Morgunblaðið - 28.08.1977, Blaðsíða 18

Morgunblaðið - 28.08.1977, Blaðsíða 18
18 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. ÁGUST 1977 E JL—Jftirfarandi viðtal, sem birtist í „Die Zeit”, hafði franska blaðakonan Cathérine Chraine hjá „Le Nouvel Observateur” við Jean-Paul Sartre, sem varð sjötugur á þessu ári, en er orðinn heilsulítill og nær blindur. Hann segir hér frá sambandi sínu við konur um ævina og svarar nærgöngulum spurningum um hið sérstæða samband hans og skáldkonunnar Simone de Beauvoir. Alla mína ævi hef ég elskað konur í ríkum mæh „Don Juan" og „femme fatale" um 1914. — „Ég var bara of áfjáður í að leika það hlutverk." YFIRLEITT telja viðmælendur yðar sér skylt að ræða við yður um heimspeki, bókmenntir eða stjórnmál. Mig langar að gera undantekningu og tala við yður um konur, um þann sess, sem þær hafa skipað í lífi yðar eða gera enn: Þegar allt kemur til alis, hef ég það á tiifinningunni, að þér séuð mjög kvenhollur maður. JEAN-PAUL SARTRE:— Það er rétt hjá yður, alla mína ævi hef ég elskað konur í ríkum mæli. Hugur minn hefur snúizt um þær. An nokkurs vafa voru þær hið mikilvægasta í hugarheimi mínum, frá því er ég var lítill, þegar ég var orðinn fullorðinn maður og eru það einnig enn, þegar ég er gamall orðinn. Þó að ég sé að brjóta heil- ann um hluti, sem snerta konur ekki beint, hugsa ég samt um þær. — Hvernig skýrið þér það? J.P. SARTRE: — Með því að fjölskylda mín var að mestu sam- sett af konum: móður, ömmu og vinkonum þeirra. Bernsku- minningar minar einkennast af konum. Þær voru hið stöðuga meginefni drauma minna. Fram að níunda, tiunda aldursári stelpur að leikfélögum, sem gátu á þeim tíma hugsanlega orðið eig- inkonur mínar, þangað til menn fóru að „trúlofa" mig þeim. Þegar ég var orðinn 16 ára og upp frá því kynntist ég mjög mörgum stúlkum. Þá fór ég aftur til Parísar. Eftir það hafa þær skipt mig mjög miklu máli. — Þegar þér voruð þannig um- kringdir konum úr fjölskyldunni og „kærustum", var það þá ekki einmitt bernska til þess fallin að ala upp I yður „karlmannlega sjálfselsku"? SARTRE:— Það gerðist svo sannarlega, því að ég Ieit á stelpurnar og síðan vinkonurnar sem aukaleikara á sviði, þar sem allt snerist um mig. Ég var þeim fremri. En um leið leit ég einnig á þær sem jafningja. — Á vissan hátt frjálslyndur i sjálfselskunni? SARTRE: Já. Ég hafði fengið nasasjón af táli og flekun úr bók- um: Maðurinn dregur konuna á tálar. Maðurinn leitar á konuna og með ómótstæðilegum orðum, sem hann mælir, eða með fram- komu sinni gagnvart henni, vinnur hann hylli hennar. Þannig fer kvennamaðurinn að. En á þessu tímabili var þó I tízku nákvæmlega hið gagnstæða, hin hættulega kona, „femme fatale". Don Juan og hún voru sögu- hetjurnar fyrir fyrra stríð 1914. Og ég var fullur áhuga á kvenna- manninum og hlutverki hans. Ég var bara of áfjáður í að leika það hlutverk, þó að það krefðist eigin- leika, sem ég bjó alls ekki yfir. — Þér segið oftast „konurnar", í fleirtölu. En hafið þér aldrei sem barn eða ungur piltur ímynd- að yður kónu, sem yrði konan í lífi yðar? SARTRE: Nei, af því að ég vai frá upphafi fjölkvænismaður. Ég hef alltaf ímyndað mér kynlíf mitt frjálst og óbundið. í því efni hef ég einnig verið „hinn sjálfs- elski karlmaður": Mig hefur aldrei