Morgunblaðið - 16.02.1978, Qupperneq 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 16. FEBRUAR 1978
Frá vinslri: Klemens Jönsson, Bjarni Sleingrímsson, Sigmundur Örn Arngrímsson, Flosi
Ólafsson, Róbert Arnfinnsson og Þorsteinn Ö. Stephensen, en í fjarska er Herdís Þorvaldsdóttir.
Að spyrna fótum við
örlögum sínum
Ödipús konungur Sófóklesar
frumsýndur í Þjóðleikhúsinu 1
þýðingu Helga Hálfdanarsonar
Sófókles (496 — 406 f. Kr.)
er einn þriggja frægustu harm-
leikjahöfunda frá blómaskeiði
grískrar leikritunar (auk Æski-
losar og Evripídesar). Sófókles
samdi á annað hundruð leikrit
en einungis 8 þeirra hafa varð-
veist. Þekktust þeirra eru
Þebu-leikirnir svonefndu:
ödipús konungur, Ödipús í
Kólonos og Antígóna. Þessi
þrjú leikrit eru samfelld að
efni en hvert um sig þó sjálf-
stæð verk, enda eru þau ekki
samin sem reglulegur þríleik-
ur. Frá leikritum og leiksviðum
Forn-Grikkja liggur óslitinn
ferill fram til vorra daga. Um
gríska leikmennt hefur nokkuð
verið ritað á íslensku og má þar
nefna ritgerðir dr. Jóns Gísla-
sonar auk lausamálsþýðingu
hans á mörgum grískum harm-
leikjum, sem gerðar eru beint
úr frummálinu.
Að spyrna fótum við örlögum
sínum er afstætt hugtak, enda
skal fyrst að leiðarlokum lofa
gengi dauðlegs manns og það
eru einmitt þræðir örlaganna
sem eru rauði þráðurinn í leik-
ritinu ödipús konungur eftir
Sófókles, sem Þjóðleikhúsið
frumsýnir n.k. föstudagskvöld,
en þetta er í fyrsta skipti sem
Þjóðleikhúsið glímir við hina
gömlu grísku harmleiki. Það
sem hefur staðið i vegi fyrir
þeirri glímu er skortur á þýó-
ingum í bundnu máli, en sýn-
ingin nú er í áður óbirtri þýð-
ingu Helga Hálfdanarsonar á
þessu verki, sem er talið meðal
öndvegisverka leikbókmennt-
anna og þekktasta leikrit höf-
undar. Þá er ekki síður fengur
að þýðingu Helga frá sjónarhóli
íslenzkra bókmennta, því þýð-
ingin er framlag til þeirra fyrir
frábæra meðferð íslenzks máls.
Þá má geta þess að Helgi hafði
áður þýtt Antígónu sem Leikfé-
lag Reykjavíkur hefur sýnt og
um þessar mundir er Helgi að
þýða framhaldið af Antígónu
sem var einmitt dóttir Ödipúsar
konungs. I Ödipúsi konungi
segir frá Ödipúsi, sem verður
ungur fyrir þeirra spásögn að
hann eigi eftir að drepa föður
sinn og giftast móður sinni. '
Þýðing Helga kemur út í bók-
arformi á næstunni hjá Máli og
menningu.
1 sýningu Ödipúsar leika
margir kunnustu leikarar þjóð-
arinnar, en það er Helgi Skúla-
son sem leikstýrir verkinu.
Leikmynd er eftir Gunnar
Bjarnason og Guðrún. Svava
Svavarsdóttir gerir búninga.
Titilhlutverkið, Ödigús kon-
ung, leikur Gunnar Eyjólfsson,
Jóköstu drottningu leikur
Helga Bachmann og Kreon,
bróður hennar, Rúrik Haralds-
Gunnar E.vjólfsson og Helga
Bachmann í hlutverkum Ödi-
púsar konungs og Jóköstu
drottningar. Ljósmyndir IVIbl.
Ragnar Axelsson.
son. Yfir 30 manns koma fram á
sýningunni, þar á meðal ýmsir
helstu leikarar Þjóðleikhúss-
ins. Valur Gislason leikur Tei-
resrías spámann, Ævar R.
Kvaran prest, Þorsteinn Ö.
Stephensen, Baldvin H:lldórs-
son og Hákon Waage eru einnig
í mikilvægum hlutverkum og er
þá ótalinn 12 manna talkór und-
ir forystu Róberts Arnfinnsson-
ar. Aðrir í kórnum eru Krist-
björg Kjeld, Þóra Friðriksdótt-
ir, Herdís Þorvaldsdóttir, Guð-
björg Þorbjarnardóttir, Guðrún
Þ. Stephensson, Helga Jóns-
dóttir, Bjarni Steingrimsson,
Sigmundur Örn Arngrímsson,
Klemens Jónsson og Eyvindur
Erlendsson. Þá koma fram
nokkur börn og hópur leik-
Iistarnema.
