landi sleppir hann takinu og
alda fleygir honum inn í klettagjá
Kristján bregzt snarlega við og nær
taki á manninum áður en hann rekst
3 klettana i botni gjárinnar og svo
var kastið mikið á manninum að
hann tók Kristján með sér niður í
gjána Náði hann handfestu nógu
fljótt til að úisogið skolaði þeim ekki
út aftur og með óskiljanlegu afli
tókst honum af hafa sig upp úr
gjánni og draga manninn á eftir
Skipverjinn hafði þá verið tvær
klukkustundir í sjónum og var það
mikið volk í köldum sjónum
Segja má að röð hendinga hafi
orðið til að bjarga manninum, fyrst
að hann skyldi ná tökum á stigan-
um, að stigann skyldi einmitt bera
að landi á þessum stað og að Krist-
ján skyldi vera staddur þar á þessari
sömu stundu og ná honum á því
augnabliki sem hann sleppir stigan-
um og áður en hann lemst í klett-
ana Eugene Gonidec var siðan bor-
inn heim til bæjar og gekk hann
sjálfur síðasta spölinn þangað Þar
var honum gefið brennandi heitt
kaffi og virtist hann hressast nokkuð
og siðan var hann færður úr fötun-
um Þá fór hann allt í einu að sýna
mótþróa en að lokum tókst að koma
honum í rúm og svaf hann vært
fram eftir degi
Þegar Gonidec vaknaði var hann
ákaflega máttfarinn og í fyrstu gat
hann alls ekki áttað sig á því hvað
hafði gerzt Fólkið skildi hann ekki
og hann ekki fólkið, en smám sam-
an rifjaðist allt upp og þá leita
spurningar á hugann, hvar voru fé-
lagarnir? Daginn eftir var franski
ræðismaðurinn kominn að Straum-
firði og þá gat Gonidec sagt sögu
sína Sagði hann að upp úr kl 5
hefði skipið tekið niðri og vélar þess
stöðvazt og hálftima siðar steytti það
aftur á skeri og brotnaði svo mikið
að það tók að sökkva Þá gaf skip-
stjóri út skipun um að hver maður
yrði að reyna að bjarga sér og var
bátum skotið fyrir borð en þeir
brotnuðu flestir og sukku samstund-
is Gonidec komst í doríu með tveim
öðrum en fljótlega sökk hún og
hann náði í rekald og síðar bar að
honum stigann, og hann sleppti rek-
aldinu og hélt sér i stigann
„Ég var nú þarna aleinn og hafði
ekki hugmynd um hvar ég var
staddur né heldur hvort land var
nærri Sjórinn var kaldur Veður-
gnýrinn og brimskellirnir umhverfis
mig voru eins og ægileg þruma. En
ég var ekki hræddur. Lífshvötin varð
óttanum yfirsterkari og ég hugsaði
um það eitt að halda sem fastast i
stigann
Ekki veit ég hve lengi ég hafði
verið að velkjast þannig er ég sá
land Þá var ég viss um að ég myndi
bjargast, en siðan man ég ekkert fyrr
en ég vaknaði eins og af draumi hér
inni i Straumsfirði við það að fólk
var að stumra yfir mér og reyna að
koma ofan í mig heitu kaffi,” sagði
Gonidec er hann rakti frásögn sina
LÍKIN FINNAST
Sama morgun og Gonidec bjarg-
aðist tóku lík að reka á land, eitt af
öðru hér og þar um fjöruna beggja
megin við Straumfjarðarröst Alls
fundust 22 lik af 38 skipverjum og
tóku þátt í leitinni menn frá Akra-
nesi, vélbátnum Ægi og menn frá
bæjunum i kring, alls 36 menn
Daginn eftir var Gonidec fenginn til
að bera kennsl á likin, þegar franski
ræðismaðurinn var kominn uppeftir.
