Morgunblaðið - 19.09.1976, Síða 22

Morgunblaðið - 19.09.1976, Síða 22
22 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. SEPTEMBER 1976 „Skattatögin þurfa aó vera réttlát, einfö/d og örugg í framkvæmd" Mikið er rætt og ritað um skattamálin þessa dagana eins og oftast um þetta leyti árs. Þeir, sem láta til sín heyra eru allir sammála um að misrétti felist f álagningu opinberra gjalda á borgarana. Beinast mót- mæli manna fyrst og fremst að tekjuskattinum eða tekjusköttum og heyrast jafnvel þær raddir, að eina leiðin til þess að útrýma misréttinu sé að leggja tekjuskattinn niður. 1 skrifum og umræðum um skattamálin virðast skoðanir manna mótast mjög af einstökum dæmum, sem vitnað er til, en hin raun- verulegu vandamál eru sjaldnast brotin til mereiar. Morgunblaðið hefur óskað eftir því við Ólaf Nilsson, endurskoð- anda og fyrrverandi skattrann- sóknarstjóra, að hann skýrði þessi mál fyrír lesendum, og fer viðtal við Ólaf hér á eftir. TEKJUSKATTUR — SÖLUSKATTUR Fyrsta spurningin, sem við bár- um upp við Ólaf var einmitt um tekjuskattinn og hvort ætti að leggja hann niður. Ólafur sagði: „Eins og kunnugt er, er lagður tvenns konar tekjuskattur á ein- staklinga, eða tekjuskattur til ríkissjóðs og útsvar til sveitar- félaga. Lauslega áætlað munu þessir skattar hvor um sig nema rúmum 10 milljörðum króna á yfirstandandi ári eða samtals rúmum 20 milljörðum. Tekju- skattur er ennfremur lagður á félög en ekki útsvar og mun tekjuskattur félaga nema um 1.740 milljónum króna á árinu. Aætlað er að söluskatturinn nemi 24 til 25 milljörðum króna á árinu, en þeir skattar, sem ég hef nú nefnt eru þeir veigamestu. Auk þess greiðir atvinnurekstur- inn aðstöðugjald, launaskatt og ýmis launatengd gjöld og ein- staklingar og atvinnurekstur greiðir ýmis smærri gjöld, sem ekki er ástæða til að telja upp hér. Þeir, sem vilja leggja niður tekjuskattinn, benda flestir á þá leið að hækka söluskatt að sama skapi (eða virðisaukaskatt). Vissulega má benda á ýmsa kosti við niðurfellingu tekjuskatts, einkum þó ef útsvarið fylgdi þar með. Ég tel hins vegar óraunhæft að tala um niðurfellingu tekju- skatts eins og sakir standa og það er enginn grundvöllur til að hækka söluskatt um sem nemur heildarfjárhæð álagðra tekju- „Ótrú/ega margir tjá sig reiðubúna að taka þátt í undandrætti frá sköttum ‘ „Eignaskatturinn hví/ir á veikum grunni" „Sparifé verdi ávallt framtalsskylt" skatta, eða hvernig litist mönnum á 35 til 40% söluskatt? — Sölu- skattskerfi okkar er ekki galla- laust eins og það er, en gallar þess myndu magnast við frekari hækk- un söluskattsins. Nei, það verður að finna nýja skattstofna áður en það skref yrði stigið að fella niður tekjuskatta, því að ekki er unnt að reikna með því, að rfki og sveitarfélög geti misst þessa tekjustofna, AHRIF VF.RÐ- BÓLGUNNAR Hver eru áhrif verðbólgunnar í framkvæmd skattálagningar? „Það misrétti," sagði Ólafur Nilsson, „sem um er rætt í skatt- álagningu, þegar litið er til eigna- myndunar, á ekki sízt rætur að rekja til hinnar miklu verðbólgu, sem hér hefur geisað undanfarin ár. Sannleikurinn er sá að gifur- legur verðmætaflutningur verður milli ýmissa aðila i þjóðfélaginu fyrir tilstilli verðbólgunnar án þess að tekið sé tillit til þess við skattálagningu. Það gleymist oft að lita til þeirra miklu „hlunn- inda“, sem felast i þvi að fá óverð- tryggð lán og leggja andvirði þeirra í eignir, sem halda verð- gildi sinu. Verðbólgugróði eins aðila er yfirleitt á kostnað annars og hann.er ýmist skattskyldur eða skattfrjáls. 