Morgunblaðið - 11.08.1977, Blaðsíða 19

18
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 11. AGUST 1977
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 11. AGUST 1977
19
fMtfvgPUitliútafeifr
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavlk.
Haraldur Sveinsson.
Matthlas Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorhjórn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sTmi 10100.
Aðalstræti 6, sfmi 22480.
Áskriftargjald 1300.00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 70.00 kr. eintakið.
Bræðralag
Brezhnevs og
Pinochets
Það hefur verið ákaflega fróðlegt að fylgjast með þvl,
hverjir mest hafa kvartað undan mannréttindastefnu Carters
Bandaríkjaforseta og þeirri auknu áherzlu, sem Bandaríkjamenn
leggja nú á baráttu fyrir auknum mannréttindum viðs vegar um
heim Mótmæli gegn stefnu Bandaríkjaforseta I mannréttindamál-
um hafa fyrst og fremst komið úr tveimur áttum: frá leiðtogum
Sovétríkjanna og frá ýmsum éinræðisherrum I Mið- og Suður-
Amerlku.
Leiðtogar Sovétríkjanna með Brezhnev I fararbroddi hafa
kvartað sáran undan mannréttindabaráttu Bandaríkjamanna Þeir
hafa talið þessa viðleitni Bandaríkjaforseta til þess að tryggja
aukin mannréttindi víða um heim fjandskap við Sovétríkin, og
þeir hafa haft í hótunum um að efna til nýs kalda stríðs við
vestræn lýðræðisríki, ef Bandaríkjaforseti láti ekki af baráttu sinni
fyrir auknum mannréttindum Þegar Bandaríkjaforseti hóf baráttu
sína fyrir auknum mannréttindum var spjótunum ekki beint
sérstaklega að Sovétríkjunum eða austantjaldslöndum og þess
vegna er þeim mun athyglisverðara, að þessir aðilar hafa tekið
þessa mannréttindabaráttu til sin. Það bendir ótvírætt til þess, að
víða sé pottur brotinn I hinum sósíalísku ríkjum austan járntjalds-
ins og raunar þarf ekki frekari vitna við um það Öllum er Ijóst að
mesta og skipulegasta kúgun mannsandans I allri veraldarsög-
unni er nú stunduð I ríkjum þeim, sem kenna sig við sósíalisma I
Austur-Evrópu.
Ásamt Brezhnev eru það svo ýmsir einræðisherrar I Mið- og
Suður-Ameríku, sem yfirleitt hafa komizt til valda I skjóli vopna-
valds með stuðningi hersins í viðkomandi landi, sem mest hafa
kvartað undan mannréttindabaráttu Bandaríkjaforseta, enda eru
almenn mannréttindi fótum troðin í flestum ríkjum rómönsku
Ameríku og er það ekki ný saga Það er hins vegar alveg nýtt i
utanríkisstefnu Bandaríkjanna, sem að sjálfsögðu eiga mikil
samskipti við ríkin í þessum heimshluta, að strangar kröfur séu
gerðar til þessara nágrannarikja í mannréttindamálum. Þetta
hefur komið einræðisseggjunum i rómönsku Ameríku jafn mikið á
óvart og einræðisseggjunum i hinum svonefndu sósíalistaríkjum
austan járntjalds.
Þess vegna hefur nú myndazt samstaða milli tveggja aðila um
baráttu gegn mannréttindastefnu Carters. Þeir, sem hafa tekið
höndum saman i þessari baráttu eru forystumenn sósialísku
ríkjanna i austri og einræðisseggirnir í rómönsku Ameríku, menn
á borð við Pinochet í Chile og aðra slíka, sem standa fyrir kúgun
og ófrelsi í þeim heimshluta Þessir aðilar, Brezhnev og félagar
hans og Pinochet og félagar hans hafa lengi átt margt sameigin-
legt, sérstaklega þó kúgun og ófrelsi, þótt þeir hafi ekki fyrr tekið
höndum saman á alþjóðavettvangi eins og þeir í raun gera nú,
þegar þeir berjast um á hæl og hnakka til þess að verja þau
ómannúðlegu þjóðfélög, sem þeir hafa byggt upp í austri og !