Sem fyrr segir er þetta í
fyrsta skipti, sem Ödipús kon-
ungur er sýndur hérlendis og
reyndar fyrsti gríski harmleik-
urinn, sem Þjóðleikhúsið ræðst
í að sýna. Eina gríska leikritið,
sem aður hefur verið sýnt hér,
var gamanleikurinn Lýsistrata
eftir Aristófanes. Leikfélag
Reykjavíkur sýndi hins vegar
fyrir nokkrum árum annað
leikrit Sófóklesar, Antígónu,
einnig í þýðingu Helga Hálf-
danarsonar og undir stjórn
Sveins einarssonar. — á.j.
Gunnar Eyjólfsson t.v. og Baldvin Halldórsson t.h. i hlutverkum
sfnum.
r
Krafa ASI vegna hækkunar
á landbúnaðarafurðum:
„Löglega að hækk-
uninni staðið”
Eins og fram hefur komið f
Morgunblaðinu var kveðinn upp
fyrir skömmu í bæjarþingi
Reykjavíkur f máli ASl gegn
Framleiðsluráði landbúnaðarins
og Sexmannanefnd, en mál þetta
reis vegna ákvörðunar sexmanna-
nefndar um hækkun á landbún-
aðarvörum sem framleiðsluráð
landbúnaðarins auglýsti hinn 23.
marz 1976. ÍJrskurður dómara var
á þá leið að stefndu, framleiðslu-
ráð landbúnaðarins og sexmanna-
nefnd, skuli vera sýkn af kröfu
stefnanda, Alþýðusambands Is-
lands, í máli þessu.
I endurriti úr dómabók Bæjar-
þings Reykjavíkur segir m.a. um
málavöxtu og álit dómsins:
„Stefnandi lýsir málavöxtum á
þá leið, að með samningi dags. 1.
marz 1976 hafi Alþýðusamband
íslands f.h. til greindra félaga og
sambanda og Vinnuveitendafé-
lags íslands, Vinnumálasambands
samvinnufélaganna og Reykjavík-
urborgar gert með sér kaup og
kjarasamning, þar sem síðast gild-
andi samningar aðilanna voru
framlengdir með breytingum,
sem þessi samningur og sérsamn-
ingar félaganna fela í sér. Þessi
nýi samningur, dags. 1. marz
skyldi skv. 17. gr. hans gilda frá 1.
marz 1976 til 1. maí 1977.
Samkvæmt lögum nr. 101/1966
um framleiðsluráð landbúnaðár-
ins, verðskráningu, verðmiðlun
og sölu á landbúnaðarvörum o.fl.,
segir svo í 9. gr. laganna: „Heimilt
er að breyta afurðaverði til fram-
leiðenda og þar með söluverði
landbúnaðarvara ársfjórðungs-
lega frá 1. desember, 1. marz og 1.
júni vegna hækkunar á kaupi,
svarandi til þess, að laun bónda
og verkafólks hans í verðlags-
grundvelli landbúnaðarvara séu
færð til samræmis við þá hækkun,
sem kann að hafa orðið á kaupi á
almennri verkamannavinnu í
Reykjavík á undangengnu
þriggja mánaða tímabili.
A fundi sínum 8. marz, 16.
marz, 19. marz og 20. marz 1976,
hafði framleiðsluráð landbúnað-
arins og sexmannanefnd ákveðið,
að breyta söluverði landbúnaðar-
vara til neytenda þrátt fyrir
ákvæði 9. greinar, að breyting sé
aðeins heimil. .. til samræmis við
þá hækkun, sem kunni að hafa
orðið á kaupi í almennri verka-
mannavinnu í Reykjavík á undan-
gengnu þriggja mánaða timabili,
1. des.—1. marz, hafi engin hækk-
un orðið. Stefnandi telji þessa
verðhækkun til neytenda og alla
meðferð þessa máls andstæða 6.
gr„ 7. gr. 8. gr. og 9. gr. laga nr.
101/1966. Um afstöðu stefndu
segir svo m.a. í dómabók bæjar-
þings:
„Af hálfu stefndu er aðdrag-
anda að verðlagningu landbúnað-
arafurða í marz 1976 lýst svo, að
um verðlagningu landbúnaðaraf-
urða sé mælt í lögum nr. 101, 8.
desember 1966, um framleiðslu-
ráð landbúnaðarins, verðskrán-
ingu, verðmiðlun og sölu á land-
búnaðarafurðum o.fl. Þar sé
nefnd sexmanna falið að ákveða
afurðaverðið til framleiðenda og
verð landbúnaðarafurða í heild-
sölu og.smásölu. Ráð sé fyrir því
gert, að verðlagsgrundvöllur gildi
fyrir tvö ár í senn frá byrjun
verðlagstímabils 1. september og
skuli hann tilbúinn fyrir þann
tíma ár hvert, nema annað sé
ákveðið í sexmannanefndinni.
