Morgunblaðið - 16.02.1978, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 16. FEBRUAR 1978

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjöm Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, simi 10100.
Aðalstræti 6, simi 22480.
Áskriftargjald 1 700.00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 90 kr. eintakið.
Vill stjórnaránd-
staðan atvinnuleysi?
Fulltrúar ASÍ, BSRB og stjórnarandstöðuflokka i
Verðbólgunefnd segja í sameiginlegu áliti m.a : ,.Um hinn
sérstaka vanda útflutningsatvinnuveganna gerum við ekki tillögur
hér, þar sem Ijóst er að gengislækkun er þegar ákveðin." Þetta
sýnir, sagði forsætisráðherra i útvarpsumræðunum í fyrrakvöld,
„að ekki er raunverulegur ágreíningur milli ríkisstjórnar og
stjórnarandstöðu um nauðsyn gengislækkunar . . . enda byggja
þessir fulltrúar tillögur sinar um hlíðarráðstafanir á henni."
Þegar að hliðarráðstöfunum með gengislækkuninni kom stóð
valið milli tveggja leiða. Annars vegar samdráttarleiðar að afstað-
inni 10% gengislækkun, hins vegar málamiðlunarleiðar, með
13% ciengislækkun og helmingun verðbóta. Síðari leiðin var
valin I því efni kom margt til greina. Ekki sízt sú áherzla, sem
ríkisstjórnin leggur á það að koma í veg fyrir atvinnuleysi
Samdráttarleiðin fól í sér hættu á atvinnubresú, henni fylgdi
veruleg skattahækkun hjá einstaklingum, hún tefldi fjárhag
ríkisins í hættu og hafði aukna verðbólgu í för með sér. í tillögum
stjórnarandstöðu fólst „skrumskæld samdráttarleið", sagði forsæt-
isráðherra, sem stefndi í atvinnuleysi Lagt var til að „svindla" á
vísitölunni með því að taka milljarð af beinum sköttum og nýta
andvirðið til að lækka visitöluna með lækkun óbeinna skatta og
hækkun niðurgreiðslna i stórum stíl. sem stjórnarandstæðingar
hafa þó harðlega gagnrýnt áður.
Markmiðið er að tryggja kaupmáttarstig ársins 1977 i sessi,
sagði forsætisráðherra í útvarpsræðu sinni, en á því ári jókst
kaupmáttur launþega um tæp 9% að meðaltali frá þvi árið áður.
Miðað við helmingun verðbóta og hliðarráðstafanir frv verður
þessi kaupmáttur sennilega 3—4% minni á siðasta ársfjórðungi
1978 en hann var um áramót. Þarna ber að hafa i huga að
grunnkaupshækkanir 1. júní og 1. september vega að nokkru
upp kaupmáttarrýrnun vegna helmingunar verðbóta. Þá er þess
að gæta að skerðing verðbóta á lægstu laun verður verulega
minni en á hærri laun, hlutfallslega. Kaupmáttur lægri launa
nýtur meiri verndar, sem leiðir til nokkurrar launajöfnunar — en
bil hárra og lágra launa hefur breikkað í samningagerð siðustu
ára
Frumvarpið felur í sér stefnumörkun varðandi visitölukerfið,
þ.e., að óbeinir skattar skuli ekki hafa áhrif á verðbótavísitölu,
hvorki til hækkunar eða lækkunar, frá komandi áramótum Rökin
fyrir þessu eru þriþætt: 1) Beinir skattar reiknast ekki inn i
vísitölu Óbeinir skattar eiga þar ekki fremur heima Stjórnvöld
þurfa að eiga frjálst val milli þessara skattlagningarleiða. 2)
Óeðlilegt er að kauphækkun fylgi hækkun óbeinna skatta, t.d
vegna bættrar heilbrigðis- og sjúkraþjónustu, sem rikið kostar og
landsmenn fá ókeypis. 3) Beita þarf fjármálum rikisins til
jafnvægis svo draga megi úr verðbólgu skv. hinni gömlu reglu, að
á góðum árum skuli safna til hinna mögru. „Eg vil taka það skýrt
fram," sagði forsætisráðherra, „að ég lit á niðurgreiðslur sem
neikvæðan, óbeinan skatt, og það er þvi eðlilegt og rétt, að
kauplagsnefnd meti niðurgreiðslur ínn i vísitölu eins og aðra
óbeina skatta."
