Morgunblaðið - 16.02.1978, Qupperneq 35

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 16. FEBRUAR 1978
35
'DUNThIN
erum viö snúin á braut frá stjórn
fólksins og í átt til einræðisins.
Jafnvel sú veröld tækninnar
sem við lifum í,,með tölvum, upp-
lýsingabönkum og nokkuð út-
breiddum símasjónvarpstækjum
og allskyns eftirlitskerfum býður
upp á möguleika á misnotkun.
Það að við erum skráð sem ákveð-
in númer, tölur en ekki sen ein-
staklingar. Þessi tækni ríkisins
felur í sér nokkurs konar einræði.
Það að öllum upplýsingum um
okkur er skipt í kafla, að við erum
aldrei óvaktaðir, skapar ákveðinn
þrýsting á fólkið. Sjónvarpið
þrýstir atburðum þeim sem gerast
í heiminum inn á heimili okkar,
inn í setustofurnar okkar. Af því
leiðir að fólk verður yfirspennt og
taugaveiklað.
Slíkt ástand skapar tækifæri
fyrir verulegar breytingar.
Ef ríkisstjórn lætur þá skoðun í
Ijós, að ákveðin ákvæði stjórnar-
skrárinnar fullnægi ekki lengur
„kröfum tirnans" séu „hindrun í
vegi framfara“. Hvað þá?
Fyrst verður að skýra það fyrir
fólkinu í viðkomandi ríki, hvað i
nýju lögunum felst.
Síðan verður fólkið að kjósa um
það i frjálsum kosningum, hver
vilji þess er.
Ef það gengur ekki þannig fyrir
sig, verðum við énn að spyrja:
hvað þá?
I lýðræðisþjóðfélagi er það mik-
ilvægt, að þegnarnir geri sér
grein fyrir því, að þegar lög öðlast
gildi þarf mikið til að þeim verði
breytt. Lög geta bæði aukið mögu-
leika og lög sem takmarka áhrif
þegnanna eru í andstöðu við lýð-
ræðið. Ef mörg og „smá“ lög eru
sett í þessa átt, verða þau saman-
lagt að miklum og sterkum laga-
bálki. Við skulum fhuga þetta
vandamál nánar.
Við verðum fyrst að taka fyrir
þrjú sterkustu og æðstu yfirvöld-
in og valdaþættina í þjóðfélaginu.
1) löggjafarvaldið, 2) fram-
kvæmdavaldið, 3) dómsvaldið. Ef
þessir þrfr valdgþættir eru að-
greindir verka þeir takmarkandi
hver á annan og geta komið I veg
fyrir misnotkun á völdunum.
Saman geta þeir dregið úr
valdaáhrifum fólksins. Það þarf
þó ekki nauðsynlega að leiða til
einræðis, EF þegnarnir eru á
ALLAN hátt upplýstir um, hvað
af þvf leiðir og geta í frjálsum
kosningum skoðunum sfnum og
óskum á framfæri. Ef þegnarnir,
þ.e.a.s. meirihlutinn, óskar að
gefa frá sér völdin, skapar það
umboðsstjórn fólksins, en ekki
lýðræðisstjórn.
Með lagasetningu, jafnvel með
þjóðaratkvæðagreiðslu getur
þannig lýðræðisríki, með sam-
þykki meirihlutans, orðið að ein-
ræðisrfki. En fjölda ákveðinna
skilyrða verður aó vera fullnægt.
Þjóðin verður að geta greint
eða trúað á ábatann, sem leiðir af
slíkri breytingu á stjórnarfyrir-
komulaginu.
Þetta verður að leiða af áhrif-
um sem fólkið hefur á löngum
tíma orðið fyrir.
Með sífelldri endurtekningu
verða ný og önnur „gæði“ að
verða að óskum borgaranna, það
sem þeir gera kröfu til. Hvernig
getur þetta gerst?
