Morgunblaðið - 29.10.1977, Page 26

Morgunblaðið - 29.10.1977, Page 26
26 MORGUNBLAÐIÐ. LAUGARDAGUR 29. OKTÓBER 1977 Starfshættir Alþingis: Fyrirspumir taka síauk- inn tima frá þingstörfum — sagði forseti efri deildar í umrædu á Alþingi Tillaga til þingsályktunar um bætta starfshætti Alþingis, sem Benedikt Gröndal flytur, kom til umræðu í sameinuöu þingi 18. október. 1 umræðum þessum fjall- aði Þorvaldur Garðar Kristjáns- son nokkuð um málið. Þorvaldur Garðar kvað tillögu þessa athyglisverða og hér væri vissulega um merkilegt mál að ræða. Það hlytu allir að hafa áhuga á því að stuðla að bættum starfsháttum Alþingis. Vék hann síðan nokkuð að þeim atriðum, sem upp eru talin í þingsályktun- artillögunni og kveða á um breyt- ingar á starfsháttum Alþingis. Þingsályktunartillagan gerir ráð fyrir breytingu á skipan og verkefnum fastanefnda þingsins, fækkun þeirra verulega og að hverjum þingmanni verði gert kleift að einbeita sér að einni eða tveimur nefndum. eins og það er orðað. Ef við viljum bæta starfshætti þingsins, sagði Þorvaldur Garðar, þá ber okkur ekki sízt að beina athyglinni að þvi, hvað má gera i sambandi við starf fastanefnda þingsins. Hann kvaðst hins vegar fyrir sitt leyti ekki viss um, að það væru úrræði í þessu efni endilega að fækka nefndum og að það sé skilyrði fyrir því, að þingmenn geti beitt sér að sínum verkefn- um, að nefndirnar séu færri. Ef gengið væri út frá sama mála- fjölda eða verkefni nefndanna væru óbreytt, þá virtist sér að það hefði ekki svo mikla þýðingu að fækka nefndunum. Hann teldi, að menn gætu einbeitt sér við störf í nefndum, þó að þeir séu i fleiri en einni nefnd. Nefndafjöldinn skipti því ekki höfuðmáli í þessu efni. Þá gerir þingsályktunartillagan ráð fyrir, að fastanefndir þingsins starfi miili þinga. haldi fundi utan þingstaða, fylgist með fram- kvæmd laga hver á sinu sviði og hafi frumkvæði um lagasetningu eða breytingu laga. Þorvaldur Garðar kvað það vafasamt, að það hefði neina verulega þýðingu til að bæta starfshætti Alþingis að hafa nefndarfundi milli þinga, eða um hásumarið. Það kynni hins vegar að vera rétt, að heim- ild væri til þess að hægt væri að halda fundi á milli þinga og þá jafnvel utan þingstaða, eins og þarna væri gert ráð fyrir. Þá kvað ræðumaður það bæði verðugt og nauðsynlegt viðfangsefni þing- nefnda að fylgjast með fram- kvæmd laga hver á sínu sviði og hafa frumkvæði um lagasetningu eða breytingu á lögum. Þá gerði þingsályktunartillagan ráð fyrir, að sett yrði i þingsköp reglur varðandi umræður utan dagskrár. Þorvaldur Garðar kvað hér myndi vera átt við fyrst og fremst reglur um það, hvað fyrir- spyrjandi gæti talað lengi og hvað hann gæti talað oft. Þetta væri auðvitað vandamálið og um þetta væru ekki reglur i þingsköpum nú. Aftur á móti væru reglur um skriflegar fyrirspurnir og það hefði stundum verið Ieitazt við að beita þeim i framkvæmd við um- ræður utan dagskrár. En það hefði verið allur gangur á því og sér virtist, að það væri ákaflega erfitt að setja reglur um, hvað lengi leyfist að tala utan dag- skrár. Það gæti verið svo ákaflega mismunandi, sem um væri að ræða. Mál gæti verið svo mikil- vægt, að engri átt næði að hafa nokkrar hömlur á umræðum, eða hvað menn mættu tala