Varðandi visitölukerfi okkar vitnaði forsætisráðherra til tveggja
forystumanna stjórnarandstöðuflokkanna Gylfi Þ, Gíslason sagði
í umræðum á Alþingi: „Einn af hornsteinum nýs efnahagskerfis
þarf að vera að komast út úr vitahring þessa vélræna kerfis. Það,
sem mestu máli skiptir fyrir launþega, er að þeim sé tryggð
réttmæt hlutdeild í vexti þjóðartekna. En hlutdeild launþega i
vaxandi þjóðartekjum mætti tryggja með því að tengja vísitölu
um þróun þjóðartekna " — Lúðvík Jósepsson sagði í þingræðu
i endaðan ágúst 1974: „Það þarf að koma í veg fyrir það, að
kaupið, eftir einhverjum visitölureglum eins og þeim sem við
höfum búið við, æði upp á eftir verðlagi, því það kippir
vitanlega fótunum undan eðlilegum rekstri eins og nú er
ástatt." „Það eru látalæti," sagði forsætisráðherra, „ef þessir
tveir háttvirtu þingmenn telja 3. gr frv. árás á launastéttir. Þeir
hafa öðrum fremur bent á skaðsemi núverandi vísitölukerfis "
Það eru alltaf neyðarúrræði að gripa til gengislækkunar eða inn
í gerða kjarasamninga. Slíkt getur þó verið nauðsynlegt, til að
tryggja rekstur útflutningsgreina þjóðarbúsins, atvinnuöryggi
landsmanna og styrkja stöðu landsins gagnvart öðrum löndum. í
þessu tilfelli er jafnframt verið að tryggja núverandi kaupmátt
launa og leggja grundvöllinn að marktækari verðbólguhömlum
og auðfarnari leið til bættra lífskjara almennings i náinni framtíð
Undirstöðugrein þjóðarbúsins, verðmætasköpunar þess og gjald-
eyrisöflunar, var komin á mörk rekstrarstöðvunar, sem þýddi
hvort tveggja: innreið atvinnuleysis og stórskert heildarlífskjör
þjóðarinnar. Verðbólgan hafði magnast á ný í kjölfar launaþróun-
ar á liðnu ári. Það var þjóðfélagsleg skylda ríkisvaldsins að gripa
inn i framvíndu mála og forða vá, sem komin var milli stafs og
hurðar á þjóðarheimilinu. Ríkisstjórnin brást ekki þessari skyldu
sinni Þjóðin mun meta réttilega timabær og ábyrg viðbrögð
réttkjörinna stjórnvalda sinna, enda er hóflegar farið í sakir en
allur almenningur reíknaði með, miðað við aðstæður og mála-
vexti.
Jónas H. Haralz:
Til höfundar
Rey k j avíkurbréfs
í Reykjavíkurbréfi s.l. sunnu-
dag, þann 12. þ.m., er að finna
þau ummæli, að verðbólgan
hafi hjálpað mörgum Islending-
um, einkum ungu fólki, til að
koma upp þaki yfir höfuðið.
Síðar í bréfinu er svo ítrekað að
íslendingar hafi notað verð-
bólguna í baráttunni við að
komast úr köldum torfkofum í
mannsæmandi ibúðir. Það er
varla von, að fólk sé þess fýs-
andi að losna við ,,meinvætt“,
sem slíkri blessun veldur. En
hér er, í þessu annars ágæta
bréfi, á ferðinni hrapallegur
misskilningur, eða öllu heldur
skynvilla, sem ástæða er til að
fara um nokkrum orðum.
Það er að sjálfsögðu rétt, ^ð
fjármagn tii íbúðarkaupa hér á
landi er af skornum skammti,
kaupendur íbúða verða því að
láta sér lynda að taka veruleg-
an hluta íbúðaandvirðis að láni
til skamms tíma með tiltölulega
háum nafnvöxtum. Afborganir
og vextir eru því oft svo háir,
einkum fyrstu árin, að torvelt
er að sjá, að við þær greiðslur
yrði ráðið, ef tekjur færu ekki
hækkandi vegna verðbólgunn-
ar á sama tíma og fjármagns-
kostnaður stendur óbreyttur.
Er því e.t.v. ekki furða, þótt
menn ímyndi sér, að verðbólg-
an hafi beinlínis gert þeim
kleift að eignast húsnæðið. En
þá átta menn sig ekki á, að ef
verðbólgan hefði verið lítil eða
engin, hefði fjármagnskostnað-
ur frá upphafi verið minni.
Framboð fjármagns til íbúðar-
kaupa hefði verið mun meira,
lánstími lengri og nafnvextir
lægri. Greiðslur afborgana og
vaxta hefðu þá verið viðráðan-
legar frá upphafi, án þess að
Jónas H. Haralz.
tekjuhækkanir af völdum
verðbólgunnar hefðu komið til
sögunnar. Að þessu er á þennan
veg farið, geta menn sannfærzt
um, ef þeir líta til þeirra landa,
sem búið hafa við litla verð-
bólgu.
