Morgunblaðið - 11.02.1978, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 11. FEBRUAR 1978
11
Albert á brúnni eftir Tom
Stoppard framhjá undirrituð-
um þegar það var leikið í út-
varpi sumarið 1975. Þórhallur
Sigurðsson leikstýrði verkinu
og það gerir hann einnig nú.
Eitthvað erum við fáfróðir
um breska leikritun. Tom
Stoppard sem er fertugur og
kunnur höfundur í heimalandi
sínu er okkur jafn framandi og
smástirni í kvikmynd. En eftir
að hafa kynnst Albert á brúnni
(Albert’s Bridge) eftir hann ■
er áhuginn vakinn og vonandi
eigum við eftir að sjá fleiri
leikrit hans á islensku leik-
sviði.
Hinum ungu leikendum
Herranætur Menntaskólans í
Reykjavík skal þakkað þetta
framtak. Þórhallur Sigurðsson
hefur að mínu viti unnið afrek
með uppsetningu Alberts á
brúnni. I leikritinu er stígandi
sem ákaflega vel kemst til
skila. Það einkennist af stutt-
um atriðum, hnitmiðuðum
setningum sem hljóma hvers-
dagslega en segja þó mikið.
Olga Guðrún Árnadóttir hefur
þýtt leikritið á lifandi íslenskt
mál.
Leikendur ná allir góðum
tökum á hlutverkum sínum,
ekki síst þegar þess er gætt að
hér er um skólasýningu að
ræða. Mest mæðir á tveim
leikurum: Sveini Yngva Egils-
syni sem leikur Albert og
Sigriði Erlu Gunnarsdóttur
sem leikur Kötu konu hans.
Sveinn Yngvi er greinilega
gott leikaraefni. Hann leikur
Albert af öryggi og eins og
áreynslulaust. Mér er ekki
ljóst hvort hann nýtur fyrst og
fremst áskapaðra hæfileika
sinna eða leiðsagnar Þórhalls
Sigurðssonar. En það kemur í
sama stað. Hann gerir Albert
trúverðugan í augum okkar.
Sigríður Erla er hin jarð-
bundna Kata, algjör andstæða
Alberts, konan sem dreymir
um hjónabandshamingju og
sumarleyfisferð til Parísar.
Hógvær túlkun Sigríðar Erlu
er meðal þess sem athyglis-
verðast er um þessa sýningu.
Um hvað fjallar svo Albert á
Gunnar
Hjaltason
í Norræna
húsinu
ÞAÐ ERU ekki miklar fréttir i
okkar þjóðfélagi, að gullsmiður
fáist við að mála myndir. Gunnar
Hjaltason er einn af þeim sam-
tíðarmönnum okkar sem er gull-
smiður að mennt og stundar hand-
verk sitt, að ég held i Hafnarfirði.
Hann hefur um langt árabil einnig
fengist við að gera myndir, en ef
til vill ekki haft árangur sem
erfiði á því sviði. Nú hefur hann
efnt til stórrar sýningar í Norræna
húsinu og sýnir þar gullsmið, mál-
verk, pastelmyndir og teikningar.
Eg fer ekki dúlt með það, að
þessi sýning Gunnars Hjaltasonar
var mér ekki til mikillar ánægju
eða uppörvunar. Mér dettur ekki í
hug að amast við þvi, að menn
fáist við að mála sér til dundurs og
þroska, en þvi miður fer að hitna i
kolunum, ef menn taka sig of al-
varlega og halda sig gjaldgenga og
jafnvel meir en það. Ekki veit ég
neitt um, hvert álit Gunnar hefur
á sér sem myndlistarmanni, en ég
heid, að hann hafi ekki þá þekk-
ingu og kunnáttu, sem ég álít, að
til þurfi til að koma saman góðu
verki. Litir hans eru yfirleitt
nokkuð hráir, og teikning hans er
ekki hugmyndrik og fylgir um of
því, er hann hefur að fyrirmynd á
stundum. Það eru að vísu snotrar
myndir finnanlegar á þessari sýn-
ingu, og nefni ég sem dæmi nr. 14,
Vetur, sem ég held, að sé toppur-
inn af oliumyndunum. Ennfremur
fannst mér nr. 47, Ben Lomond,
Skotlandi bera af pastelmyndun-
um á þessari sýningu. En þetta er
allstór sýning, Gunnar Hjaltason
sýnir hvorki meira né minna en
hundrað myndir fyrir utan gull- og
silfurmuni.
Eg skal ekki fjölyrða um þessa
sýningu, enda ekki tilefni til lang-
brúnni? Um einstaklinginn
sem vill fá að vera hann sjálf-
ur, er á flótta undan öðrum inn
í sjálfan sig. Albert er háskóla-
menntaður, en tekur að sér að
mála brú. Vinnan er honum
takmark og veitir honum þá
ánægju sem hann sækist eftir.
