Morgunblaðið - 03.03.1977, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. MARZ 1977
IngibjörgE. Egfells
—Minningarorð
F. 4. desember 1895.
D. 24. febrúar 1977.
Hún var fædd á Hálsi í Fnjóska-
dal. Foreldrar hennar voru séra
Einar Pálsson og kona hans,
Jóhanna Eggertsdóttir Briem.
Séra Einar var af austfirzkum
bændaættum. Jóhanna var al-
systir Eiríks Briem prófessors og
Ellnar skólastjóra.
Ingibjörg ólst upp i stórum syst-
kinahópi á þremur prestssetrum.
Faðir hennar fékk veitingu fyrir
Gaulverjabæ í Flóa, þegar hún
enn var barn að aldri. Og fáum
árum síðar sótti hann um Reyk-
holt og var veitt það brauð.
Ég hef fyrir satt, að æsku-
heimili Ingibjargar hafi ætið
verið mjög fjölmennt og umsvif
mikil, svo á Hálsi og í Gaulverja-
bæ sem í Reykholti. Prestshjónin
lögðu alúð við búskapinn, sem á
þeim árum var mannfrekur.
Börnin voru 7 og fjölskyldan þvi
stór. Séra Einar var elskaður og
virtur af sóknarbörnum og gest-
kvæmt á préstssetrinu.
Það leyndi sér ekki, að Ingi-
björg hugsaði hlýtt til bernsku-
slóða. En traustust voru tengslin
við Reykholt. Þegar Gunnlaugur
bróðir hennar lézt i blóma lífsins
stofnuðu foreldrarnir sjóð til
eflingar trjálundi, sem hann
hafði gróðursett í Reykholti.
Siðar eftir fráfall séra Einars og
Jóhönnu stofnaði Ingibjörg
annan sjóð sem ætlað er að
hlynna að kirkjunum sem séra
Einar þjónaði og svo að Gunn-
laugslundi. Hún lagði sig ætíð
fram um að efla þessa sjóði, m.a.
með útgáfu minningarkorta og
hefði vafalaust kosið að sín yrði
minnzt með því að styrkja þá sjóði
til að gegna hlutverki sinu.
Ingibjörg fór ung til náms við
Kvennaskólann i Reykjavík og út-
skrifaðist þaðan 1913. Sama ár
réðst hún kennari við Kvenna-
skólann á Blönduósi, þá 18 ára
gömul. Þetta ár réðst einnig að
skólanum Kristín M. Jónsdóttir,
þá nýkomin frá Ameriku. Kenndu
þær við skólann óslitið fram til
1918. Tókst með þeim einlæg vin-
átta, sem varað hefir æ siðan. Á
þessum árum sótti Ingibjörg einn-
ig kennaranámskeið i Reykjavík.
Allt fram á siðustu ár stundaði
Ingibjörg kennslu, bæði einka-
kennslu og stundakennslu. Tó-
vinna og gerð íslenzka kven-
búningsins voru sérgreinar henn-
ar, sem hún kenndi m.a. i handa-
vinnudeild Kennaraskólans og á
vegum Heimilisiðnaðarfélags ís-
lands. Hún var mjög lengi í stjórn
þess félags og gjaldkeri þess í
þrjá áratugi.
Um 1920 stofnuðu þær Ingi-
björg og Kristin Jónsdóttir, kenn-
ari, hannyrðaverzlunina Baldurs-
brá I Reykjavik og ráku hana í
meira en hálfa öld. Þær lögðu
kapp á að hafa ætíð á boðstólum
allt efni í íslenzka þjóbúninginn
og að leiðbeina um gerð hans.
Maður Ingibjargar, Eyjólfur J.
Eyfells listmálari, er fæddur 6.
júnf 1886 í Seljalandsseli undir
Eyjafjöllum. Þau giftust 22.
febrúar 1921. Börn þeirra eru
fjögur. Einar verkfræðingur i
Reykjavík, Jóhann Kristján arki-
tekt, nú prófessor við listaháskóla
i Flórída, Kristín Ingibjörg kenn-
ari og Elin Rannveig húsfrú,
báðar búsettar i Reykjavík. Ing-
ólfur Jóhannsson verkfræðingur,
sonarsonur þeirra Ingibjargar og
Eyjólfs, ólst upp hjá afa sínum og
ömmu frá þvi hann var ársgamall.