lengi. Málið gæti hins vegar haft svo takmarkaða þýðingu, að ekki kæmi til greina annað en að hafa takmarkaðar umræður. Ræðu- maður spurði, hvernig ætti að setja reglur i þingsköp um þessi efni eða öllu heldur, hvort nauð- synlegt væri að setja nokkrar reglur. Það ætti ekki að leyfa fyrirspurnir utan dagskrár nema um væri að ræða mál, sem þyldu ekki bið til næsta dags. Ef sú regla yrði framkvæmd þá virtist sér, að oftast nær mundi það fylgja, að um mjög þýðingarmikil mál væri að ræða. Þó gæti verið misbrestur á því. En miðað við eðli fyrirspurna utan dagskrár eða umræðum utan dagskrár væri erfitt að koma við föstum reglum um þessi efni í þingsköp, það yrði að gera ráð fyrir þvi, að forseti hefði vald til að ákveða, hvað um- ræður yrðu lengi í hvert sinn og það væri forseta að meta það. Kvaðst hann ætla, að sú regla væri mjög í anda þess sem tíðkað- Þorvaldur Garðar Kristjánsson, forseti efri deildar Alþingis. ist i öðrum þjóðþingum, þar sem samanburður gæti átt við. I þessu sambandi minntist fyrirspyrjandi á skriflegar fyrirspurnir sam- kvæmt dagskrá. Kvað hann ekki síður þörf á að taka það mál til athugunar með breytingu á þing- sköpum. Það væru nú ákveðin fyrirmæli í þingsköpum hvernig fara skuli með skriflegar fyrir- spurnir. Fyrirspyrjandi mætti tala tvisvar fimm minútur i hvort skipti, ráðherra mætti tala tíu mínútur, svo mætti hver og einn þingmaður, sem biður um orðið, tala i tvær minútur. Það væru þessar fyrirspurnir, sem færu i sívaxandi mæli alltaf meir og meir með tíma þingsins. Það væri sin skoðun, að þessar reglur, erns og þær væru núna, þyrftu breyt- ingar við. Það ætti ekki að leyfa öðrum að taka til máls en þeim. sem spyr og þeim sem spurður væri. Það væri vafasamt, hvort þeir ættu að fá að tala jafn legni eins og nú er gert ráð fyrir í þingsköpum. Það ætti ekki að leyfa, að aðrir þingmenn kæmu inn í umræðurnar. í þingsályktunartillögunni var gert ráð fyrir, að tekin yrði upp forsætisnefnd, sem stjórni mál- efnum Alþingis með auknum völdum og aukinni ábyrgð. Þor- valdur Garðar benti á, að um slika nefnd væri að ræða þar sem for- setar þingsins héldu reglulega fundi til þess að ræða þingstörfin og til þess að skipuleggja þau. Kvað hann þar fyrst og fremst um formsatriði að ræða, ef ætti að fara að kalla forseta þingsins, þegar þeir kæmu allir saman, for- sætisnefnd, og legði hann ekki sérlega mikið upp úr því. Loks gerði þingsályktunartil- lagan ráð fyrir, að staðfest yrði með lögum sú hefð, að þingforset- ar gegni störfum milli þinga og jafnvel þegar þing væri rofið. Þorvaldur Garðar kvað þetta ekki vera annað en formsatriði og það kynni að vera, að ekkert væri á móti því að staðfesta þetta með lögum. En hann yrði að segja það, að sér fyndist enginn galli á þvi, þó að sumt í þingsköpum og stjórnskipunarlögum mótist af hefð. Það gæti alveg verið jafn- haldgott eins og að hafa það í lögum. Og sú hefði verið tíðin, ef það væri ekki svo enn, að þar sem þingræði hefði verið talið mest til fyrirmyndar, hefði ýkja margt verið byggt á hefð og ekki á skrif- legum lögum eða jafnvel skrif- legri stjórnarskrá. Sagðist ræðu- maður hér eiga við brezka þing- ræðið. Þingmaðurinn lauk ræðu sinni með því, að hann vænti þess, að þessi