1 almennum rekstri fyrirtækja er hann skattlagður, en verðbólgugróði, sem myndast við eignahreyfingar er yfirleitt ekki skattlagður. Frá þessu eru þó undantekningar. Verðbólgan hefur mjög mis- munandi áhrif á möguleika ein- staklinganna til eignamyndunar og hún hefur einnig mjög mis- munandi áhrif á efnahag hinna ýmsu fyrirtækja. Það fer mest eftir tegundum atvinnurekstrar og fjármögnun hans, hvernig fyrirtækin komast af. Segja má að á slíkum verðbólgutímum sé ís- lenzka krónan vart nothæf mæli- eining á afkomu fyrirtækja með hefðbundnum reikningsskilaað- ferðum. Stafar þetta m.a. af þeim tímamismun sem er á tekjufærslu t.d. seldra framleiðsluvara og gjaldfærslu þess kostnaðar, sem til framleiðslu þeirra þarf. Meðal nágrannaþjóða okkar, þar sem verðbólgan er þó mun minni en hér, er því farið að beita nýjum aðferðum við reikningsskil fyrirtækja í þeim tilgangi að kom- ast að raunhæfari niðurstöðu um rekstur þeirra. Felst þessi aðferð í endurmati hinna ýmsu liða árs- reikningsins með aðstoð nokkurs konar visitölu. Við eigum langt i land með að geta notfært okkur slikar aðferðir við skattálagningu enda eru þær flóknar og fyrir- hafnarsamar. Það verður því fyrst og síðast að draga stórlega úr verðbólgunni til að réttlæti megi ná í skattálagningu. Verð- bólgan grefur undan eðlilegum og heiðarlegum viðskiptaháttum og brennir upp eigið rekstrarfé fyr- írtækja, en verðbólguspámenn blómstra á kostnað samfélagsins." TAP OG HAGNAÐUR FYRIRTÆKJA A það hefur verið bent, að mörg fyrirtæki greiða ekki tekjuskatt. Hvað veldur? „Mörg íslenzk fyrirtæki eru rekin með tapi og greiða því ekki tekjuskatt. Langir listar eru birtir í blöðum og jafnvel á sjálfu Al- þingi um fyrirtæki með mikla veltu, sem ekki greiða tekjuskatt og um leið er látið i það skina, að ástæðurnar séu bókhaldslegar til- færslur eða skattsvik. Ástæðurnar fyrir taprekstrin- um geta verið margvislegar og ætla ég ekki að rekja þær en mörgum litinn hornauga, en með- an svo er, getumvið ekki vænzt mikils tekjuskatts af atvinnu- rekstrinum. Við megum ekki missa sjónar á því að öflug at- vinnufyrirtæki, rekin á heiðarleg- um grundvelli, sem skila hagnaði til áframhaldandi uppbyggingar atvinnulífs, eru undirstaða alls mannlífs í landinu. ÓEÐLILEGAR SKATTGREIÐSLUR — SKATTSVIK Víða blasir við óeðlilegur mun- ur á skattgreiðslum einstaklinga. Geturðu nefnt ástæður, sem skýra þennan mismun? „Margir velta fyrir sér spurn- ingunni um það af hverju þessi eða hinn greiði ekki hærri tekju- skatt, eða greiði jafnvel engan Ólafur Nilsson. fíætt við 0/af Nilsson um kosti og galla skattakerfisins og þær helztu breytingar, sem hann vildi gera á skattatögunum meginástæðuna tel ég þó vera þá, að atvinnureksturinn berst raun- verulega i bökkum, e.t.v. með nokkrum undantekningum. Menn geta litið um landið allt til ýmissa stærri fyrirtækja, sem rekin e’ru á félagslegum grundvelli, ýmist samvinnufélaga, hlutafélaga eða rikisfyrirtækja og alls staðar verða fyrir fyrirtæki, sem hafa mikla þjóðhagslega þýðingu, en eiga í rekstrarerfiðleikum. Stjórnvöld á hverjum tima ráða mestu um afkomu þeirra með að- gerðum i verðlagsmálum og á ýmsum sviðum efnahagsmála. Hagnaður fyrirtækja er af allt of tekjuskatt, þrátt fyrir háan lifeyri og góða lífsafkomu að því er virð- ist. Við samanburð á sköttum ein- staklinga, þar með þeirra, sem reka einkafyrirtæki á eigin ábyrgð, þarf að hafa fjölmörg atr- iði í huga. Ég ætla að nefna nokk- ur, sem geta haft veruleg áhrif I þessu sambandi: 1. Ymsar tekjur eru skattfrjáls- ar og einnig eignaauki í mörgum tilvikum. Þar má nefna söluhagn- að eigna, sem í reynd er yfirleitt skattfrjáls, vexti af sparifé og spariskirteinum, arf, happ- drættisvinninga o. fl. 2. Frádráttarheimildir valda oft ,Bæta þarf h/ut heimavinnandi maka" ,Edlilegt að atvinnurekandinn sem einstaklingur taki þátt í sameiginlegum kostnadi samfé/agsins" ,Sameina á tekjuskatt og útsvar" ,Auðve!dara hefur verið að koma undanþágum í /ög en afnema þær" mismunun í skattlagningu. Ég nefni hér aðeins sem dæmi frá- dráttarliði, sem mikil áhrif hafa, svo sem 50% útivinnufrádrátt giftra kvenna, vaxtafrádrátt og viðhald fasteigna. 