Eyjólfur og Ingibjörg fóru til
Þýzkalands þegar eftir giftingu.
Stundaði Eyjólfur listnám I
Dresden um hríð. Þau settu siðan
bú saman i Baldursbrá neðst á
Skólavörðustfgnum og bjuggu þar
upp frá því.
Nú eru liðin meira en 40 ár
síðan ég kom fyrst í Baldursbrá.
Smám saman hefur mér orðið
orðið það ljóst, að þau Ingibjörg
og Eyjólfur hafa unnið merkilegt
afrek, að stofna og reka i hálfa öld
i hjarta höfuðborgarinnar
heimili, sem að umfangi og innri
gerð var nauðalíkt gömlu sveita-
heimilunum eins og þau þekktust
bezt. Þar áttu aldraðir athvarf,
foreldrar Ingibjargar og fleiri.
Sömuleiðis ungt fólk, börn vina
og vandamanna, sem sóttu skóla í
höfuðstaðnum, dvöldu þar oft
langdvölum. Ferðafóik kom og
gisti. Og mér fannst alltaf þrátt
fyrir manndóm og rausn systkina
Ingibjargar allra, að hún væri
höfuð ættarinnar og Baldursbrá
Berurjóðrið eftir að foreldrarnir
höfðu brugðið búi. En rétt er að
taka það fram, að Ingibjörgu
kynntist ég fyrst þessara frænda
minna og mest.
Enn fleira var það í Baldursbrá,
sem minnti á hið bezta i gerð
gömlu islenzku heimilanna. Störf-
in voru unnin af köllun um leið og
aflað var lífsviðurværis. Þáttur
húsbóndans, listamannsins, var
sér á parti. Hann helgaði sig
málaralistinni og hefur náð langt.
En kveikjan að rekstri verzlunar-
innar i Baldursbrá var öðrum
þræði ást og virðing fyrir þjóð-
legum menningarerfðum: ís-
lenzka kvenbúningnum og hann-
yrðunum, sem fylgt höfðu islenzk-
um heimilum i aldanna rás.
Glögg ' verkaskipting var með
þeim hjónum. Eyjólfur vann að
myndlistinni sem fyrr segir. Ingi-
björg annaðist heimilishaldið og
verzlunina. Þar var hún þó ekki
ein aó verki. Samstarf þeirra
Kristínar Jónsdóttur, sem þegar
er getið, var einlægt og traust og
entist jafnlengi og starfsþrekið.
En Kristin dvetur nú á sjúkra-
húsi.
Séra Einar, faðir Ingibjargar,
var bróðir Svanbjargar ömmu
minnar. Kært var með þeim syst-
kinum, þótt í fjarlægð byggju og
nutu fleiri hversu þau ræktu sína
frændsemi.
Það var haustið 1933, að leið
mín lá til höfuðborgarinnar i
fyrsta sinni. Ingibjörg og Eyjólf-
ur tóku á móti mér við skipshlið
og meðhöndluðu þannig næstu
daga, að mér hefur upp frá því
verið hlýtt til — Reykjavlkur,
hvorki meira né minna! — Ég er
sannfærður um, að þessi full-
yrðing er ekki út í bláinn. Lengi
býr að fyrstu gerð, létt bros getur
dimmu i dagsljós breytt o.s.frv.
Ég er ekki skáld og get hvorki
talað i stuðlum né orðskviðum. En
ekki kann ég ævi mína að orða
betur hvað þetta varðar. Og þá
skjátlast mér mjög, ef það fólk er
ekki nokkuð margt, sem lfkt og ég
minnist jafnan Ingibjargar, þegar
það heyrir góðs manns getið. En
sama gildir raunar um Eyjólf, því
að einnig hann hefur svo sannar-
lega hjartað á réttum stað. —
Ljúft er að horfa til baka, rifja
upp samverustundir, viðmót og
viðbrögð undir ólíkum kringum-
stæðum þegar þann veg háttar.
Ingibjörg var kona vel á sig
komin i allan máta, glæsileg f
sjón, gáfuð, skapföst og skilnings-
rík á kjör annarra manna.
Persónulega á ég henni margt að
þakka og svo Margrét kona mín.
Við sendum Eyjólfi, börnunum,
Kristínu og öðrum ástvinum Ingi-
bjargar innilegar kveðjur.
Vilhjálmur Hjálmarsson.