Hann horfir niður til hinna og
í augum hans eru þeir ósköp
smáir. Fulltrúar kerfisins hafa
komist að þeirri niðurstöðu að
unnt sé að spara með því að
láta einn mann mála brúna.
Albert fær að vísu ekki að vera
lengi einn á brúnni. Maður í
Sigríður Erla
Gunnarsdóttir í
hlutverki Kötu.
sjálfsmorðshugleiðingum fer
að venja komur sinar upp til
hans. Kerfismenn skilja að lok-
um að verkið gengur of seint
og senda 1799 málara Albert
til aðstoðar. Það hefur hræði-
legar afleiðingar fyrir Albert
og brúna.
Það er semsagt skemmtileg
hugmynd sem er kveikja þessa
sérkennilega verks. Ein sér
kæmi þessi hugmynd að litlu
gagni. Aftur á móti nýtist hún
Tom Stoppard vel. Hann virð-
ist einn þeirra höfunda sem
kann að greina milli þess sem
á heima á leiksviði og þess sem
er betur geymt utan þess.
Ljósmyndasýning Markus Leppo
„FATTIGGUBBAR" heitir sýn-
ing sem nú stendur í anddyri og
bókasafni Norræna hússins á ljós-
myndum eftir finnska ljós-
myndarann Markus Leppo.
Hér er á ferð mjög skemmtileg
sýning, sem ég held, að margir
komi til með að hafa ánægju af.
Ljósmyndirnar sjálfar eru sérlega
vel teknar og gefa ágæta hug-
mynd um þær fyrirmyndir, sem
þær túlka. Þetta eru ljósmyndir
af finnskum tréskurðarmyndum,
sem eiga sér víst ekki hliðstæðu
meðal annarra þjóða og eru því
einstakt fyrirbæri i listasögu
Evrópu og jafnvel veraldar. Þess-
ir „Fattiggubbar" eða ölmusu-
menn höfðu sérstöku hlutverki að
gegna í þjóðlífi Finna eftir siða-
bót. Áður fyrr í kaþólskum sið
voru svokallaðar Guðskistur eða
Ölmusustokkar í eða við kirkjur,
þar sem kaþólska kirkjan hafði
fundið upp eitt ágætt ráð til að ná
fé af almenningi. Þessir stokkar
eða Guðskistur voru oft á tiðum
fagurlega skreytt verk með helgi-
myndum, og sum þeirra eru enn á
söfnum og eru hin mestu gersemi.
Eftir að kirkjur voru hreinsaðar
af helgimyndum og öðru kaþólsku
skrauti, hurfu þessir ölmusu-
stokkar og voru bannaðir með lög-
um. En árið 1645 fyrirskipaði
Kristína drottning, að söfnunar-
baukar skyldu settir upp á al-
mannafæri og gefið í þá til fá-
tækra og sjúkra. En nú voru
helgimyndirnar forboðnar. Ekki
leið á löngu, þar til þessir betli-
baukar fóru að taka á sig manns-
mynd, og voru það útskurðar-
menn í sveitum landsins, er gerðu
þessar tréskurðarmyndir, og var
þeim komið fyrir við kirkjur og
þannig úr garði gerðar, að pening
var troðið inn í holan búkinn og
þeim fjármunum, er þannig urðu
til, síðan skipt milli þurfenda.
Þessir kallar voru ekki geistlegir,
en báru mikinn svip af hinum
almenna borgara, og því mætti ef
til vill líta á þá sem spegilmynd af
Finnum á vissu tímabili. Á þess-
ari sýningu sjáum við mjög svo
mannlegt fólk skorið i tré, og ef
ég hef rétt skilið, þá er megnið af
því, sem sýnt er í Norræna húsinu
komið frá Österbotten.
„Ben Lomond". ein af m.vndum Gunnars Hjaltasonar.
loku. Það má vel vera, að það sé
mín sök, hve lilið ég sé i þessum
verkum Gunnars Hjaltasonar, og
ef svo er, biðst ég forláts. Það er
ekki létt verk að vera sanngjarn og
Myndlist
eftir VALTY
PÉTURSSON
Tréskurður eftir Erkki Larrila frá því um 1850.
Þetta er sérlega skemmtileg
sýning, sem kom mér í mjög gott
skap. Það er eins og maður hafi
þekkt þetta fólk, og samt er það
framandi. Ljósmyndirnar eru
einnig þannig gerðar, að þær ná
að sannfæra riaann um, að þessir
náungar séu raunverulega starf-
andi góðgerðarfélag, sem á sér
uppruna og samastað í sinni sveit,
eins og við segjum hér á íslandi.
