Morgunblaðið - 11.08.1977, Qupperneq 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 11. AGUST 1977
Verst af öllu
er skattpíningin
í N or egi
Hér á landi hefur undan-
farna daga dvalizt merkur
Norðmaður, að nafni Harald
Möller. Haral er þekktastur
fyrir afskipti sfn af viðskipta-
Iffi Norðmanna. Hann er aðal-
eigandi margra verksmiðja
auk þess sem hann er aðalum-
boðsmaður fyrir tvo af stærri
bflaframleiðendum í heimin-
um.
Blaðamaður hitti Harald að
máli fyrir stuttu að Hótel Esju
þar sem hann bjó. Harald var
fyrst spurður hvernig honum
líkaði við Island þar sem þetta
var nú í fyrsta skipti sem hann
heimsækti landið á sinni löngu
ævi. — Mér hefur komið hér
flest á óvart, og flest af því var
til betri vegar. Islendingar eru
mjög gestrisnir og almennileg-
ir f viðmóti, en áður hafði ég
heyrt hið gagnstæða. Þá er
landið sjálft alveg sérstakt. Ég
hef aðeins ferðazt hér um ná-
grenni borgarinnar, þar á
meðal fór ég til Þingvalla og
þeir eru hreint frábærir.
Hvar ert þú nú fæddur
Harald og hvenær? — Ég er
fæddur nyrzt norður í Finn-
mörk 1895, en þar ólst ég upp
fyrstu tuttugu og fimm ár ævi
minnar, og þess má geta að
landslag í Finnmörk minnir
mjög á margt hér á tslandi.
Nú er Finnmörk töluvert
norðar en Reykjavík, finnur
þú ekki mikinn mun á veðr-
áttu? — Nei, út við sjóinn þar
sem ég bjó var mjög likt lofts-
lag og hér að sumarlagi, en
vetur eru þar heldur kaldari.
En ef inn í landið er farið
gjörbreytist þetta, þar getur
kuldinn orðið gífurlegur og má
í því sambandi nefna að einu
sinni var ég starfandi hjá
fyrirtæki inn í landi. Ég var
þar við skristofuvinnu en
mátti gjöra svo vel að vera i
kuldaúlpu við vinnuna þar
sem kuldinn úti komst niður i
-46 gráður.
Nú flytur þú, Harald, 25 ára
gamall frá Finnmörk, hvert
liggja leiðir þínar? — Fyrst fór
ég til Þrándheims en dvaldist
þar aðeins í þrjú ár og flutti
þaðan til Ósló þar sem ég bý
enn þann dag í dag. Þú fórst
ekki að hafa veruleg afskipti
af viðskiptum fyrr en um fert-
ugt, hvað gerðirðu fram að
þeim tíma? — Eg var við ýmiss
konar vinnu allan þennan tima
uns ég stofnaði mitt eigið fyrir-
tæki fjörtiu ára gamall.
Hvað var upphafið? — Nú
það fyrsta, sem ég var með, var
aðalumboð fyrir Volkswagen
verksmiðjurnar í Noregi, en
siðan bættist við umboð fyrir
Dodge verksmiðjurnar. En
seinna hafa svo nokkrar verk-
smiðjur verið settar á lagg-
irnar, m.a. mjög fullkomin
plastverksmiðja.
Er mikið selt af þessum bíla-
tegundum í Noregi Harald? —
Já Volkswagenbilarnir eru
geysivinsælir í Noregi en það
hefur alltaf verið frekar erfitt
að selja mikið af amerfskum
bilum hjá okkur.
Þú hlýtur að vera ein af
meiri háttar auðlindum fyrir
norska ríkiskassann? — Jú, ég
er nú hræddur um það, þvi
gifurleg álagning á bílum
rennur til ríkisins að ógleymd-
um persónulegum sköttum
sem eru hreint hneyksli í
Noregi. Ég borga til dæmis
90% af minum tekjum í skatt.
Svo til að kóróna þessa vit-
leysu verðum við að borga
20% söluskatt af öllum vörum,
svo þetta er ekki svo lítið sem
ríkið plokkar af einstaklingum
í Noregi.
En að sköttum frátöldum
hver eru þá aðalvandamál
atvinnurekenda í Noregi?
— Vinstri flokkarnir, sem set-
ið hafa við stjórnvöldin hafa
reynst okkur erfiður ljár i
þúfu, því þeir vilja gera allt til
Harald Möller.
að auka rikisafskipti af öllum
atvinnurekstri. Til dæmis voru
settar reglur til að koma í veg
fyrir að fjölskyldur geti komizt
til of mikilla valda i hluta-
félögum. Til dæmis mega feðg-
ar ekki vera báðir í aðalstjórn-
um félaga, þótt báðir séu mjög
vel til þess fallnir og ef velja
þarf i stað annars þeirra kæmi
jafnvel til kasta rikisins að
skipa mann i stöðuna.
Hvað hefur nú komið þér
mest á óvart meðan á dvöl
þinni hefur staðið hér?
— Helzt hefur stærð landsins
komið mér á óvart, þá ekki sízt
stærð Reykjavíkur. Þá er einn-
ig mjög ánægjulegt að sjá
hversu mörg gömul hús hafa
verið varðveitt, en í Noregi er
skilningur á slíkri varðveizlu
af skornum skammti hjá yfir-
völdum.
Hver eru þín aðaláhugamál
Harald? — Skíði númer eitt,
einnig hef ég mjög gaman af
veiðum. En öll fyrstu árin með-
an uppbygging fyrirtækisins
stóð yfir gat ég mjög litið
stundað þessi áhugamál min.