Ingibjörg Eyfells lézt hinn 24.
febrúar siðastliðinn eftir langa
baráttu við banvænan sjúkdóm.
Hún hét fullu nafni Pála Ingi-
björg Einarsdóttir Pálssonar
prests, síðast í Reykholti. Harvn
var ættaður af Austurlandi. Móðir
Ingibjargar var Jóhanna K.K.
Eggertseóttir Briem.
Um ættir og afkomendur Ingi-
bjargar verður ekki fjallað hér,
því að það mun gert af öðrum.
Hér verður aðeins leitazt við að
heiðra minningu þessarar
frábæru heiðurskonu.
Hún var frændrækin svo að af
bar og lagði sig mjög eftir að
kynnast frænddólki sínu, ungu
jafnt sem gömlu. Hún var ekki
eingöngu elskulegur vinur og
hjálparhella systkinabarna sinna
heldur gaf hún börnum þeirra
gjafir og fylgdist með vexti þeirra
og þroska af einlægum áhuga.
Voru afkomendur foreldra henn-
ar allir henni mjög kærir og ná-
komnir og eru þó orðnir nokkuð á
annað hundrað. En umhyggja
hennar var ekki eingöngu bundin
við ættingjana. Á heimili hennar
að Skólavörðustig 4 voru fyrr á
árum næstum alltaf einverjir
óvandabundnir aðkomuenn um
lengri eða skemmri tíma. Þar
voru oft stúlkur utan af landi i
atvinnuleit eða komnar til skóla-
göngu, gamlir sveitungar að sinna
erindum sinum. fjarskyldir ætt-
ingjar eða kunningjar þeirra í
ýmsum erindum. Ótrúlegt þótti
mér sem barni og unglingi, hve
margt fólk kom á heimili Ingi-
bjargar en ég var þar daglegur
gestur á bernsku- og unglingsár-
um minum.
Nú má ekki skilja þetta svo, að
Ingibbjörg hafi eingöngu staðið í
gestamóttöku eða rekið heimilið
ein. Hún giftist Eyjólfi Eyfells
listmálara árið 1922 og hún rak
verzlunina Baldursbrá frá þvi og
fram á síðasta ár ásamt vinkonu
sinni, Kristínu Jónsdóttur. Eyjólf-
ur gekk ótrauður braut listarinn-
ar, þó 'aó oft væri erfitt fjárhags-
lega. Hann málaði fallegar mynd-
ir og seldi þær ódýrt ,,svo að
almúgafólk gæti eignazt mál-
verk“, sagði hann mér eitt sinn. Á
kreppuárunum fyrir seinni
heimsstyrjöldina voru ekki marg-
ir, sem gátu keypt málverk, sizt af
öllu dýrar myndir. Eyjólfur
heimti sjaldan daglaun að kvöldi
og hefur sjálfsagt aldrei fengið
sumar myndirnar borgaðar.
Verzlunarrekstur Ingibjargar og
Kristínar var því bakhjarl heim-
ilisrekstarins, a.m.k. á tfmabilum,
en verzlunin Baldursbrá var um-
fangsikil hannyrðaverzlun um
langt árabil. Þær unnu báðar
jöfnum höndum við afgreiðslu,
áteiknun og allt annað, sem að
slikum rekstri lýtur. Á timabili,
meðan heimilisrekstur og barna-
uppeldi tóku mikinn tfma, störf-
uðu 2 — 3 stúlkur við afgreiðslu f
búðinni og voru þá gjarnan heim-
ilisfastar hjá þeim stöllum. Síðar
ráku þær verzlunina tvær einar
fram á elliár, drógu saman seglin
eftir þvi sem aldur færðist yfir;
gáfust aldrei upp, þó að heilsan
væri farin að bila hjá báðum. Þær
stóðu meðan þrek entist.
Þegar litið er yfir erilsamt ævi-
starf Ingibjargar, sem enginn get-
ur að visu til hlítar, þá undrast ég
sérstaklega, hve mikinn tima hún
gaf sér til að liðsinna öðrum, láta
aðra njóta hjartahlýju sinnar og
gæzku. Aldrei sá ég hana æðrast,
aldrei skeyta skapi sinu hvorki á
jafnsterkum né minnimáttar, þó
að stundum þykknaði í henni.