Verðlag landbúnaðarafurða geti
breytzt á þriggja mánaða fresti og
megi þá færa laun bónda og
verkafólks hans í verðlagsgrund-
velli landbúnaðarvara til sam-
ræmis við þá hækkun, sem kunni
að hafa orðið á kaupi í almennri
verkamannavinnu í Reykjavík á
undangengnu þriggja mánaða
tímabili.
Mörg undanfarin ár hafi verð-
stöðvun í einhverjum mæli gilt á
Islandi. Um það hafi verið sett
margvísleg löggjöf, t.d. bráða-
birgðalög nr. 28, 21. maí 1974 um
tímabundnar ráðstafanir til við-
náms verðbölgu, sbr. lög nr. 75,
22. ágúst 1975. Nú gildi í þessu
efni lög nr. 13. 23. maí 1975 um
launajöfnunarbætur, bætur al-
mannatrygginga, verðlagsmál
o.fl., sem séu í meginatriðum stað-
festing bráðabirgðalaga sama efn-
is nr. 88. 24. september 1974 til 31.
maí 1975 og þar til öðruvísi
verður ákveðið má ekki hækka
verð vöru eða þjónustu .. . frá því,
sem var 23. september 1974, nema
að fengnu samþykki réttra yfir-
valda og skulu þau ekki leyfa
neina hækkun nema þau telji
hana óhjákvæmilega. Leyfi til
hækkunar tekur þó ekki gildi fyrr
en það hefur hlotið staðfestingu
rikisstjórnarinnar." Samkvæmt
þessu séu engar verðhækkanir
raunverulega gildar nema til
komi samþykki ríkisstjórnar á
hverjum tíma. Ætla verði, að
þessi lagasetning ýti til hliðar
annarri löggjöf, eldri, þar til öðru
vísi verði ákveðið."
I áliti dómsins segir m.a.:
„í II. kafla laga nr. 101 frá 1966
er mælt fyrir um verðlagningu
landbúnaðarafurða. Þar er m.a.
tilgreint hvað taka skuli í verð-
lagsgrundvöll landbúnaðarvara,
hverjir skuli ákvarða afurðaverð,
hvernig verðlagningu skuli hagað
gildistíma verðlagsgrundvallar og
hvenær heimilt er að breyta af-
urðaverði til bænda.
Eins og mál þetta liggur fyrir er
ekki ágreiningur um fjárhæð
hinnar umdeildu hækkunar, held-
ur einungís hvort heimilt hafi
verið að láta hækkunina koma til
framkvæmda 24. marz 1976 eða
ekki.
Að lokum segir í áliti dómsins:
„Ákvörðun sexmannanefndar
um hækkun á verði landbúnaðar-
vara, birt með auglýsingu Fram-
leiðsluráðs landbúnaðarins, dags.
23. marz 1976, í Lögbirtingarblaði
14. apríl 1976, var samþykkt mót-
atkvæðalaust í sexmannanefnd.
Hækkunin var gerð með sam-
þykki ríkisstjórnarinnar og er
hún því í samræmi við ákvæði 10.
gr. laga nr. 13 frá 1975. Verður
því að telja löglega að hækkun-
inni staðið og að heimilt hafi ver-
ið að láta hana koma til fram-
kvæmda 24. marz 1976. Styðst sú
skoðun einnig við 1. mgr. 4. gr.
laga nr. 101 frá 1966. Niðurstaða
málsins verði þvi sú, að kröfur
stefnanda verða ekki teknar til
greina."
/
Oeining um
mark Finna
Helsinki, 14. febrúar. AP.
FINNSKA stjórnin frestaði í dag
ákvörðun um hugsanlega gengis-
fellingu finnska marksins til
fimmtudags, þar sem henni hefur
ekki tekizt að tryggja samkomu-
lag, sem allir stjórnarflokkarnir
fimm geta sætt sig við.
Nauðsynlegt reyndist eínnig að
fresta ákvörðuninni vegna þess
að flestir ráðherrarnir og Mauno
Koivisto, bankastjóri Finnlands-
banka, eru í hópi 300, kjörmanna,
sem koma saman á morgun til að
kjósa forseta.
Jafnframt snarlækkaði dollar-
inn i dag á gjaldeyrismörkuðum
þar sem hann varð fyrir mestum
þrýstingi frá svissneska frankan-
um.
Bandaríski fjármálaráðherr-
ann, Michael Blumenthal, hefur
lokið viðræðum við Helmut
Schmidt kanzlara án þess að fá
tryggingu fyrir því að Bonn-
stjórnin geri nýjar ráðstafanir til
þess að örva vestur-þýzkt efna-
hagslíf.