Núna fer ég eftir vinnu á
hverjum laugardegi til veiða á
sumrin en á skíði á vetrum.
Skíðaaðstaða hjá okkur er
geysigóð, aðeins tiu minútna
akstur frá Osló og þá er maður
kominn í mjög gott skíðaland.
Er algengt að fólk fari strax
eftir vinnu svona eins og þú?
— Já það má segja að hver
sem vettlingi geti valdið komi
sér á skíði ef veður er skap-
legt. Til dæmis ef veður er gott
er ekki sála á götum borgar-
innar um helgar, allir á skið-
um.
Það hljóta að vinna geysi-
margir hjá þér á öllum víg-
stöðvum? Það má segja, að
þegar flest er vinna svona 4000
manns hjá mér, og af því eru
svona 250 dökkir en innflutn-
ingur á slíku fólki fer stöðugt
vaxandi. Þetta fólk er sízt
óduglegra en okkar lands-
menn, en eigi að síður er ég á
móti blöndun þeirra við okkur.
Að lokum var Harald spurð-
ur hvort hann þekkti landa
sinn Per Lönning, sem hér hef-
ur verið undanfarna daga, en
sá er mjög þekktur fyrir rann-
sóknir sínar á Heimskringlu
Snorra Sturlusonar og einnig
fyrir rannsóknir á sviði kart-
öfluræktar. — Jú, hann
þekkja allir í Noregi, hann hef-
ur flutt mikið af fyrirlestrum
vlðsvegar um Noreg um áhuga-
mál sín.
Harald heldur heim á leið
n.k. fimmtudag og með þessum
orðum var þessi merkismaður
kvaddur.
Rœtt við PER LÖNNING
bónda frá Stord í Noregi
PER LÖNNING bóndi
frá Stord í Noregi er sá
maður erlendur sem
mest hefur rannsakað
Heimskringlu Snorra
Sturlusonar. Hann er
nú staddur hér á landi
og var af þessu tilefni
tekinn tali. Þess má
geta að Per er einnig
mjög þekktur fyrir
rannsóknir sínar varð-
andi kartöflurækt.
Per var að því spurður fyrst
hvort hann væri hér á landi
eitthvað i sambandi við rann-
sóknir sínar. Nei, nei ég er
hér með hópi norskra bænda
sem eru hér í kynnis- og
skemmtiferð og við höfum
ferðast um landið og heim-
sótt islenska bændur.
Hvenær ferð þú fyrst að
rannsaka Heimskringlu og
hvers vegna? Það er nú æðí
langt síðan. Ég bara byrjaði
að lesa ritið og fannst það
strax áhugavert. Hinn seinni
ár hef ég komist að því að sá
boðskapur sem Heimskringla
Snorra Sturlusonar er mun
dýpri en flestir halda.
Hvað finnst þér helst
merkilegt við skrif Snorra?
— Hann hefur verið algjör
snillingur að skrifa milli lín-
anna, maður tekur ekki alltaf
eftir því hvað hann raunveru-
lega meinar nema lesa milli
línanna. Einnig er það merki-
legt að Snorri hefur bæði
verið mjög góður skáld-
sagnahöfundur og einnig
ekki síðrí fræðimaður. En
yfirleitt eru menn annað
hvort góðir fræðimenn eða
skáldsagnahöfundar.
Er Heimskringla mjög
þekkt í Noregi eða víðar svo
þú vitir? í Noregi er Heims-
kringla töluvert þekkt og fer
ört batnandi með því að
haldnir eru fyrirlestrar um all-
an Noreg í æðri skólum en
utan Noregs veit ég nú ekki
nema að því er mér skylst eru
Per Lönning.
Islendingar töluvert inni í
efni Heimskringlu.
Hverjir halda þessa fyir-
lestra í norskum skólum?
—- Ég hef nú verið hvað
mest í því sjálfur einnig
nokkrir aðrir. En áhugi á
verkinu hefur allsstaðar verið
gífurlega mikill, ótrúlega
mikill.
Nú hefur þú unnið til verð-
launa í sjónvarpsþáttum fyrir
fróðleik þinn um Heims-
kringlu Per? — Jú, en það
er nú svo langt siðan að það
tekur því ekki að rifja það
upp. Ég tel einnig að Heims-
kringla hafi styrkt mjög bönd
íslands og Noregs í gegnum
árin.
Hvað telur þú að gera beri
til að komast sem best til
botns í þeim ótæmandi fróð-
leik sem Heimskringla hefur
að geyma? — Það sem ég
vildi helst að gert yrði, er að
halda sameiginlega ráð-
stefnu norskra og islenskra
færðimanna um innihaldið.
Það myndi örugglega leiða
ýmislegt nýtt i Ijós.
Svo mikill var áhugi Per á
málinu að hann hafði ætlað
sér að reyna að fá viðtal við
Geir Hallgrímsson forsætis-
ráðherra og ræða við hann
um þessi mál, en því miður
var forsætirráðherra i frii á
þeim tíma sem Per var hér á
landi.
Þá var Per spurður um
þann mun sem honum þætti
vera á íslenskum bændahátt-
um og þeim- norsku.
— íslensku bændurnir eru
mjög vel á vegi staddir hvað
við kemur tækni og síst verri
en þeir norsku. Þá finnst mér
íslenskir bændur vera með
allra gestrisnasta fólki sem
ég hef hitt.
Að lokum vildi Per segja
það, að honum findust ís-
lendingar vera meira heldur
en venjulegir frændur og
með þessum orðum var
bóndinn norski kvaddur.
Snorralaug í Reykholti.
Heimskringla Snorra Sturlusonar
er eitt merkilegasta ritNorðurkmda