Morgunblaðið - 21.09.1976, Síða 27

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 21. SEPTEMBER 1976
næsta nágrenni þeirra Páls á
Freyjugötu.
Nú er leiðir skilja er margs að
minnast. Þakklæti er mér þó efst I
huga. Vinátta og góðvild þeirra
hjóna i minn garð og fjölskyldu
minnar var aila tíð einstök. Þá
reyndist Elín konu minni og börn-
um sem besta móðir og hin trygga
vinkona og verður það seint full-
þakkað. Er hennar nú sárt sakn-
að, en minninguna um góða konu
munum við jafnan i heiðri hafa.
Samúðarkveðjur sendum við
hjónin Ingu og Boga og fjölskyld-
um þeirra. Megi guð blessa þeim
minninguna um góða móður,
ömmu og tengdamóður.
Oddur Guðjónsson.
Nú þegar Elín Melsteð, tengda-
móðir mfn, er látin, langar mig að
rita nokkur þakkarorði til henn-
ar. Þó hefi ég oft látið hana skilja
hug minn til hennar. Ekki sist
þau 20 ár, er við höfum búið und-
ir sama þaki.
Elín Melsteð var einstaklega
hjartahlý kona. Góð öllum, sem til
hennar leituðu. Og þeir voru
ófáir. Hún var heimskona, en þó
undantekning um leið, vegna þess
hve litið hún barst á. Hún hafði
verið með manni sinum, Páli B.
Melsteð stórkaupmanni, á ferðum
víða um Evrópu. Til Þýzkalands
og Italíu fyrir stríð og til Norður-
landa og Bandaríkjanna eftir
stríð. Hún hafði einnig kynnst því
að vera landnemi i Kanada, vest-
ur undir Klettafjöllum. Elín Mel-
steð gat vel hugsað sér að setjast
að í Kanada innanum vini og
ættingja þar, en Ingigerður, móð-
ir Elínar, gat aldrei fest þar rætur
og því sneri Elín heim til íslands
árið 1917. Samferða þeim mægð-
um heim var skáldið Stephan G.
Stephansson, sem Elín hafði
kynnst af afspurn þar vestra.
Hann varð svo snortinn af Elínu,
að hann orti til hennar kvæði á
leiðinni. Elín hélt ævinlega sam-
bandi við vini sfna og ættingja í
Kanada og margir þeirra, er voru
hér á landi á strfðsarunum leit-
uðu til hennar og þáðu ráð
hennar.
Eftir heimkomuna starfaði Elin
hjá bæjarsímanum, þar til sjálf-
virka símstöðin kom 1932, en þá
hafði hún þegar stofnað heimili
með manni sinum og hjálpað hon-
um til að leggja grundvöllinn að
fyrirtæki hans.
Páll B. Melsteð var maður víð-
förull og oft þurfti Elfn því að sjá
um heimilið f fjarveru hans.
Lengst var hann í burtu á striðs-
árunum, er hann var 18 mánuði í
Amerfku. Hann kom heim með
Dettifossi, sem sökkt var i ferð-
inni. Þá var það, sem sálarstyrkur
Elínar Melsteð var hinum nán-
ustu bestur, meðan beðið var
hvort og hvenær Páll kæmist
heim.
Elfn Melsteð hugsaði minnst
um sjálfa sig, og lét sig miklu
varða velferð allra sinna ættingja
og vina, fram á seinasta dag.
Það hefir verið mikil gæfa
barnanna minna fjögurra að fá að
kynnast Ellömmu vel. Og ófá eru
þeirra spor til hennar. Jafnframt
var þeim öllum jafn létt um við-
vik henni til handa, á hvaða aldri
sem þau voru. Athvarf þeirra hjá
Ellömmu er einn þáttur, og einn
sá sterkasti, f uppvexti þeirra. Sá
þáttur, sem þeim mun reynast
drjúgur f veganesti á lífsleiðinni.
Elín Melsteð hélt sambandinu
við sína ættingja yfir landamæri
lifs og dauða og ég veit að nú er
hún í vina-og ættingjahópi. Ég
veit að hún er þar, eins og hér,
velkomin.
Ragnar Borg.
— Minning
Einar
Framhald af bls. 29
missa hann Einar, sem alltaf var
kominn til að hjálpa nágrönnun-
um sínum, og athuga hvort hann
gæti þá ekki lánað eitthvað til
verksins.