Mið- og Suður-Ameríku.
Auðvitað er skortur á mannréttindum víða í heiminum Hann er
í Afríkulöndum, bæði hvítum og svörtum, og hann er í Asíulönd-
um. En engir hafa brugðizt jafn ókvæða við og þeir tveir aðilar,
sem hér hafa verið nefndir Rætt er um það, hvort Bandaríkja-
stjórn muni hverfa frá stefnu sinni í mannréttindamálum til þess
að riá betra samkomulagi við Sovétríkin. Tíminn á eftir að leiða
það í Ijós, en sannleikurinn er auðvitað sá, að mannréttindahug-
sjónin er svo sterk og áhrifamikil og hefur svo víðtæk áhrif um alla
heimsbyggðina, að eftir að athyglinni hefur verið beint að
mannréttindamálum í jafn ríkum mæli og gert hefur verið
undanfarna mánuði getur ! raun og veru enginn stjórnmálamað-
ur, hversu valdamikill sem hann er, snúið við blaðinu Mann-
réttindabaráttan er komin á skrið og það verður ekki hægt á henni
úr þessu, jafnvel þótt Carter Bandaríkjaforseti vildi, sem ekkert
bendir þó til Emræðisherrar í austri og Mið- og Suður-Ameríku, i
Afríku og Aslu verða að gera sér greín fyrir þessu. Þeir eru
verndarar kúgunar og ófrelsis, sem fólkið í heíminum er ekki
tilbúið til þess að sætta sig við
„Þár hafið... stuðlað að friði
og bættum sambúðarháttum"
fíædadr. Krístjáns Eldjárns, forseta ís/ands,
í veiztu tilheiðurs Urho Kekkonen, forseta Fmniands
Herra forseti,
Mér er það sönn gleði og
ánægja að bjóða yður velkominn
til íslands ásamt föruneyti yðar.
Konu minni og mér er það per-
sónulegt gleðiefni að fá nú tæki-
færi til að endurgjaida það heim-
boð, sem þér gerðuð okkur árið
1972 og þær höfðinglegu viðtök-
ur, sem þér og frú Kekkonen og
þjóð yðar veittuð okkur. Við fund-
um það glöggt þá, og það fundu
margir með okkur, að í Finnlandi
andaði hlýju I garð tslands og
Islendinga, og þess nutum við i
ríkum mæli. Nú er það einlæg ósk
min og von, að þér mættuð finna
hér hið sama hlýja vinarþel, nú
þegar þér komið hingað I annað
sinn sem opinber fulltrúi þjóðar
yðar. Ég veit, að íslenzka þjóðin
tekur undir með mér þegar ég
segi, að þér séuð aufúsugestur.
Hér á landi þarf ekki að kynna
Kekkonen Finnlandsforseta. ís-
lendingar kunna góð skil á tii-
komumiklum þætti yðar í nútima-
sögu vinaþjóðar vorrar i Finn-
landi. Og meira en það, þér hafið
lagt af mörkum drjúgan skerf til
þess að saman megi draga i þeim
málum, sem þjóðir heimsins eiga
erfitt með að koma sér saman um,
og þannig stuðlað að friði og batn-
andi sambúðarháttum, sem vér öll
þráum og vonum að framtíðin
megi bera í skauti sér. Þér eruð
hluti af samtíð vorri. Þér eigið í
þessu landi marga aðdáendur.