Seglinu var svipt af þeim þar sem
þau lágu í fjörunni og þegar Goni-
dec renndi augum yfir föl og stirnuð
andlit félaga sinna missti hann
stjórn á sér og fór að gráta Eftir að
hann hafði jafnað sig nokkuð, benti
hann á líkin hvert af öðru og skýrði
frá nafni og stöðu þeirra og ræðis-
maðurinn skrifaði allt í vasabók sína
Franski ræðismaðurinn gekk síð-
an fjörurnar og kannaði það sem
rekið hafði úr skipinu ef eitthvað
heillegt fyndist sem hefði gildi fyrir
vísindalegan árangur leiðangursins
Fátt fannst þó en það sem rekið
hafði á land var alls kyns kassar og
matvæli, hlutir úr innréttingum
skipsins, vísindaáhöld og verndar-
gripir skipverja Skrifborð dr Char-
cot fannst og gerði ræðismaðurinn
ráðstafanir til þess að því yrði bjarg-
að, en það var eitt af fáu heillegu
sem fannst í fjörunum
Danska varðskipið Hvidbjörnen,
sem hafði verið í Hvalfirði fór strax á
strandstaðinn en gat lítið aðhafzt, og
það var vélbáturinn Ægir frá Akra-
nesi sem tók likin og átti hann að
flytja þau um borð í Hvidbjörnen á
Akranesi Það reyndist ógerlegt
vegna veðurs svo siglt var áfram í
átt til Reykjavíkur. í vari við Viðey
voru líkin flutt um borð í Hvidbjörn-
en sem síðan sigldi inn á Reykjavík-
urhöfn og þar beið löng lest flutn-
ingabíla sem tók við þeim og stóð
heiðursvörður sjóliða á þilfari á með-
an í borginni voru hvarvetna fánar í
hálfa stöng og öll var þessi viðhöfn
vegna hinna dauðu, en hinn eini
lifandi gekk frá borði og á eftir
bílalestinni einn sér, í þessum mikla
mannfjölda sem var samankominn á
bryggjunum Gonidec var berhöfð-
aður og niðurlútur og var sem hann
sæi engan og skynjaði ekkert
KVEÐJUATHÖFN
OG LÍKFYLGDIN
Tilkynning barst til íslenzku ríkis-
stjórnarinnar frá þeirri frönsku að
tvö skip væru á leið til landsins til að
sækja lík hinna drukknuðu sjó-
manna og vísindamanna og rann-
saka frekar slysið og e.t.v bjarga
einhverjum verðmætum Að kvöldi
21 september kom hingað franski
tundurspillirinn L'Audacieux, eitt
hraðskreiðasta skip í heimi, og fóru
tveir foringjar-skipsins ásamt kafar-
anum Þórði Stefánssyni til að kanna
skipsflakið Lítið fannst nema
merkjabyssa, dýptarmælir, skugga-
myndavél, borðklukka og fleira Hitt
skipið, flutningaskipið L Aude, kom
með kistur og kistulagning fór fram
þriðjudag 29 september og. kveðju-
athöfn í Landakotskirkju daginn eft-
ir. Var hún mjög fjölmenn, en þar
voru ráðherrar, sendimenn erlendra
ríkja, foringjar frönsku skipanna,
biskup, prestar og aðrir embættis-
menn og menn úr björgunar- og
leitarflokknum Fólk streymdi frá út-
hverfunum til miðbæjarins þennan
morgun, og má segja að islenzka
þjóðin hafi sennilega ekki sýnt nokk-
urri þjóð svo mikla samúð og hlut-
tekningu sem þá Öllum fyrirtækjum
var lokað og fánar voru i hálfa stöng
um allan bæinn. Athöfninni var út-
Framhald á bls. 36
Conidec um borð í
Hvidbjörnen.
Stuðzt við frásögn Árna Óla blaða-
manns úr bók hans Erill og ferill
blaðamanns. Myndirnar eru úr þeirri
bók, Öldinni okkar og Morgunblaðinu.
Líkin f fjörunni. Lfk dr. Charcots fremst.
Líkfylgdin fer niður Túngötuna að lokinni kveðjuat-
höfninni.