Einar var þannig gerður, þessi
einlægi mannanna vinur, að ef
maður þáði ekki hjálp hans, þar
scm hann gekk ekki heill til skóg-
Friðrik Steinsson
— Minningarorð
Fæddur 26. september 1883
Dáinn 15. september 1976
Kynslódir koma,
kynslóðir fara,
allar sömu ævigöng.
Gleymist þó aldrei
eilffa lagið
við pflagrfmsins gleðisöng.
Hinn sfungi vinur minn var
bekkjarbróðir minn f Flensborg-
arskóla. Minningarnar frá þeim
dögum eru geislandi bjartar, um
hinn gáfaða og lifsglaða mann, og
skila ég kveðju frá okkur öllum,
þótt fá séum eftir í lifenda tölu.
Hann var hreinræktaður Aust-
firðingur, fæddur í Biskupshöfða
við Reyðarfjörð. Foreldrar hans
voru hjónin Guðbjörg Marteins-
dóttir og Steinn Jónsson, er þar
bjuggu ásamt 6 börnum sfnum, er
öll eru látin. Hugur Friðriks stóð
til langskólanáms, en hann stund-
aði nám í Flensborg, sem þá var
ein af virtustu menntastofnunum
landsins og Stýrimannaskólanum
og þá tók sjómennskan við. Að-
eins 18 ára gamall keypti hann
ásamt nokkrum félögum sfnum
mótorbátinn SÆFARA, 100 tonn,
sem þá þótti stórskip, og reyndu
þeir nýjar aðferðir við veiðarnar.
En svo kom kreppan og allt fór úr
skorðum, þvf engir voru styrkirn-
ir til að létta undir eins og nú
tíðkast.
Áfram hélt hann sjómennsk-
unni eftir veruna f Stýrimanna-
skólanum. Var hann skipstjóri og
nótabassi á síldveiðum. Vegna
heilsubrests varð Friðrik að
hætta á sjónum og varð umsjónar-
maður nýja Sjómannaskólans,
sem þá var f smíðum og starfaði
þar til 1961, er hann fór að vinna
hjá Fiskifélagi Islands fram til
1975. Mesta gæfa Friðriks var þá
er hann kvæntist eftirlifandi
konu sinni, önnu Mörtu Guðna-
dóttur frá Karlskála, f sömu sveit,
þann 28/9 1935. Hún var honum
hin sanna stoð og stytta, er studdi
hann í erfiðleikum, ekki sízt þá er
lifsþróttur hans tók að dvína, unz
yfir lauk.
Ér við hjónin fluttumst til
Reykjavíkur þá endurnýjuðust
gömul kynni og eigum við honum
og hans élskulegu konu ógleym-
anlegar stundir að þakka. Fáir
munu þeir, er komu á þeirra
fund, er ekki fóru þaðan hressari
og glaðari, þvf þeim var lagið með
hjartans einlægni að gleðja aóra.
Við vottum elskulegri eigin-
konu, dóttur, tengdasyni og
barnabörnum okkar innilegustu
samúð.
Ég kveð góðan vin á nýfarinni
leið til ljóss og lífs.
Sveinn Ögmundsson.
Eg kynntist sæmdarhjónunum
Friðriki Steinssyni og önnu
Mörtu Guðnadóttur á öndverðum
sjöunda áratugnum, er þau flutt
ust f vesturbæinn að Hagamel 45.
Snemma tókst með okkur vinátta,
sem entist æ sfðan, enda þau hjón
gædd einstökum og aðlaðandi
mannkostum, léttlyndi og glað-
værð, vfðsýni ogjjölgáfum, sam-
fara næmri mánnþekkingu og
austfirzkum félagsanda. En nú er
Friðrik vinur minn horfinn af til-
veruplani mannlífsins eftir við-
burðarfka og merka ævidvöl,
tæpra 83 ára að aldri.
Friðrik Steinsson hóf nám f
Flensborgarskólanum 17 ára og
nam þar í tvo vetur. Sfðan lá leið
hans f Verzlunarskólann, þar sem
hann stundaði nám um eins
vetrar skeið, og loks f Stýri-
mannaskólann, en þaðan lauk
ar sfðustu árin, hafði maður það á
tilfinningunni að það myndi særa
hann.