Ljósmyndarinn Markús Leppo
hefur unnið merkilegt starf með
því að koma þessum trékörlum á
filmu. Það mun hafa verið vitað
um nálægt 30 slfka ölmusumenn í
Finnlandi, Markus Leppo hefur
dregið um hundrað og tuttugu
fram í sviðsljósið. Leppo hefur
skrifað bók um þessar styttur og
haldið sýningu á myndum sínum í
Helsinki. Nú hefur hann fengið fé
úr Norræna menningarsjóðnum
til að sýna myndir þessar á öllum
Myndllst
eftir VALTY
PÉTURSSON
Norðurlöndunum og byrjar hér í
Norræna húsinu.
Þessi sýning varð mér til mikill-
ar ánægju, og ég hafði sérlega
gaman af þessum tréskurði. Finn-
ar eiga sér mikla hefð i slíkum
hlutum, enda vex þar viður um
víðáttur.
Hafi Markus Leppo mikla þökk
fyrir komu sfna með myndir sín-
ar. Sýningar sem þessi væru
óhugsandi, ef ekki væri Norræna
húsið, og mikið hefur það hresst
upp á sál manna f þessari borg.
Valtýr Pétursson.
r
I þögn mættust
maður og skuggi

99
um leið sjálfum sér samkvæmur.
þegar slíkur efniviður rekur á
fjörur manns sem þessi sýning
Gunnars Hjaltasonar. Það sem er
til sóma fyrir Gunnar Hjaltason á
þessari sýningu er að minum dómi
silfursmiði sú, er hann sýnir. Af
þeim hlutum var einn kútter, er
sérlega vakti áhuga minn, og ég sá
ekki betur en, að þar væri smið
með listilegu handbragði. Ef
myndlistin áþessari sýningu hefði
verið í likingu við það, hefði.verið
annar tónn i þessum fáu linum.
Vallvr Pélursson.
Ursula K. Guin.
Galdramaðurinn.
Guðrún Bachmann og Peter
Cahill þýddu.
Prentsmiðjan Edda h.f.
Iðunn Reykjavfk 1977.
„Hátt yfir stormasömum Norð-
austursjónum gnæfir tindur eyj-
unnar Gont. Eyjan er fræg fyrir
galdramenn og margir ungir
menn hafa haldið af stað úr borg-
um f djúpum dölum eða úr höfn-
um við dimmar þröngar víkurnar
til að þjóna höfðingjum Eyjaklas-
ans sem galdramenn í borgum
þeirra.“
Þannig hefst bókin um Galdra-
manninn sem í bernsku var
kallaður Duni, því nafni er móðir
hans gaf honum í vöggu, en hún
dó þegar drengurinn var á fyrsta
ári.
Drengurinn átti frænku sem
var seiðkerling.
„Þegar hún komst að því að
hann vissi ekkert en hafði samt
lokkað geiturnar til sín með stef-
inu og þvingað þær til að fylgja
sér, þá þóttist hún fá vísbendingu
um mátt þann sem í honum bjó.
Meðan hann var einungdis
systursonur hennar var hann
einskis virði í hennar augum. En
nú sá hún hann í nýju ljósi“
Og frænka hans seiðkerlingin
byrjaði að kenna honum galdra.
„Hann var fljótur að læra. Seið-
kerlingc hrósaði honum og börnin
i þorpinu fóru að hræðast hann.“
Þegar Duni var 12 ára hafði
hann numið mest af því sem seið-
kerlingin kunni.
Kargaveldið var nálægt Eyja-
klasanum. Um íbúana í Karga-
veldi:
„íbúarnir eru villimannlegir
hvítir á hörund gulhærðir og
grimmir. Þeir gleðjast af að sjá
blóð og finna lykt af brennandi
borgum."
Dag nokkurn ráðast þeir að eyj-
unni Gont. Drengurinn Duni
bjargaði Eyjarskeggjum. Hann óf
þokuna. En sá galdur gekk nærri
Bðkmenntlr
eftir JENNU
JENSDÓTTUR
mætti hans. Nokkrum dögum
seinna kom Ógion hinn þögli — sá
sem hamdi jarðskjálftann —
„Hann hafði heyrt um afrek
drengsins til heimkynna sinna.
Hann hressti drenginn við.
Daginn sem Duni varð 13 ára
kom Ögion hin þögli aftur -og
vfgði drenginn með nýju nafni:
Gjafar.
Og með honum fór drengurinn
burtu úr fæðingarstað sínum, eyj-
unni Gont, sem hafði í heiðri tvö
spakmæli: „Sjaldan heppnast
kvennaseiður og — sjaldan galdr-
ar kona til góðs.“
Hann hélt af stað með hinum
mikla galdrameistara og gerðist
lærisveinn hans. — Galdra-
meistarans sem sagði á leiðinni:
„Til þess að heyra þarf fyrst að
Þegja.“
Ogion átti heima í bænum Re
Albi. Þar kynntist Gjafar stúlku
sem átti eftir að hafa áhrif á líf
Framhald á bls. 31