Hún hikaði ekki við að leggja
frá sér verk og eyða i það tíma að
hugga lítinn, reiðan og sáran
frænda, sem hafði orðið undir i
slagsmálum við son hennar. For-
tölur hennar og ástúð breyttu
fljótt vonzku og hryggð í gleði og
leikir voru teknir upp að nýju
eins og ekkert hefði í skorizt.
Hegningum beitti hún aldrei en
leiddi allt til betri vegar. Hún
leiðbeindi og lét óstýriláta, unga
sveina vita, svo að ekki varð um
villzt, hvernig Jtún víldi, að- þeir
höguðu sér. Engan langaði að
gera á hluta hennar.
Það voru hátíðir, þegar Páll,
bróðir hennar, bauð fjölskyld-
unni í bfltúr til þess að fara i
berjamó. Þá sást Ingibjörg stund-
um ekki fyrir. Hún hafði oftast
eitthvert viðbótarfólk á sinum
snærum og það fólk þurfti lika að
komast í berjamó. Oft var bíllinn
fylltur svo að fólki að eigandan-
um og fleirum ofbauð en enginn
var þó skilinn eftir og alltaf bless-
aðist ferðin.
Fyrir allmörgum árum fengu
Ingibjörg og systkini hennar
skógræktarreit til umráða i landi
Reykholts, þar sem þau uxu frá
unglingsárum til fullorðinsára.
Síðan hefur Ingibjörg staðið
fyrir skógræktarferðum þangað á
hverju vori og koma þangað í
hvert sinn nokkrir tugir nánustu
ættingja og venzlamanna. Hrfsl-
urnar þrifast og dafna furðuvel í
heldur vondri jörð en þessar skóg-
ræktarferðir eru ekki siður
gagnlegar til þess að halda við
kynnum frændsystkina og styrkja
ættarböndin.
Siðastliðið vor stóð Ingibjörg
fyrir sinni síðustu skógarferð, þá
komin að fótum fram og var studd
um skógarreitinn.
Við, systkinabörn hennar, sökn-
um þessarar fallegu, góðu
frænku. Hún hafði mannbætandi
áhrif á okkur öll.
Eyjólfi, manni hennar, börnum
þeirra og öðrum afkomendum svo
og Kristínu Jónsdóttur sendi ég
kveðjur mínar og fjölskyldu
minnar.
Haraldur Árnason.
Hinn 24. febrúar síðastliðinn
andaðist á Landakotsspftala vin-
kona mín, frú Ingibjörg Eyfells.
Andlátsfregnin kom að visu eng-
um á óvart, er til þekktu. Hún var
búin að þjást mikið sfðustu
vikurnar, en þó er það svo, að
manni hnykkir við, þegar öllu er
lokið og vonir um lff að engu
orðnar. Ingibjörg Eyfells var mik-
il merkiskona og ógleymanleg
þeim er veruleg kynni höfðu af
henni. Á æskuárum hafði ég
heyrt hennar getið, því Eggert
bróðir hennar, síðar læknir, var
bekkjarbróðir minn í Akureyrar-
skóla. Var hún sögð mjög glæsileg
stúlka og afburða námskona. En
hún sótti nám í Kvennaskólanum
í Reykjavík og lauk þaðan prófi
vorið 1913 með lofsamlegum vitn-
isburði.
Hún átti líka til þeirra að telja
að eitthvað væri i hana spunnið
því foreldrar hennar voru merkis-
hjónin sr. Einar Pálsson, lengst
prestur f Reykholti og Jóhanna
Eggertsdóttir Briem, sýslumanns
að Reynistað í Skagafirði. Var frú
Jóhanna yngst hinna mörgu og
merku barna þeirra sýslumanns-
hjóna. En Eggert Briem var sonur
Gwtnlaugs Briem -sýsltimanns- að
Grund í Eyjafirði og Valgerðar
Árnadóttur er iengi bjuggu við
mikla rausn að Grund og urðu
kynsæi mjög. Hefur þessi ætt ver-
ið í forystu í landsmálum og hvers
konar framfaramálum í landinu
hátt á aðra öld. Er athyglisvert,
hve margar konur hafa verið þar i
forystusveit.
Siðar heyrði ég Ingibjargar get-
ið, er hún var kennslukona við
Kvennaskólann á Blönduósi árin
1914—1918. Þótti hún með af-
brigðum orðhög og hög í höndum,
gat hún sér þar hinn bezta orðs-
týr.