Við Kristleifur sonur Einars og
Ástu vorum æskuvinur í orðsins
fyllst merkingu. Því var ég heima-
gangur á þessu góða heimili, og
alla tfð til þessa dags hef ég fund-
ið til þessarar hlýju sem umlék
okkur börnin á þvf heimili.
Til starfa Einars þekki ég lftið.
En hans heima þekki ég, þar sem
snyrtimennskan og natnin blasir
allsstaðar við á Bei^gþórugötu 9.
Þó veit ég að varla hefur fundist
samviskusamari starfsmaður en
hann fljótlega prófi með hæsta
vitnisburði, og lagði þannig
grundvöll að farsælu ævistarfi,
skipsstjórn og sjávarútgerð. Ekki
ætla ég að rekja starfssögu Frið-
riks Steinssonar, enda ógerningur
í stuttu máli. Grunar mig að sú
saga kynni að fylla margar bæk-
ur.
Eins og ég hef áður sagt kynnt-
ist ég Friðriki fyrst er hann var
orðinn aldraður maður og hafði
þá fyrir löngu lagt skipsstjórn á
hilluna, en starfaði hjá Fiskifél-
agi Islands, enda hafði hann alltaf
lifandi áhuga á öllu þvf er að
sjávarútvegi laut. En áhugasvið
hans spannaði fleiri þætti
þjóðlifsins. Hann var skarpur
vSkumaður jafnaðarsteTnunnar
og hámenntaður fræðimaur með
íslenzka menningar- og þjóðhátta-
sögu sem sérgrein. Við rannsókn-
ir sfnar hafði hann næmt auga
fyrir ýmsum smáatriðum, sem
öðrum sást yfir, en skiptu máli
við röksemdafærslu og kenninga-
myndun. Hann var mikill ná-
kvæmnismaður við rannsóknar-
störf og fræðiiðkanir, perfeksjón-
isti, sem braut vandamálin til
mergjar, klauf torveld viðfangs-
efni niður í frumeindir — ad
fontes — til uppsprettnanna.
Hann starf aði á vísindalegan hátt.
Við bættist svo að hann hafði til
að bera frábært minni og ríka
eðlisgreind. Sem ungur námsmað-
ur og æ síðan sótti ég fróðleik í
gnægtabrunn til Friðriks Steins-
sonar, og þar kenndi ekki grunns.
Hann ar hafsjór fræðslu og frá-
sagna, sem ekki urðu lesnar af
bók eða lærðar í skóla.
A seinni árum, þegar tók að
hægjast um í erli lffsins, gaf Frið-
rik sig talsvert að ýmsum
menningarsögulegum hugðarefn-
um sínum, þrátt fyrir háan aldur,
enda hélt hann andlegri snerpu
næstum óskertri til hins síðasta.
Hann átti ýmsar hugsjónir frá
fyrri árum, sem hann ræddi
stundum um, t.d. hafði hann mik-
inn áhuga á söfnun og varðveizlu
upplýsinga og minja viðkomandi
sjávarútvegi, og stofnun veglegs
og fullkomins sjóminjasafns, svo
og söfnun gagna varðandi þjóð-
hætti og almenna atvinnu- og
menningarsögu, en á hvoru
tveggja hefur almennur áhugi
vaxið talsvert á undanförnum ár-
um.
Saga íslenzks fullveldis árið
1918 og aðdragandi þess allur var
ein af sérgreinum Friðriks. Fáir
ætla ég að hafi verið honum jafn-
fróðir um þá sögu, enda hafði
hann leitað sér fanga geysivíða
við rannsóknir sfnar á þeim kafla
Islandssögunnar. Einn þáttur
þessara rannsókna Friðriks laut
að „fánamálinu" svokallaða, en
það var talsvert viðamikið mál
sem kunnugt er. Athygli hans
beindist að „fullveldisfánanum",
þ.e. þeim fána sem blakti við hún
á Stjórnarráðshúsinu 11. des-
ember 1918 — á fullveldisdaginn.
Var þessi fáni ennþá til? Með
ftarlegum rannsóknum tókst Frið-
riki að sanna að svo væri. Hann
hafði rekizt á fána einn f Þjóð-
minjasafni tslands, slitinn og illa
til reika. Og þar var sem sé kom-
inn fullveldisfáninn frá 1. des
1918. Um þennan fána og fána-
málið allt skrifaði Friðrik nokkr-
ar blaðagreinar á sínum tfma, sem
vöktu athygli á fána þessum.
