Morgunblaðið - 19.09.1976, Síða 23

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. SEPTEMBER 1976
23
Þaö eru ótrúlega margir, sem
tjá sig reiðubúna til að taka þátt í
undandrætti, hafi þeir einhvern
hag af þvi á þeirri stundu. ömur-
legt er til þess að vita, að kosta
þurfi stórfé úr sameiginlegum
sjóðum til eftirlits á þessu sviði,
sem hvergi hefur þó nægt til þess
að koma i veg fyrir skattsvikin.
Þarf að gera stórátak til þess að
vinna gegn þessum bölvaldi, en
mikilvægast í því sambandi er að
breyting verði á viðhorfi gjald-
enda til skattanna og hinna sam-
eiginlegu sjóða.“
BREYTINGAR
A LÖGUM OG
SKATTALEGRI
FRAMKVÆMD
Hvað þarf að gera til að auka
öryggi skattheimtunnar?
„öryggi i skattheimtunni bygg-
ist fyrst og fremst á þeim lögum
og reglum, sem i gildi eru á hverj-
um tíma um álagningu og inn-
heimtu skatta. Við setningu
skattalaga, hefur það grund-
vallarþýðingu, að skattalögin séu
réttlát, einföld og örugg í fram-
kvæmd. Það er mikilvægt, að I
lögunum séu ekki ákvæði, sem
opna leiðir til undandráttar eða
óeðlilegra skattgreiðslna. Við
setningu laga og reglna um þetta
efni þarf m.ö.o. að taka mið af
þeim leiðum, sem tiltækar eru til
eftirlits með þeim.
Okkar fámenna þjóð býr orðið
við mjög flókin skattkerfi og hef-
ur lagasetning síðustu áratuga
einkennst mjög af baráttu ein-
stakra hagsmunahópa i þjóð-
félaginu. Stjórnmálamenn hafa
ekki gætt að sér sem skyldi og
hafa stutt og jafnvel beitt sér
fyrir margs konar undanþágum
og undantekningum í löggjöf, sem
leitt hafa til misréttis og gert alla
framkvæmd mun erfiðari og
óöruggari en ella. Reynzt hefur
auðveldara að koma undanþágu-
ákvæðum í lög en taka þau út
aftur. Á þetta bæði við um lög um
tekjuskatt og eignaskatt, sölu-
skatt og reyndar aðra skatta."
Hefurðu sérstakar hugmyndir
um úrbætur?
„Þegar rætt er um úrbætur i
skattamálum, má segja að þær
varði bæði löggjöfina sjálfa og
framkvæmdina. Ég skal nefna
hér nokkur atriði, sem breyta
þarf á þessum sviðum að mínu
mati.
1. Sameina ætti tekjuskátt og
útsvar, þannig að lagður verði
einn tekjuskattur á einstaklinga,
sem slðan yrði skipt milli ríkis og
sveitarfélaga eftir á. Til greina
kemur að slíkur skattur renni al-
farið til annars aðilans, ef gerðar
yrðu um leið breytingar á verka-
skiptingu milli þessara aðila og
breytingar á skiptingu söluskatts.
Skattstofninn verði f megindrátt-
um núverandi útsvarsstofn.
Einföldun á tekjuskattskerfinu í
þá átt, sem hér hefur verið nefnd,
er ein af forsendum fyrir því að
hér verði komið á staðgreiðslu-
kerfi skatta.
2. Akvæðum skattalaga um
fyrningar og söluhagnað þarf að
breyta. Fyrningaákvæðin eru allt
of flókin og vil ég fórna þeirri
nákvæmni og þeim mörgu til-
brigðum, sem þar er að finna fyr-
ir einfaldari og öruggari ákvæði.
Mjög kemur til greina að nota þá
reglu að fyrna allt lausafé af bók-
færðu verði (nettóverði) jafnvel
allt með sama hundraðshluta, en
fyrningastofninn er þá hæstur
fyrst, en fer slðan lækkandi ár frá
ári. Söluverð lausafjár kæmi til
lækkunar á fyrningarstofni,
þannig að söluhagnaður verður
skattskyldur og óbeint skattlagð-
ur með lægri fyrningum.
Ég tel eðlilegt að söluhagnaður
fyrningalegra eigna verði I ríkari
mæli skattlagður en nú er, sé
hann tekinn út úr atvinnurekstr-
inum, en annars verði heimilt að
lækka fyrningastofn annarra
eigna um sem nemur söluhagnað-
inum með hliðstæðum hætti og nú
er.