Finnska þjóðin á lika marga
vini og aðdáendur á íslandi. Til
hennar leitar nú hugur margra
íslendinga þessa dagana, í tilefni
af komu yðar hingað til lands. Það
er einkennileg og merkileg stað-
reynd, að milli þjóða, sem ekki
hafa átt sérlega mikil eða löng
samskipti, sprettur stundum upp
það, sem kalla mætti sjálfkrafa
samkennd. Slíkur samhugur ætia
ég að hafi á tiltölulega stuttum
tíma skapazt milli Finna og ís-
lendinga. Ég held, að virðing og
vinarhugur íslendinga í garð
finnsku þjóðarinnar eigi sitt
fyrsta upphaf í verkum nokkurra
finnskra skálda og rithöfunda 19.
aldar, verkum, sem þjóðþekkt og
vinsæl fslenzk skáld snéru á ís-
lenzku og gerðu þannig á vissan
hátt að islenzkri þjóðareign. Saga
og barátta Finna fyrir frelsi lands
sins, eins og hún er túlkuð i þess-
um verkum, snart margan íslend-
ing djúpt. Jarðvegurinn var þann-
ig frjór og vel undir búinn, þegar
umtalsverð kynni hófust með
þjóðum vorum.
Margir munu taka undir með
mér þegar ég segi að skoðanir og
tilfinningar Finna og íslendinga
fari mjög oft saman. Vér finnum
til þess á svipaðan hátt, að þjóðir
vorar eru útverðir Norðurlanda,
önnur i austri, hin i vestri. Vér
finnum til þess, að vér tölum
tungumál, sem ekki skiljast auð-
veldlega af öðrum Norðurlanda-
búum. Vér finnum til þess, að i
löndum vorum báðum eru lýð-
veldi. Lönd vor eru ólik, þvi fátt
er sameiginlegt með landi vatna
og skóga fyrir austan Eystrarsalt
og hrjóstrugri eldfjallaey langt
vestur i Atlantshafi. Vér erum
tvær þjóðir Norðurlanda, sem
fjærst búa hvor annarri. En allt
það, sem ég áður nefndi og vér
eigum sameiginlegt er þess megn-
ugt að jafna það, sem ólikt er með
oss og byggja brú yfir langar fjar-
lægðir, og er þó með þessum orð-
um á engan hátt dregið úr mikii-
vægi þeirra margvíslegu tryggða-
banda, sem tengja oss, hvora um
sig, við aðrar Norðurlandaþjóðir.
Mér er ljúft að minnast þess við
þetta hátíðlega tækifæri, að ís-
lenzka þjóðin á finnsku þjóðinni
margt gott upp að inna. Vér höf-
um fylgzt með framvindu mála í
landi yðar, og margir íslendingar
hafa hrifizt af menningu þjóðar
yðar, ekki sizt i mörgum listgrein-
um, og gert sér far um að kynnast
henni og njóta góðs af henni.
Þetta sést meðal annars á þvi, að
allmargir íslenzkir stúdentar hafa
nú undanfarið sótt til náms í
landi yðar og ekki látið það
standa i vegi, að þeir hafa orðið að
leggja á sig að nema hið göfuga en
harla torsótta finnska tungumál.
En einnig sú þrekraun hefur orð-
ið þeim menningarauki.
Ég vil einnig minnast þess hér,
að finnska þjóðin hefur hlaupið
drengilega undir bagga með oss
þegar vér höfum verið í vanda
stödd. Hér hef ég einkum i huga
hve stórmannalega finnsk stjórn-
völd og alþýða manna í Finnlandi
kom til liðs við oss þegar jörð
brann í Vestmannaeyjum fyrir
nokkrum árum, með þeim afleið-
ingum, sem gátu orðið mjög alvar-
legar fyrir þjóð vora. Fyrir þá
hjálp færi ég nú fram þakkir um
leið og ég læt í ljós virðingu mína
fyrir finnsktri menningu og þjóð-
lífi.