Við skulum líta á:
Skilyrðin
Skilyrði þess að lýðræðisþjóðfé-
lag verði einræðisríki án ofbeldis
byltingar eru eftirfarandi:
1) að rikisstjórn leiti eftir meiri
völdum, öllum völdum. Varanleg-
um völdum;
2) að hún hafi pólitíska-
hugmyndafræðilega stefnuskrá,
sem gefur fyrirheit um meiri frið-
indi fyrir meirihlutann, — efnis-
leg „gæði“,aukið öryggi og ótta-
leysi, varanlega atvinnu- og
húsnæðisaðstöðu;
3) þjóðin i heild verður að leggja
meira upp úr því að vera stjórnað
— en að stjórna sjálf;
4) meirihluti þjóðarinnar verður
að trúa á ríkisstjórnina og hug-
myndafræði hennar;
5) rfkisstjórnin, ríkisvaldið, hef-
ur völdin yfir næstum öllum fjöl-
miðlum viðkomandi ríkis, sjón-
varpi, útvarpi og mest lesnu dag-
blöðunum og vikublöðunum;
6) meirihluti þeirra kennara,
sem starfa við skóla landsins og
þ.á m. æðri menntastofnanir,
verða að kenna út frá hugmynda-
fræði ríkisstjórnarinnar og trúa á
hana;
7) rfkisstjórnin verður að tryggja
sér stuðning meirihluti fulltrúa-
þingsins við atkvæðagreiðslu
nýrra „byltingarkenndra“ laga.
Oft með „samvinnu" mismunandi
flokka. Með fyrirfram samning-
um við ákveðna menn í viðkom-
andi flokkum og þá helst um
„laga-blómvendi“, sem veita
þeim, sem unnið er í samvinnu
við, minni fríðindi.
Það allra mikilvægasta er þó, að
FJÖLMIÐLARNIR vinna i þágu
ríkisstjórnarinnar og skrifa f sam-
ræmi við hugmyndafræði hennar.
ÞESS VEGNA: ef úrval er af
frjálsum og óháðum dagblöðum
og tfmaritum, sem stjórnað er á
vakandi og gagnrýninn hátt, væri
það mikil hindrun í vegi fyrir
„byltingu með hjálp löggjafans".
— Einnig þó útvarp-sjónvarp sé
rfkisrekið. Ef fyrir hendi er frjáls
útvarps- eða sjónvarpsrekstur
kemur það í veg fyrir slíka „lýð-
ræðislega“ byltingu.
Það er ennfremur mikilvægt, að
auk skóla í ríkiseign séu einhverj-
ir reknir af einkaaðilum.
EN pressan, „hið frjálsa orð“
hefur almest að segja fyrir lýð-
ræðisstjórnarfarið — ekki síst í
hátæknivæddum þjóðfélögum,
þar sem sjálf þjóðfélagsuppbygg-
ingin þrýstir á borgarana, þ.e.
þrýstir jafnframt á ríkisstjórnina,
þannig að fyrir hendi er aðstaðan:
„þrýstingur — framleiðsla-
mótþrýstingur".
Ekki síst þarf slíkt þjóðfélag, til
að lýðræðinu verði framfylgt, að
hafa mörg dagblöð, sem styðja
mismunandi sjónarmið, alla kjör-
möguleikana.
Ef ríkisstjórninni tekst að mýla
dagblöðin, — og aðferðin til þess
er margbreytileg, og/ eða
„þrýsta" skoðanabræðrum sfnum
inn í störf hjá frjálsum blöðum og
tímaritum, — þá er þeim leiðin
opin til að koma „byltingarlög-
gjöf“ sinni í framkvæmd. Þá mun
einnig athugasemdum, „bréfum
frá lesendum" frá vakandi, gagn-
rýnum, einstaklingum og hópum
vera fyrirmunað að birtast f blöð-
um. — Allt getur þetta gerst og
það á sér stað.
Niðurlag
Ég hef vísvitandi forðast að
tengja undanfarandi atriði, sem
ég hef nefnt, víð einhverja
ákveðna hugmyndafræði, orðatil-
tæki eða slagorð, — og þau orð
sem eru svo hlaðin tilfinningum
nú á dögum, og koma huganum til
að ólga eða dofna, sem gleðja
ákveðna menn eða vekja óskapa
reiði.