Urðu þær til þess að fáninn hlaut
viðurkenningu sem hinn eini og
Einar. Nú þegar við fáum ekki
lengur notið Einars vinar okkar,
þakka ég honum fyrir alla þá
hjálp er hann veitti móður minni,
svo sem að létta af henni allskon-
ar snúningum.
Það er sárt að missa slfkan
eiginmann, föður og afa sem Ein-
ar Einarsson var. Ég og fjölskylda
mfn sendum Ástu, börnunum og
barnabörnum innilegar samúðar-
kveðjur.
Ég bið guð að blessa minningu
Einars Einarssonar og véita Ástu
þessa erfiðu daga styrk og trú.
Guðmundur Jóhannesson.
sanni fullveldisfáni frá 1. des.
1918 og var hengdur upp f and-
dyri þjóðminjasafnsins á hálfrar
aldar afmæU sínu hinn 1. desem-
ber 1968.
Friðrik Steinsson var einstakur
lífssnillingur, gleðimaður og
skáld gott, þótt ekki flíkaði hann
skáldgáfu sinni. Hann lék á létta
strengi tilverunnar eins og tón-
smiður á flygil sinn, enda maður
vinsæll og vinmargur. Hann var
maður sem gustaði að, og líður
seint úr minni þeim er honum
kynntust.
Að leiðarlokum flyt ég góðum
vini og kennara hinztu kveðju, og
votta Önnu Mörtu og Birnu samúð
mfna. e.þ.
í dag verður gerð bálför Frið-
riks Steinssonar fyrrum skip-
stjóra og húsvarðar I Sjómanna-
skólanum.
Með honum er genginn góður
drengur sem ljúft er að minnast
eftir löng og ánægjuleg kynni.
Friðrik Steinsson var fæddur
26,sept. 1893 að Biskupshöfða við
Reyðarf jörð og var þvf tæplega 83
ára er hann féll frá.
Foreldrar hans voru Steinn
Jónsson bóndi á Hofi í öræfum,
A-Skaft., Bjarnasonar og kona
hans Guðbjörg Marteinsdóttir.
Þegar Friðrik var 7 ára gamall,
en hann var næstyngstur 6 syst-
kina, missti hann föður sinn. Við
fráfall hans urðu þáttaskil i lífi
fjölskyldunnar á Biskupshöfða,
heimilið leystist upp og
fjölskyldan tvfstraðist.
Slfkt er að vísu gömul saga og
ný, en óhjákvæmilega hlýtur slík
lifsreynsla að marka djúp spor f
ævibraut þeirra er fyrir verða, og
þá alveg sérstaklega þegar börn
eiga í hlut.
Drengnum unga var fyrst
komið fyrir á Högnastaðastekk f
Helgustaðahreppi, en dvaldi síð-
an á Karlsskála f sömu sveit fram
til 12 ára aldurs. Fluttist hann þá
til móður sinnar inn á Reyðar-
fjörð og gekk þar i barnaskóla um
tfma.
Kennari hans þar var Steinn
Jónsson frá Gerði í Breiðabóls-
staðarhverfi f Suðursveit og
ræddi Friðrik oft um þá ágætu
tilsögn sem hann hlaut hjá hon-
um. Varð honum sérstaklega tfð-
rætt um frábæra rithönd Steins
og hefur hann áreiðanlega til-
einkað sér vel tilsögn kennara
sfns, þvi að rithönd hafði Friðrik
bæði fallega og skýra.
Þrátt fyrir lítil efni braust Frið-
rik til mennta, enda skorti hvorki
áhuga né hæfileika til þeirra
hluta.
Hann tók gagnfræðapróf frá
Flensborgarskóla vorið 1911 og
gerðist kennari f Helgustaða-
hreppi veturinn eftir.
En Friðriki nægði þetta ekki,
31
sennilega fundið að þar væri
hann ekki á réttri hillu.
Snemma mun hugur Friðriks
hafa hneigst að sjómennsku og
útvegsmálum, enda fæddur með
sjómannsblóð í æðum. Hann verð-
ur formaður á bátum frá Eskifirði
aðeins 18 ára gamall og kynnist
einnig lffi sjómanna á flutninga-
skipum við strendur landsins.