Sjálfur hafið þér, herra forseti,
sýnt það í orði og verki, að þér
eruð góður vinur islenzku þjóðar-
innar og talið hennar máli þegar á
þarf að halda og færi gefst. Öllu
öðru fremur vil ég ekki láta undir
höfuð leggjast að nefna á hve
virkan og áhrifamikinn hátt þér
komuð málstað vorum til liðs með
nokkrum orðum, sem þér létuð
falla i ræðu yðar í Helsinki þegar
konan min og ég sóttum yður
heim 1972. Þá var hin örlagaríka
deila um fiskimiðin kringum land
vort að komast i algleyming. Þér
sögðuð i ræðu yðar:
„Ef nokkur þjóð hefur rétt til
að draga björg í bú úr sjónum, þá
eru það íslendingar. Það er rétt-
ur, sem þróun nútimatækni og
alþjóðastjórnmál eiga ekki að fá
að takmarka. Ut frá þessu sjónar-
miði hefur Finnland með miklum
samhug fylgst með viðleitni
íslendinga til að tryggja framtíð
aðalatvinnuvegar sins, fiskveið-
anna, og vill, innan takmarka
raunhæfra möguleika, styðja þá á
alþjóðlegum vettvangi.“
Þessi drengilegu orð vöktu
mikla athygli og mikla gleði hér á
islandi, og það er alveg víst að
þau vöktu einnig athygii viðar um
lönd. Það er tekið eftir þvi sem
Kekkonen Finnlandsforseti segir
í alvarlegum deilumálum eins og
landhelgisdeilunni. Nú, fimm ár-
um síðar, hafa mikil tiðindi gerzt i
þessum málum öllum. Þegar vér
hugsum til baka, sjáum vér betur
en nokkru sinni, hversu merkileg
og raunar á undan sinni samtið
þau orð voru, sem þér mæltuð i
heyranda hljóði i höfuðborg Finn-
lands árið 1972. Þegar saga land-
helgismálsins verður öll færð i
samfellt letur, munu ummæli yð-
ar verða talin með hinum stóru
tíðindum.
Herra forseti. Ég fagna þvi, að
þér dveljizt hér sem gestur vor í
nokkra daga og vona, að þeir
verði yður til gleði.
Ég lyfti glasi minu fyrir yður og
fyrir heill og velgengni vinaþjóð-
ar vorrar i Finnlandi.
Hef talið mikils virði að eiga
persónulegt samband við ísland
fíæða Urho Kekkonens forseta Finniands
*
í veiziu forseta /s/ands ígærkvekii
Herra forseti,
frú Halldóra Ingólfsdóttir.
Leyfið mér að flytja yður djúp-
ar og innilegar þakkir fyrir yðar
hlýju orð, er þér buðuð okkur,
finnska gesti, velkomna til
tslands. Við vitum að á íslandi
ríkir einlæg hlýja í garð Finn-
lands. Það var með óblandinni
gleði, að ég heyrði að þér, herra
forseti og eiginkona yðar, eigið
bjartar minningar frá opinberri
heimsókn yðar til Finnlands fyrir
fimm árum. Við metum mikils
framlag yðar til styrktar tengsl-
um milli landa okkar. Ég hef jafn-
an talið það mikils virði að ég hef
: fengið tækifæri til að binda og
eiga persónulegt samband við
Island og íslendinga. Fögur, en
óblíð náttúra islands hefur haft
djúp'stæð áhrif á okkur Finna.
Aðdáun okkar á Islendingum hef-
ur og vaxið þegar það er í huga
haft að við þessi hrjúfu náttúru-
skilyrði, sem útheimt hafa mikla
vinnu og strangt erfiði, hefur þró-
azt einstæð menning í þúsund ár.
Á siðari timum höfum við fylgzt
með því okkur til gleði að sam-
skipti landa okkar hafa orðið fjöl-
þættari og meiri. Þessi lýðveldi
tvö, á sitt hvoru horni Norður-
landanna, hafa með jákvæðum
samskiptum getað veitt hvor ann-
arri örvun sem sprottin er af sér-
kennum landanna. Samkenndin
sem ríkir millum þjóða íslands og
Finnlands byggir á norrænni sam-
vinnu, menningarhefð og skyld-
um hugsunarhætti. Á síðari tim-
um hafa öll Norðurlöndin getað
lagt fram sinn skerf til mjög ná-
ins samstarf á nánast öllum svið-
um almennra samskipta. Ölikt
viðhorf til öryggis og viðskipta-
mála okkar hefur ekki komið í
veg fyrir að lönd okkar hafa oft
tekið samhljóða afstöðu á alþjóða-
vettvangi.