Á Blönduósi hitti hún Kristfnu
Jónsdóttur frá Siglufirði sem ný-
lega var þá komin frá Kaup-
mannahöfn að afloknu hannyrða-
námi. Kenndu þær báðar við skól-
ann i fjögur ár. Tókst með þeim
hin bezta vinátta. Hurfu þær til
Reykjavíkur árið 1918 og hafa átt
samleið upp frá því.
Árið 1919 stofna þessar góðu
vinkonur verzlunina Baldursbrá,
sem hafði ávallt á boðstólnum alls
konar hannyrðavörur auk þess
em þær kepptust um að hafa sem
vandaðastan varning til þjóð-
búningsins okkar. í verzluninni
Baldursbrá var ekki eingöngu
vefnaðarvörur til sölu. Þar feng-
ust alls konar upplýsingar og leið-
beingingar um ýmiss konar
handavinnu sem komu oft I góðar
þarfir fyrir viðskiptavinina, þvf
að aldrei var komið að tómum
kofanum hjá Ingibjörgu.
Meðan ég bjó norðan fjalla en
kom f skyndiferðir til höfuðstað-
arins leit ég inn í Baldursbrá og
freistaðist til að kaupa mér í
svuntu og slifsi, varð ég brátt
hrifin af þeim vinkonunum og
tókum við oft tal saman. En veru-
Ieg kynni hófust svo með okkur
Ingibjörgu haustið 1941, en ér
kom til Reykjavíkur og átti að
taka við stjórn Húsmæðraskóla
Reykjavikur er þá var i upp-
siglingu. Mörg ljón virtust á veg-
inum i sambandi við stofnun og
rekstur skólans. Heimsstyjöldin
sfðari var í algleymingi. Alls kon-
ar bönn og höft á innflutningi
voru þrándur í götu, en í skólan-
um átti að kenna fjölbreytta
handavinnu og var nú úr vöndu
að ráða, þvl að litið sem ekkert
fékkst i búðunum til þeirra hluta.
Samkennari minn og frændkona
Ólöf Blöndal var skólasystir Ingi-
bjargar úr Kvennaskólanum og
æskuvinkona Kristínar. Benti
hún mér á að leita til þessara
góðu kvenna. Einn góðan veður-
dag lá svo leiðin niður i Baldurs-
brá og gleymi ég aldrei viðtökun-
um þar. Alúðin og hjálpfýsin var
auðsæ, öllu var tjaldað til sem
kostur var á til að leysa vandræði
okkar og telja f okkur kjark.
Síðan hefur mér þótt vænt um
Ingibjörgu í Baldursbrá. Nær
daglega átti ég erindi við hana i
þau tólf ár sem ég starfaði við
skólann og ávallt kom ég ríkari af
hennar fundi. Hún kunni skil á
svo ótal mörgu og við áttum mörg
sameiginleg áhugamál. Eftir að
ég fluttist svo norður að
Blönduósi var sömu sögu að segja.
Ef vanhagaði um eitthvað til
saumaskapar eða hannyrða var
hringt suður i Baldursbrá og þá
var öllu borgið. Var slfk fyrir-
greiðsla ómetanleg.
Allt frá barnæsku hafði Ingi-
björg mikinn áhuga fyrir mennt-
un kvenna. Hafði móðir hennar
verið nemandi á Ytri-Eyjaskóla
hjá Elínu systur sinni sem var 16
árum eldri en ég þykist vita að
flestum sé ljóst að Elfn Briem
stóð framarlega i þeirri sveit er
barðist ötullega fyrir menntun og
réttindum íslenzkra kvenna. Um
tvftugsaldur varð Elín kennari
við fyrsta kvennaskóla Skag-
firðinga og síðan byggði hún upp
kvennaskóla Húnvetninga og
starfaði við þann skóla í 18 ár. Ég
veit að Ingibjörg tók þessa
frænku sína mjög til fyrirmyndar
og batt við hana órofa tryggð enda
var hún með afbrigðum frænd-
rækin.
Margt gerði Ingibjörg til að
halda minningu móðursystur
sinnar á lofti. Hún kvatti til þess
að ættmenn hennar gæfu kr.
10.000 til Hallveigarstaða þegar
byrjað var að safna til þeirrar
stofmmar, sem áttá aA verda «ins