þingsályktunartillaga fengi góða og vandaða meðferð í þeirri þingnefnd, sem fengi hana til meðferðar. Magnús Torfi Ólafsson: Stéttarleg túlkun á Ólafi liljurós Þingræda um Sinfóníuhljómsveit ÞINGSÍÐA Mbl. hefur birt efnislega úrdrátt úr ræðum þingmanna um framkomið stjórnarfrum- varp um Sinfóníuhljóm- sveit íslands (fyrri hluti umræðu). Allir þeir, sem til mál tóku um frumvarp- ið í neðri deild Alþingis léðu því lið, þrátt fyrir minniháttar skoðana- ágreining. Fram kom hins vegar í máli Jónasar Arna- sonar (Abl) og Karvels Pálmasonar (SFV) — sem studdu frumvarpið — að leiklist, einkum hjá áhuga- leikhúsum, væri hornreka fjárveitingavalds, m.a. í samanburði við Sinfóníu- hljómsveitina. Magnús Torfi Ólafsson var á önd- verðum meiði í þessu efni. Vegna athyglisverðra efnisþátta í ræðu hans þyk- ir þingsíðu Mbl. rétt að birta ræðu hans í heild, eins og hann mælti hana af munni fram s.l. þriðjudag. (Yfirskrift þingræðu er Mbl.). Þar sém ég á sæti í nefnd þeirri, sem mun fá frv. til laga um Sinfóníuhljómsveit íslands til meðferðar, mun ég ekki iengja þessa umræðu með því, að ræða sérstaklega um einstök atriði í frumvarpinu. En ég vil ekki láta hjá líða, að lýsa ánægju minni yfir, að þetta frumvarp er fram komið á Alþingi. Eins og hæstvirtur 9. þingmaður Reykja- víkur (Gylfi Þ. Gíslason) vék að hefur oft verið dökkt í álinn hjá Sinfóníuhljómsveit Islands á því tímabiii sem hún hefur starfað, og ég tel ekki ofsagt, að að öðrum ólöstuðum muni hann eiga einna drýgstan þátt í því, að hún hefur orðið eins lífsseig eins og raun hefur á orðið. En þar hafa unnið að margir góðir menn og nú er svo komið, eins og þessar umræður bera meó sér, að það er almanna- rómur hér á Alþingi að Sinfóníu- hljómsveitin sé ómissandi menningarstofnun í þjóðlífinu, en þess er ekki mjög iangt að minnast, að það var nú öðru nær en að einróma væri lokið upp um það munni á Alþingi að Sinfóníu- hljómsveit bæri að starfa og hafa bæri að efla, en þetta er eitt af því sem áunnist hefur með því ötula starfi, sem tónlistarmennirnir og stuðningsmenn þeirra hafa unnið siðustu áratugi. Það er fagnaðarefni, að þetta frumvarp er fram komið og ég vil leyfa mér að taka undir þá von, sem hæstvirtur menntamálaráð- herra lét í ljós, að það nái afgreiðslu á þessu þingi svo hægt verði að taka tillit til ákvæða þess við afgreiðslu fjárlaga. En það sem ég hef fyrst og fremst ætlað mér að gera hér að umtalsefni eru ummæli, sem fallið hafa í þessum umræðum og ég tel ekki, að að rétt sé að láta fram hjá sér fara athugasemdalaust. Annars vegar eru það ummæli i ræðu hæstvirts 5. þingmanns Vesturl. (Jónas Arnason) sem ég fékk ekki skilið á annan veg, þótt hann léti viður- kenningarorð falla um starfsemi Sinfóníuhljómsveitarinnar, en að hann teldi í rauninni eftir það fé, sem til hennar væri varið og ætlunin væri að verja, vegna þess að hann teldi svo illa búið að leiklistinni i landinu, að þar væri í rauninni frá henni tekið. Hæst- virtur þingmaður vitnaði í tölur í nýkomnu fjárlagafrumvarpi og ég skal gera það líka. Þar er liður 973, Þjóðleikhúsið, framlög, það eru 359 millj. 53 þús. Næsti liður, liður974 er Sinfóniuhljómsveitin. Þar er upphæðin 82 millj. 