Hér hefur stefnan verið tekin,
teningnum kastað. Friðrik út-
skrifast frá Stýrimannaskólanum
árið 1918 og upp frá þvf allt til
síðustu stundar voru hugur hans
og hönd bundin sjómennsku og
sjávarútvegsmálum með marg-
víslegum hætti.
Árið 1923 kaupir hann linuveið-
arann Sæfara frá Noregi ásamt
tveim öðrum athafnamönnum,
þeim Simoni Jónassyni frá Eski-
firði og Lúðvík Guðmundssyni frá
Fáskrúðsfirði.
Friðrik Steinsson stjórnaði
þessu skipi í mörg ár, var vel og
farsæll skipsstjórnarmaður.
En þrátt fyrir vel heppnaða út-
gerð í mörg ár syrti f álinn hjá
þessu þjóðþrifafyrirtæki eins og
svo mörgum öðrum þegar efna-
hagskreppan mikla skall með öll-
um sinum þunga á þjóðinni um og
upp úr 1930. Sæfara-útgerðin galt
þessa ástands og henni varð ekki
bjarg að frá falli.
En Friðrik Steinsson lagði ekki
upp laupana þótt á móti blési.
Hann var í mörg sumur skip-
stjóri og nótabassi á síldarskipum
bæði færeyskum og íslenskum og
veiddi vel. Á eg sjálfur mjög
ánægjulegar minningar sem ung-
lingur frá einu slíku sumri með
honum á vélbátnum Birki frá
Eskifirði.
En Friðrik gerði meira en að
stunda sjó. Hann gerði sér glögga
grein fyrir nauðsyn fræðslu fyrir
sjómenn sem skipsstjórn vildu
sinna. Er hlutur hans í þeim efn-
um bæði mikill og merkilegur.
Hann hélt námskeið f siglinga-
fræði á Eskifirði 1918 og sum
næstu ár vfðar á Austurlandi
ýmist að sjálfs sín frumkvæði eða
á vegum Fiskifélags tslands,
veitti slfkum námskeiðum for-
stöðu á Norðfirði og Vestmanna-
eyjum fra 1937 til 1941 er Stýri-
mannaskólinn tók við umsjón
þeirra.
Friðrik hafði mikinn áhuga á
síldarverkun, var matsmaður í
mörg ár og kynnti sér tvívegis
matjesverkun á sfld erlendis.
Hann var erindreki Fiskifélags
íslands á Austurlandi 1931—1945
og fulltrúi Austfirðinga á fiski-
þingi.
Áreiðanlega hefði Friðrik
sundað sjóinn af enn meira kappi
en raun varð á ef ekki hefði
komið til kölkunarsjúkdómur f
mjöðmum sem gerðu honum mjög
erfitt fyrir um sjósókn.
En þegar svo var komið beind-
ust störf hans að fræðslu- og
skólamálum sjómannastéttarinn-
ar.
Árið 1945 fluttist Friðrik til
Reykjavfkur og gerðist húsvörður
og kennari við Sjómannaskólann.
Hann lét af embætti húsvarðar
1961 en stundaði áfram kennslu-
störf bæði við skólann og á heim-
ili sfnu.
Kenndi hann fjölmörgum sjó-
mönnum undir minna fiski-
mannaprófið (30 tonna) jafn-
framt því sem hann vann hjá
Fiskifélagi íslands við söfnun og
skráningu aflaskýrslna úr bátum
og togurum. Ýmis önnur störf
mun hann hafa unnið fyrir félag-
ið.
Þó að málefni sjávarútvegsins
væru Friðriki alla tið hugleikin
átti hannn mörg önnur hugðar-
efni.
Hann hafði ákveðnar skoðanir f
hærra skyldi stefnt. Veturinn
1912—13 var hann f Verslunar-
skólanum, en hvarf frá verslunar-
námi eftir þann vetur, hefur
stjórnmálum, aðhylltist snemma
jafnaðarstefnuna, fylgdi Alþýðu-
Framhald á bls. 25
Vegna jarðarfarar
frú ELÍNAR MELSTEÐ,
verða skrifstofur vorar lokaðar eftir hádegi í dag
þriðjudaginn 21 . september
G. Helgason og Melsteð h.*,
Rauðarárstíg 1