dreymt um stúlku, sem hefði getað orðið hin eina í lífi mfnu. — Og tölduð þér, að konurnar væru reiðubúnar að taka þessu þannig? SARTRE: — Það sem ég hef leitað að alla tíð hjá konu, hefur verið jafnrétthár félagi, en jafn- framt varð hún að bæta mig and- lega og tilfinningalega. Elskan, ástin, eins og ég hugsaði mér hana, var tvær manneskjur, sem föðmuðust og kysstust. Þannig var það, og þess vegna gat ég ekki fundið hana hjá ungum mönnum, því að mér fundust þeir of grófir. Umgengni min við menn var vin- samleg, ekkert annað. Aldrei nein blíða. Þá alúð og ástúð, sem konurnar í fjöiskyldu minni sýndu mér frá upphafi, reyndi ég að finna aftur hjá vinkonum mínum. Kynlíf mitt var fyrst og fremst fólgið I því. Sem ungur maður kunni ég vel við það að leika hlutverk verndara þeirra stúlkna, sem til dæmis voru á göngu með mér f tunglsljósinu, gagnvart öðrum karlmönnum. En smám saman missti ég þessa verndaratilfinningu. Um tvítugt var hún horfin. — Hvernig var svo hið daglega líf hins unga manns með þessar hugmyndir um konur i kollinum? SARTRE:— Hvorki sérlega merkilegt né ríkt. Strákarnir i menntaskólanum í La Rochelle, sem vildu standa undir nafni, þóttust vera að prófa þessa eða hina. Það hljómaði hvorki siðsam- lega né ástúðlega, en var algengur talsmáti þá. Það táknaði raunar ekki annað en að maður ætti ein- hyerja vinstúlku, sem maður fór með út að ganga. Oftast leiddi það ekki til annars en f mesta lagi faðmlaga í felum í einhverju horni. Og siðan sagði maður frá þvi i stró'hgum trúnaði, sem átti að gefa allt mögulegt i skyn. Ég man, að ég sem ellefu ára trúði ýmsum fyrir þvi, að ég ætti kær- ustu og við leigðum okkur stundum herbergi á hótelum. — Og þá hefur verið gert gys að yður? SARTRE:— Já hvort það var. Auðvitað hefur enginn trúað orði af því, sem ég sagði, en gert gr'ín að mér í staðinn. Seinna gaf ég í Simone de Beauvoir. — „Allar aðrar konur ( minu lifi hafa verið númer tvö." skyn, að ég væri í tygjum við dóttur útgerðarmanns, og hún héti Lisette. Það var auðvitað ósatt með öllu. Þetta átti að vera gullfalleg stúlka, og þegar ég var að gorta af þessum kynnum mínum, þá var það þó sönnun þess, að ég vildi, að það hefði verið satt. — Fanhst yður þér vera lag- legur eða ófriður? SARTRE: Það hugsaði ég ekkert út i. Mér var sama um líkama minn. Ég var hvorki sá sterkasti eða sá ónýtasti í mínum bekk og stundaði nokkuð íþróttir eins og allir aðrir. Þá var ég þegar ákveðinn í því að verða frægur rithöfundur, og guð minn góður, hvað þurfti ég þá á fegurð að halda? Enginn skeytti um það, ef um frægari rithöfund var að ræða, hvort hann væri fríður eða ekki. Fyrir mér var það algjört auka- atriði. Ég var ekki fríður, og þá það. — Hvenær urðuð þér svo fyrst ástfanginn? SARTRE: 16 ára, i París, í dóttur Pedells. — Og hvernig var það svo árið 1920 að vera sextán ára og ást- fanginn? SARTRE: Nú, það var undir lundarfarinu komið. Sumir nutu alls, vafalaust. En það var þó fremur sjaldgæft. Það mætti ætla að þriðjungur nemenda hefði haft reynslu af kynlífi, kannski einn fjórði, en við vorum miklu óreyndari en ungt fólk nú ádög- um. Við vorum eiginlega börn. — Þér eruð alinn upp í ströng- um dyggðum. Höfðuð þér sektar- tilfinningu?

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.