Einhverjum kann að finnast
það, sem ég hef skrifað, um of
einfaldað eða of flókið. Kannski
líta einhverjir svo á, að ég hefi
haft ákveðna hugmyndafræði,
stjórnkerfi, flokka, lönd í huga og
ég hafi afskræmt hlutina eða
teiknað upp skripamynd og ekk-
ert annað. — Það hefur ekki verið
tilgangurinn, heldur þvert á móti.
Ég hef vakið athygli á ákveðnum
tilhneigingum, það er úndir
hverjum og einum komið, hvort
mér hefur tekist það að einhverju
marki eða ekki. Ef aðeins eitthvað
af þessum skrifum mínum vekur
fólk til umhugsunar og skapar
umræður hef ég borið eitthvað úr
býtum.
Það er fjölmargt annað sem ég
hefði gétað dregið fram og tekið
fyrir, en það sem ég hef drepið á
hér, hef ég reynt að gera á annan
hátt en almennt tíðkast. — Síðar
mun ég taka fyrir hvert einstakt
vandamál fyrir sig.
En auk stjórnmálalegra ágrein-
ingsefna og vandamála eru ótal
aðrir þættir i mannlifinu sem
hafa svo miklu meiri þýðingu fyr-
ir líf okkar og tilveru. Svo mikil-
vægir að ég get slegið þeirri
spurningu fram: hvort við höfum
efni á stjórnmálum? Er það ekki
aðeins andrúmsloft skilnings og
samvinnu sem við þörfnumst.
Ég skal nefna tvo mikilvægustu
þættina, eða frekar þrjá^ 1. fæð-
an, matur handa mannfólkinu,
kjör þess, möguleikar í lifi þess,
skipting, og reyna að ræða þau
margvfslegu og flóknu vandamál
sem tengjast því. 2. Náttúran sem
við höfum hagnýtt og misnotað og
tengt þjóðmálunum. 3. Orkumál:
„vélfæða“. Því miður einnig
stjórnmálaefni og „nú er hætt við
að valda sprengingum“.
Höfum við efni á öðru en friði
— í þjakaðri veröld „offjölgunar"
fólks.
Sigurd Madslund, 1977
Þýð. AJR.
FOUNTAIN drykkirnir eru orðnir mjög vinsælir í Danmörku, og eru FOUNjiRAlN vélar
í notkun á fleiri þúsund vinnustöðum þar. Hægt er að velja um margar stærðir véla,
hve marga drykki þú vilt fá o.s.frv. Síðan er mjög einfalt að breyta milli tegunda þegar
pakkningin er búin. Þetta er enginn sjálfsali, hcldur sjálfþjónusta allan sólarhringinn
í hcitum drykk, alltaf jafn ljúffengum.
Tilvalið fyrir fyrirtæki og stofnanir sem vilja gera eitthvað fyrir starfsfólkið, um leið
og það sparar. FOUN'I’AIN vélina er hægt að nota hvar sem er t.d. í bátum,
vinnuskúrum, heimilum o.fl. stöðum.
Hringið í síma 16463 og fáið sölumann í heimsókn, hann mun gefa ykkur að smákka
og allar nánari upplýsingar um þessa frábæru vél og möguleika sem henni fylgja.
KOMIST A BRAGÐIÐOG YKKUR MUN VEL LÍKA.

SIMI 16463.
Minning:
Benedikt Gunnlaugs-
son frá Raufarhöfn
Fæddur 24. mal 1943.
Dáinn 10. nóvember 1977.
Að kvöldi dags hinn 10. nóv. s.l.
þegar ég var að koma heim frá
vinnu frétti ég að vélbátsins Har-
alds S.H. 123 með tveim mönnum
úr Grundarfirði væri saknað.
Læddist þá að mér sá grunur að
annar þessara manna kynni að
vera Benedikt Gunnlaugsson, en
hann var kvæntur systurdóttur
minni Jóhönni D. Magnúsdóttur.