236 þús. Til Þjóðleikhússins er sem sagt ætluð fjórfalt hærri upphæð og ríflega það heldur en til Sinfóníuhljómsveitarinnar, svo þarna get ég alls ekki fallist á að leiklistinni sé skipað á óæðri bekk en tónlistinni, og skal ekki út í það farið, sem mörgum hefur orðið hált á, að reyna að gera upp á milli listgreina og bera þær saman i tignarröð. Ég tel, að þessar tölur sýni, að það sé ekki réttmætt, að halda því fram, að framlög til Sinfóniuhljómsveitar Islands séu á kostnað hliðstæðra framlaga til meginstofnunar þjóðarinnar, sem leiklist annast, því vissulega eru Þjóðleikhús og Sinföníuhljómsveit að vissu leyti hliðstæðar stofnanir, þær hljóta að vera máttarstólpar hvor sinnar listgreinar í landinu. En annað atriði í máfi hæstvirts 5. þingmanns Vesturl. er þó ekki síður athyglisvert. Hér í borginni kemur út blað, sem nefnist Þjóð- viljinn og við 5. þingmaður Vesturl. erum vel kunnugir frá fornu fari, vegna starfa okkar við það málgagn. í þessu blaði hefur þess gætt á síðustu misserum, að upp eru risnir spámenn, sem lítt gætti í okkar tíð á þeim vigstöðv- um, sem eru svo harðir í fræðun- um, að þeir hafa kenningu á reiðum höndum um alla hluti og hafa skilið efnislega söguskoðun á þann veg, að enginn hlutur sé rétt metinn nema það sé gert fyrst og fremst frá stéttarlegu sjónarmiði. Sem dæmi um það út í hverjar ógöngur menn geta lent þegar þeir taka svona kreddutrú má nefna það, að ekki eru margir mánuðir síðan í þessu blaði var lofsamlega getið kvikmyndar einnar, og hún hafði verið kynnt í sama blaði af hálfu aðstandenda og höfunda og gerð fyrir því sér- stök grein hversu hið stéttarlega sjónarmið væri hanterað í sögunni af Ólafi liljurós. Höfundur gat þess, að hið st,éttar- lega sjónarmið hefði verið leitt til öndvegis í þessari túlkun á Ólafi liljurós á þann hátt, að þar væru sýndar þrár alþýðunnar til saur- lífis og gripdeilda. Þótti mörgum að hið stéttarlega sjónarmið væri alllangt leitt í þessu dæmi. Nú virðist mér hæstvirtur 5. þing- maður Vesturl. kominn a.m.k. með aðra litlu tána ofan í þá AIÞinGI Magnús Tofi Ólafsson, fyrrv. menntamálaráðherra. gryfju sem getur gleypt menn svona hremmilega, eins og dæmið um kvikmyndina um Ólaf liljurós sýnir. Hann vill gera það að mæli- kvarða á starfsemi Sinfóníu- hljómsveitar Islands, og líklega annarra stofnana, sem við listir fást, hver sé stéttarleg sam- setning þess fólks, sem sækir hljómleika hjá Sinfóníuhljóm- sveit Islands, og þá vafalaust líka sýningar í Þjóðleikhúsinu og hjá Leikfélagi Reykjavíkur. Þetta tel ég stórhættulegt sjónarmið og ég vænti þess, að hæstvirtur 5. þing- maður Vesturl. sjái að sér áður en hann fer lengra á þeirri braut, að framlög og stuðningur við list- greinar skuli fara eftir því hvaða þjóðfélagshópar sérstaklega njóti þessara listgreina. Vissuleg^ er æskilegt, og að er mín reynsla að sú sé raunin, að tónlist jafnt og aðrar listir njóti hylli fólks af öllum stigum í þjóðfélaginu, en að ætla að fara'að gera upp á milli listgreinanna eftir þvi í hvaða tekjuflokk eða metorðaflokki í þjóðfélaginu njótendur þeirra skipast, það er braut, sem ég tel leiða til ófarnaðar. Það er líka mála sannast, að éf á að fara að reyna að draga tónlist og leiklist algjörlega sína í hvorn

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.