Finnland hefur byggt stefnu
sina í öryggismálum á þvi sem
miðar að varðveizlu friðar, fylgt
virkri hlutleysisstefnu, en island
hefur á hinn bóginn gengið í At-
lantshafsbandalagið. Ég vil taka
fram að við i Finnlandi leggjum
sérstaka áherzlu á að Norður-
landaþjóðir verði ekki bitbein
spákaupmennsku i öryggismál-
um. Við Við litum á hinn bóginn
svo á að það sé nauðsyn nú að
gera ráðstafanir, sem miða að því
að tryggja friðinn og öryggið,
hvort sem er á Norðurlöndum eða
annars staðar i heiminum.
Þetta er tímabil æ meiri fjöl-
breytni í alþjóðasamskiptum.
Meir að segja smáþjóðir á borð
við lönd okkar hafa möguleika á
að leggja fram skerf til þessarar
framþróunar. Ef áfram verður
haldið á braut friðarviðleitni, ef
áfram ríkir gagnkvæmt traust, er
það bezta trygging fyrir þvi að við
getum styrkt stöðu þjóðernis okk-
ar og eflt þjóðlegan metnað okk-
ar. Við i Finnlandi sjáum engan
annan skynsamlegan kost i þess-
ari þróun.
Árangur af öryggismálaráð-
stefnu Evrópu hefur fram til
Kekkonen kemur til kvöldverðarboðs forseta Islands I gærkvöldi. Ljósm. Mbl. RA\
þessa verið mjög jákvæður og
mikilvægur, hvort sem hann er
skoðaður í evrópsku ljósi eða víð-
ara samhengi. Þó er ástæða til að
hafa hugfast að hér er um að ræða
hægfara þróun. Þau tvö ár, sem
eru liðin síðan samningurinn um
frið og öryggismálasamstarf
Evrópuþjóða var undirritað hefur
það sýnt sig að þessi þróun er
hafin. Hana ber að efla samtimis
því sem keppt er að þvi að ná
frekari árangri. Ég tel það meiri
háttar mál að við látum hvergi
deigan síga í viðleitni okkar til að
hraða þessari þróun á allan hátt.
Samningurinn sem var undirrit-
aður i Helsinki leggur traustan
grundvöll að slíku starfi. Hin
auknu samskipti á sviði alþjóða-
mála gera og meiri kröfur bæði til
Finnlands og islands. I þeirri
þróun verðum við umfram allt að
heyja okkar eigin réttlátu baráttu
og reyna að koma á samvinnu,
sem er fullnægjandi fyrir alla að-
ila.
Hvert land hefur sín sérkenni.
Eins og ég hef áður fullreynt og
þér nefnduð herra forseti nú áð-
an, setur Atlantshafið óvenjulega
sterkt mark á alla þróun, hvað
Íslandi viðkemur. Forsendur
fyrir lífsafkomu íslands eru fisk-
veiðarnar á miðunum umhverfis
landið. Við höfum með miklum
skilningi fylgzt með baráttu is-
lendinga til að nýta þessar nátt-
úruauðlindir. Á alþjóðavettvangi
hefur þessi stefna í rfkum mæli
reynzt hafa fylgi að fagna og við
álitum að á þriðju Hafréttarráð-
stefnu S.Þ. sem verður í P’inn-
landi — og vonandi lokaráðstefna
— náist lausn sem tryggi hags-
muni tslands.
Hvað Ísland og Finnland varðar
býður þetta alþjóðlega samstarf
— innan Norðurlan'danna og í við-
ara skilningi — upp á möguleika
til að bæta lifsskilyrði og auka
fjölbreytni atvinnulífsins. Við
vonum innilega að við getum eflt
samskiptin á milli landa okkar á
öllum sviðum, þjóðum okkar til
gæfu.
Herrar minir og frúr.