Menn eru ekki á einu máli um
markmiðið með fyrningum og er
það skilgreint á ýmsan hátt, en
með fyrningum er verið að dreifa
gjaldfærslu tiltekinna eigna, sem
notaðar eru við tekjuöflun I at-
vinnurekstri og slitna og eyðast
við notkun eða úreldast. Deilt er
um hve hraðar fyrningar eigi að
vera. Ljóst er að fyrningar sam-
kvæmt núgildandi skattalögum
nægja hvergi til að standa undir
endurnýjun eigna I atvinnu-
rekstri við núverandi aðstæður,
en það er heldur ekki grundvöllur
til að „verðtryggja" fyrningar al-
gjörlega sem aðeins einn þátt I
ársreikningum fyrirtækja.
3. Aðgreina þarf atvinnurek-
endur og fyrirtæki þeirra við
tekjuskattsútreikning, en skatta-
leg meðferð einstaklinga I at-
vinnurekstri er eitt af þvl, sem
hvað mestum heilabrotum veldur
hjá almenningi eins og ég kom að
áður. Þetta er ekki auð velt mál, en
nokkrar leiðir koma til greina,
sem of langt mál yrði að gera
grein fyrir hér. Telja verður eðli-
legt, að atvinnurekandinn sem
einstaklingur taki þátt I hinum
sameiginlega kostnaði samfélags-
ins með sama hætti og aðrir þegn-
ar þótt fyrirtæki hans beri ekki
hagnað, enda njóti fyrirtæki hans
þá sömu skattkjara og önnur
fyrirtæki, t.d. varðandi varasjóð
o. fl.
4. Afnema ætti 50% útivinnu-
frádrátt giftra kvenna I núver-
andi mynd. I þessari frádráttar-
heimild felst mikið misrétti, auk
þess sem hún er verulega misnot-
uð án þess að skattyfirvöld hafi
möguleika á að fyrirbyggja það. I
stað þess frádráttar kemur til
greina sérstakur barnafrádráttur
fyrir útivinnandi hjón með börn
til að vega upp á móti kostnaði við
barnagæzlu.
5. Sérsköttun hjóna hefur mikið
verið rædd undanfarin misseri,
en ekki er alltaf ljóst, hvað við er
átt. Ég tel að sérsköttun sérafla-
fjár hvors hjóna og þar með bein
álagning á hvort hjóna um sig, sé
ekki sú leið, sem heppilegast er að
fara I þessu sambandi, m.a. vegna
þess að hún yrði mjög fyrir-
hafnarsöm I framkvæmd og
kostnaðarsöm. Ég tel eðlilegt að
llta á hjón áfram sem einn tekju-
aflandi aðila við álagningu og inn-
heimtu, a.m.k. á meðan
staðgreiðslukerfi skatta er ekki
komið á hér á landi, en við skatt-
útreikning verði hlutur hvors
hjóna um sig I heildartekjuöflun
metinn. Þannig þarf að eyða því
misrétti, sem nú á sér stað með
því m.a. að bæta hlut heimavinn-
andi maka, sem hafa fyrir börn-
um að sjá.
6. Fella þarf niður ýmsa frá-
dráttarliði til tekjuskatts hjá ein-
staklingum og yrði það liður I þvi
að nálgast útsvarsstofninn, sem
nú er notaður. Ég tel ástæðu til að
fella út bæði reiknaðar tekjur af
eigin húsnæði og allan frádrátt
vegna þess, fasteignagjöld, fyrn-
ingu og viðhald. Til álíta kemur
að fella niður eða takmarka vaxta-
frádrátt og ýmsa smærri frádrátt-
arliði.
Nú hef ég aðeins nefnt nokkur
atriði, sem ég tel að leggja þurfi
áherzlu á, en margt fleira mætti
nefna sem lagfæra þarf i lögum
og reglum um tekjuskatta."
Hvað um stjórn skattamála og
framkvæmdina sjálf a?
„Skipan skattstjórnar i landinu
þarf að breyta i þeim tilgangi að
styrkja þá stjórn og gera skatt-
yfirvöld samhæfari til að ná sam-
ræmi I skattálagningu og festu I
framkvæmd. Ég vil leggja niður
ríkisskattanefnd og skattsekta-
nefnd i núverandi mynd og fela
þau verkefni sérstöku skattaráði,
sem jafnframt væri æðsti stjórn-
unaraðili skattamála. Siðan þarf
að vera greiður aðgangur að dóm-
stólum með öll meiri háttar
ágreiningsefni, sem upp kunna að
koma.