Ekki leið á löngu áður en staðfest-
ing á þessum grun fékkst í fjöl-
miðlum landsins. Illu heilli bar
leitin að bátnum ekki árangur.
Benedikt Gunnlaugsson og félagi
hans Bragi Þór Magnússon voru
ekki lengur i tölu lifenda.
Benedikt fæddist á Raufarhöfn
hinn 24. mai 1943. Hann var sonur
hjónanna Sigurveigar Björnsdótt-
ur og Gunnlaugs Benediktssonar,
en Gunnlaugur lést árið 1974.
Tvær systur Benedikts eru á lifi,
báðar eldri en hann, og heita þær
Málfriður og Steinunn. Benedikt
stundaði sjó frá átján ára aldri
ýmist á sild eða loðnu, og um tima
var hann bátsmaður á togara.
Mun hann hafa verið ákveðinn i
því að gera útgerð að ævistarfi
sinu. Þau Jóhanna og hann gengu
í hjónaband 26. ágúst 1974, og
skömmu síðar ættleiddi hann
dóttur Jóhönnu sem hún eignað-
ist milli manna. Hún heitir Sigrið-
ur Hafdís og var yndi og eftirlæti
kjörföður sins.
Jóhanna var áður gift Thomas
Watson Lane, ágætum manni.
Hann var frá Bandarikjunum og
starfaði á Keflavíkurflugvelli.
Um nokkurra ára skeið bjuggu
þau i Keflavíkurbæ, og þar fædd-
ust börnin þeirra þrjú, Magnús,
Stefán Gunnar og Helga Friða.
Síðar lá leiðin til Bandaríkjanna.
Um tima áttu þau heima i Phila-
delphia, en lengst af í Delaware.
Þau Thomas og Jóhanna munu
ekki hafa átt skap saman, og kom
hún heim til Islands með börn sín
eftir sjö ára útivist. Kom sér þá
vel að eiga traustan frændgarð og
venslafólk.
Skömmu eftir heimkomuna
ræðst Jóhanna til Grundarfjarðar
með börnin og stofnar þar heim-
ili, og þar kynnist hún Benedikt
og giftist honum eins og áður seg-
ir. Og var sambúð þeirra með
ágætum. Stundum áttu þau það til
að bregða sér suður og endurtaka
hveitibrauðsdagana. Vafalaust
eiga þær stundir o.fl. eftir að ylja
Jóhönnu um ókomna ævidaga.
Það var ánægjulegt að sjá hvernig
Benedikt umgekkst stjúpbörn sin.
Mér virtist hann frekar vera þeim
félagi en faðir, og fór vel á því þar
sem börnin voru orðin stálpuð
þegar hann kynntist þeim.
Magnús, eldri stjúpsonurinn er til
sjós. Hann og Ingibjörg kona hans
eignuðust dóttur 4. jan. sl. Stefán
Gunnar er lika á sjóoum eins og
er. Og Helga Friða stundar nám
við Menntaskólann á Laugar-
vatni. Benedikt var maður and-
litsfriður, nettvaxinn og fagurlim-
aður. Hann var greindur vel. En
fyrst og fremst minnist ég hans
sem heillandi persónu og dreng-
skaparmanns. Þótt ég hafi aðeins
þekkt skyldfólk hans skamma
hríð, veit ég að mannkostir eru
viðar i ætt hans. Seint mun ég
gleyma greiðanum sem Ari syst-
ursonur hans gerði mér eftir að
þau hjónin höfðu ekið okkur
systkinum heim að dyrum i
Reykjavík.
Við móðursystkini Jóhönnu
vorum orðnir fastagestir i Grund-
arfirði þegar börnin voru fermd,
og eftir það fannst manni ekkert
sumar ef ekki var farið vestur.
Benedikt og Jóhanna voru ein-
stakir höfðingjar heim að sækja.
A s.I. sumri vorum við systkinin
þarna á ferð og verður mér sér-
Staklega minnisstæður sunnudag-
urinn þegar húsbændur og gestir
þeirra fóru á tveimur bílum inn i
Framhald á bls. 45.
DANIR DREKKA
YFIR 100.000 BOLLA
Á DAG