Ég lyfti glasi minu fyrir forseta
Islands, eiginkonu hans, framtið
Íslands, velferð þess og gæfu.
Kekkonen snæddi hádegisverð að Bessastöðum I gær. Hér er hann f fylgd forseta Islands og forsetafrúar
og að baki þeim er Guðlaugur Þorvaldsson rektor Háskóla tslands, sem er fylgdarmaður Kekkonens hér á
meðan á heimsókninni stendur.
Finnlandsforseta fagnað
við komuna til Reykjavíkur
KLUKKAN 11.30 I gærmorgun
lenti Falconþota Kekkonens
Finnlandsforseta á Reykjavfkur-
flugvelli. Veður var milt og hæg-
ur sunnan andvari, þegar Finn-
landsforseti steig út úr vélinni á
rauðan dregil og heilsaði forseta
íslands, dr. Kristjáni Eldjárn og
forsetafrú Halldóru Eldjárn. Lftil
brosmild stúlka f fsienzkum bún-
ingi, Katrfn Sverrisdóttir, færði
Kekkonen rauðar og gular rósir.
Lúðrasveit Reykjavíkur hóf að
leika finnska og sfðan fslenzka
þjóðsönginn strax að þessum mót-
tökum loknum. 1 fylgd með
Kekkonen voru Paavo Váyrynen
utanrfkisráðherra Finnlands,
Lars Lindeman sendiherra Finn-
lands á Islandi og f Noregi, Yrjö
Blomstedt, Pentti Halonen, Ossi
Sunell, Paavo Rantanen, Henrik
Antilla og Lasse Wáchter.
Lögregian stóð heiðursvörð á
flugvellinum. Eftir að þjóðsöngv-
ar beggja landanna höfðu verið
leiknir, gekk Kekkonen i fylgd
forseta Íslands og heilsaði ráð-
herranum og fleiri háttsettum
embættismönnum, sem viðstaddir
voru móttökuna.
Auk íslenzkra blaðamanna og
ljósmyndara, voru á flugvellinum
finnskir ljósmyndarar, útvarps-
menn og blaðamaður frá stærsta
dagblaði Finnlands, Helsingin
Samomat. Munu þeir fygljast með
heimsókn Kekkonens hér á landi.
Er móttökunum var lokið steig
Kekkonen upp í bifreið forseta
Islands. 1 næstu bifreið voru frú
Halldóra Eldjárn og fylgdarmað-
ur Kekkonens í þessari heimsókn,
Guðlaugur Þorvaldsson, rektor
Háskóla íslands. Var síðan haldið
að ráðherrabústaðnum við
Tjarnargötu. Í kringum Tjörnina
blöktu íslenzkir og finnskir fánar
við hún. Fyrir framan ráðherra-
bústaðinn hafði safnast saman
nokkur mannfjöldi og hópur
barna sem veifaði fánum beggja
þjóðanna.
Kekkonen gekk siðan i fylgd
forsetahjónanna upp tröppurnar í
ráðherrabústaðnum og stað-
næmdist við innganginn til að
veifa hópnum, sem fyrir utan
stóð.
I ráðherrabústaðnum var höfð
fremur stutt viðdvöl og rétt fyrir
klukkan 13 hélt Kekkonen og
fylgdarlið til Bessastaða, þar sem
snæddur var hádegisverður.
Að hádegisverðinum loknum
sneru Kekkonen og fylgdarlið aft-
ur til Reykjavikur.
Klukkan 17.30 í gær tók
Kekkonen á móti erlendum sendi-
Framhald á bls. 20.
Frá Reykjavfkurflugvelli hélt Kekkonen ásamt fylgdarliði til Ráó-
herrabústaóarins við Tjarnargötu. Þar var hópur manns og fjöldi
barna, sem veifaði finnskum og Islenzkum fánum.
Ljósm. Emilia.
Við hádegisverðarborðið að Bessastöðum. Kekkonen situr á milli frú Halldóru Eldjárn, sem er við
borðsendann, og frú Hólmfrfðar Jónsdóttur.