Það er því ekki ástæða til að
þakka verðbólgunni góðan
húsakost Islendinga. Raunar
þvert á móti. Siðastliðna ára-
tugi hefur þjóðarframleiðsla
hér á landi á mann aukizt tals-"'
vert hægar en í flestum öðrum
löndum Evrópu. Ein aðalástæð-
an fyrir þessu er tvímælalaust
örari verðbólga hér á landi en
víðast hvar annars staðar, eða
réttara sagt sú óhagkvæmni í
fjárfestingu og framleiðslu,
sem verðbólgan leiðir af sér.
Það er ekki ósennilegt, að
þjóðarframleiðsla á mann sé nú
um fjórðungi lægri en hún ella
hefði verið, ef verðbólga hefði
verið litil eða engin siðasta
aldarfjórðunginn, og má gera
ráð fyrir, að í þessu efni hallist
æ meira á'eftir því sem ör verð-
bólga allra síðustu ára stendur
lengur. Ef verðbólga hefði ekki
verið, gætu íslendingar því
veitt sér mun meira í lífsgæð-
um en þeir nú gera, hvort sem
þeir kysu að gera þetta í enn
betri húsakosti, í meiri einka-
neyzlu af margvíslegu öðru
tagi, í meiri og betri opinberri
þjónustu, eða í auknum
frístundum. Ungt fólk hefði þá
getað komið sér upp jafngóðu
húsnæði og nú með minni til-
kostnaði og án eins mikillar
spennu og streitu og tíðkast
hefur. Jafnframt hefði verið
unnt að ná þessu marki án þess
að sparifé barna og aldraðs
fólks væri um leið gert upptækt
eins og átt hefur sér stað á
undanförnum verðbólgutímum.
Jónas H. Haralz.
YFIR tuttugu þúsund manns
sáu kvikmyndir á kvikmynda-
hátíð Listahátíðar í Reykjavík,
sem stóð frá 2.—12. febrúar s.l.
að því er Thor Vilhjálmsson
formaður undirbúningsnefnd-
ar kvikmyndahátíðar sagði á
blaðamannafundi í gær. Sagði
hann enn fremur að fjöldinn
sýndi svo eigi yrði um villst
þann áhuga sem íslendingar
hefðu á kvikmyndalist.
Sagði undirbúningsnefndin
að ýmsir byrjunarörðugleikar
hefðu óhjákvæmilega komið
upp á þessari fyrstu kvik-
myndahátíð hérlendis, en allar
myndirnar hefðu þó komizt á
hátíðina að einni undanskil-
inni, Öðinum um Chile. En
kúbanskir aðilar sendu í mis-
gáningi aðra kúbanska mynd
Frá blaðamannafundi undirbúningsnefndar kvikmyndahátiðar.
Vilhjálmsson. Friðrik Þór Friðriksson og Thor Ljósm. Ol. K.M.
Yfir 20 þúsund
á kvikmyndahátíð
en þá sem beðið var um og
reyndist ekki unnt að sýna
hana á hátíðinni.
Ástæðan fyrir seinkuninni á
Frissa ketti og Konu undir
áhrifum var keðja af óhöppum
af ýmsu tagi, t.d. óveður í
Bandaríkjunum, sem stöðvaði
flug.
Þá sögðu nefndarmenn að
upp hefði komið bilun í hljóð-
kerfi þegar íslenzku myndirnar
voru sýndar.
Listahátíð keypti „Róm, óvar-
in borg“ eftir Rosselino til
landsins og hefur henni verið
komið fyrir í kvikmyndasafni
Fjalakattarins.
Um hagnað af hátíðinni vildi
undirbúningsnefndin ekkert
segja í bili, því enn væri ekki
ljóst hvort gróði væri nokkur
enda hefði það ekki verið til-
gangurinn með þessari kvik-
myndahátíð. Hins vegar töldu
þeir að hún hefði staðið undir
kostnaði.
Þætti þeim aðsóknin með af-
brigðum góð og þökkuðu þeir
það góðu vali á kvikmyndum.
Töldu þó, að vegna blaðaskrifa
hefðu myndir eins og sú
japanska, sem bönnuð var, og
Sweet movie dregið athyglina
frá öðrum myndum eins og
Seiglunni sem hlaut Gullbjörn-
inn i Berlín '77.
Vildi undirbúningsnefndin
þakka þeim erlendu sendiráð-
um, sem aðstoðuðu við undir-
búning kvikmyndahátíðarinnar
og Flugleiðum.
I undirbúningsnefnd kvik-
myndahátíðar voru þeir Thor
Vilhjálmsson, Hrafn Gunngs-
son, Þrándur Thoroddsen, Gisli
Gestsson og Friðrik Þór Frið-
riksson.