3. Mörg af þeim dæmum, sem nefnd eru um óeðlilegar skatt- greiðslur, varða atvinnurekstur- inn. Mörgum þeim, sem skrifa um skattamál virðist t.d. ekki ljóst, hvernig álagningu tekjuskatta er háttað hjá þeim, sem hafa eigin atvinnurekstur með höndum. Aðferð sú, sem hér er notuð, hef- ur verið við lýði I fjölda ára bæði hér og meðal nágrannaþjóða okk- ar. I stuttu máli er ákveðið í lög- um, að litið skuli á atvinnurek- andann og fyrirtæki hans sem eitt við útreikning tekjuskatts. Ef frá- dráttarbær útgjöld við atvinnu- reksturinn nema hærri fjárhæð en heildartekjur, færist það sem umfram er (tapið) sem frádráttur á framtal atvinnurekandans. Hafi hann ekki launatekjur eða aðrar tekjur frá öðrum aðilum, greiðir hann ekki tekjuskatt. Hann getur hins vegar tekið út fé úr fyrirtæk- inu sér og sínum til framfærslu, en sú úttekt myndar ekki skatt- stofn til tekjuskatts samkvæmt skattalögum. Sú fjárhæð, sem þannig er tekin út úr rekstrinum er þá heldur ekki frádráttarbær í atvinnurekstrinum. Tekjur til tekjuskatts eru þannig samkvæmt skattalögunum allt annað hugtak en ráðstöfunarfé eða ráðstöfunar- tekjur og ber að hafa það hugfast. Hér á landi og víðar á Norður- löndum fer nú einmitt fram um- ræða um það, hvort ekki sé ástæða til að breyta þessari aðferð og aðgreina atvinnurekandann og fyrirtæki hans við skattútreikn- ing og hafa Danir þegar gert breytingar á sínum lögum, sem miða I þá átt. 4. Síðast I þessari upptalningu nefni ég skattsvik eða undandrátt á sköttum. Með greiðslu opin- berra gjalda erum við m.a. að greiða fyrir hina sameiginlegu þjónustu, sem ríki og sveitarfélög sjá okkur fyrir, auk þess að jafna þjóðfélagslega aðstöðu þegnanna. Ymsir neita þó að taka þátt I þessum kostnaði eftir þeim regl- um, sem settar hafa verið, þótt ekki verði annað séð en allir þiggi fúslega alla þá þjónustu, sem hið opinbera lætur i té og vilja flestir meira. Þess vegna verða skatt- svikin til.“ Hefurðu nokkrar upplýsingar um áætlaðan undandrátt á skött- um og þá hvaða sköttum? „Nei, ég get ekki sett fram fjár- hæðir um hugsanlegan undan- drátt á sköttum, enda eru engar öruggar upplýsingar til um það. Það eru heldur engin rök til fyrir þvi, að skattsvik séu hér meiri en meðal nágrannaþjóða okkar, en hér er um að ræða mikið og alvar- legt vandamál, sem flestar þjóðir eiga við að stríða. Mestu munar hér á landi um undandrátt á tekjusköttum og söluskatti og verður hann til með mjög mismunandi hætti. Ýmsar skattskyldar tekjur koma ekki fram I skattframtölum og hefur reynzt érfitt fyrir skattyfirvöld að ná til eða afla upplýsinga um ein- staka tegundir tekna. Gjöld eða frádráttarliðir eru einnig oftlega ofreiknaðir, einkaneyzla færð yfir I rekstur og eru það einnig skatt- svik. Söluskatturinn skilar sér ekki að fullu og fer undandráttur- inn á honum oft saman við undan- drátt á tekjusköttum. Ýmist er innheimtum söluskatti ekki skil- að eða söluverð vara eða þjónustu lækkað um sem nemur söluskatt- inum og nýtur þá neytandinn að einhverju leyti undandráttarins.

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.