Lagabreytingin 1972 um skipan
rikisskattanefndar var að mínu
áliti mistök. Þörf var á breytingu,
en ekki i þessa átt. Ég tel að þessi
breyting hafi átt þátt I þvi að
veikja mjög alla skattalega fram-
kvæmd og það tal, sem átti sér
stað um hlutlausan dómstól með
þessari skipan á vart við rök að
styðjast. Þvi markmiði verður
ekki náð á meðan verkefni
nefndarinnar eru leyst I auka-
vinnu af mönnum, sem hafa hlið-
stæð eða skyld verkefni að aðal-
starfi. Skiptir ekki máli hversu
ágætir menn skipa nefndina og er
ég á engan hátt að varpa rýrð á
þeirra störf, enda skipa nefndina
nú hinir hæfustu menn.
Þá þarf að auka skattaeftirlit til
að koma I veg fyrir skattsvik. 1
þvi sambandi þarf að auka refsi-
viðurlög við skattsvikum, en
skattsektir einar duga ekki þar
til. Gera þarf dómstólum kleift að
takast á við sakamál af þessu tagi
með miklu fljótvirkari hætti en
verið hefur og starfsfólk skatt-
yfirvalda þarf að fá tækifæri til
sérstakrar þjálfunar eða skólunar
á sviði skattalegrar framkvæmd-
ar. Aðhald með viðskiptalífinu
þarf að aukast þannig að heiðar-
lega og vel rekin fyrirtæki fái
notið sín, en I því efni hafa lána-
stofnanir mjög mikilvægu hlut-
verki að gegna."
Nú höfum við rætt hér nær
eingöngu um tekjuskatta, en hvað
um aðra skatta?
„Jú vissulega þarf að gera úr-
bætur á öðrum sviðum skatt-
heimtu. Söluskattskerfi okkar er
illa leikið af undanþágum, sem
fjölgað hefur verið með hækkun
skattsins, en þær hafa margar
hverjar aukið á erfiðleika skatta-
eftirlitsins. Söluskatturinn veldur
orðið talsverðri mismunun I at-
vinnurekstrinum vegna uppsöfn-
unaráhrifa hans einkum I iðnaði
og eru breytingar á kerfinu I ná-
inni framtið óhjákvæmilegar,
e.t.v. i átt til virðisaukaskatts.
Eignaskattur er lltið umræddur
skattur, en ég hygg að vart finnist
sá skattur, sem hvílir á jafn veik-
um grunni. Kemur þar margt til.
Mat eigna til eignaskatts er afar
mismunandi, t.d. eru fasteignir,
náttúruauðæfi og hlunnindi ým-
iss konar reiknuð langt undir
raunvirði meðan útistandandi
skuldir, verðbréf o.fl. eru jafnvel
talin yfir sannvirði. Skattfrelsi og
framtalsfrelsi sparifjár I vissum
tilvikum veldur þvl að verulega
vantar á að þessar eignir séu tald-
ar fram, jafnvel þótt skattskyldar
séu. Ákvæðum um framtalsfrelsi
sparifjár þarf að breyta þannig,
að það verði alltaf framtalsskylt,
þótt skattfrjálst sé, en um leið
verður algjör nafnskráning að
eiga sér stað I bönkum. I raun tel
ég engan grundvöll til að leggja á
eignaskatt eins og ástandið er hér
nú.
Þá þarf að vinna að sameiningu
ýmissa atvinnurekstrargjalda svo
sem atvinnutrygginga."
Ertu bjartsýnn á að þær breyt-
ingar, sem verið er að vinna að,
verði til að koma skattamálunum
i viðunandi horf?
„Maður verður að vona að þær
beri árangur. Ljóst er, að taka
verður ákvarðanir, sem kunna að
mælast illa fyrir hjá einstökum
aðilum. Það er mikilvægt, að
skattalöggjöfin eigi hljómgrunn
meðal borgaranna þegar á heild-
ina er litið, en varast verður þá
tilhneigingu að taka um of tillit
til óraunhæfra óska fámennra
hagsmunahópa, sem orðið geta til
að hlaða löggjöfina frávikum og
götum."
„Á medan hagnaóur fyrirtækja er Htinn hornauga, verður ekki vænzt miki/s tekjuskatts frá atvinnurekstrinum
Jslenzka krónan ónothæf mæ/ieining á afkomu fyrirtækja"
„Auka þarf refsiviðurlög við skattsvikum "
„Leggja á niður ríkisskattanefnd og skattsektanefnd, en setja á fót sérstakt skattráð"