Morgunblaðið - 23.04.1978, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. APRÍL 1978
35
1967: Líður aö leikslokum. Vivien Leigh í garðinum sínum
í Sussex. Þau Olivier eru búin að vera skilin í tíu ár.
Leikkonan í búningsherberginu. Þetta er árið 1942, stríðið er búið að vara í Þrjú ár og
Vivien hefur lagt kvikmyndaleikinn á hilluna í bráð; og Olivier er kominn í herinn.
fyrir valinu. En Vivien var nærri óþekkt
í Hollywood. Samt fór það svo, að hún
fékk hlutverkið. Hún var tvö ár að koma
því í kring, en henni kom aldrei til hugar
að gefast upp, og að lokum fékk hún sínu
framgengt — eins og endranær.
Gegndarlaus ýtni
Svo vildi til, að umboðsmaður Laurence
var bróðir framleiðandans „Gone With
the Wind“ — David Selznick. Um
veturinn 1938 hélt Laurence vestur um
haf til Bandaríkjanna að leika þar í
kvikmynd. Þegar skammt var liðið á
kvikmyndatökuna ákvað Vivien skyndi-
lega að skjótast vestur og hitta mann
sinn áður en æfingar hæfust á verki sem
hún átti að leika í við Old Vic-leikhúsið
í London.
Það var skiljanlegt, að hún þráði að
hitta mann sinn. En það vildi svo til, að
hún þráði líka mjög að hitta umboðs-
manninn hans, Myron Selznick. Hún
hafði aðeins fimm daga til ferðarinnar
allrar, og hún varð að fara með flugvél
og fara strax. Það var skammur tími til
stefnu. En hún notaði hann vel: á leiðinni
í flugvélinni vestur æfði hún linnulaust
ýmis „Scarlett-svipbrigði" sem hún
ímyndaði sér að væru líklegust til áhrifa.
Þessar æfingar báru árangur: um leið og
þau Myron Selznick sáust sannfærðist
hann um það, að hún væri sem sköpuð til
hlutverksins. Hann gerði David bróður
sínum undir eins viðvart — og David
kom, sá og sannfærðist líka. Nú má vel
vera, að Vivien Leigh hafi verið allra
leikkvenna bezt fallin til þessa hlutverks.
En hitt er víst, að hún hefði aldrei fengið
það (fremur en ún hefði náð í Olivier), ef
ekki hefði verið þessi gegndarlausa ýtni
og einbeitni.
En viljastyrkur, einbeitni taumlaus og
metnaður eru ekki alltaf einhlít og geta
stundum orðið mönnum til ills. Þessir
eiginleikar fleyttu Vivien Leigh langt, en
þeir áttu líka áreiðanlega sinn þátt í því,
að illa fór að lokum.
Að því er segir í ævisögu hennar þráði
hún mjög að ala Laurence manni sínum
barn. Hún varð nokkrum sin um
barnshafandi — en missti alltaf fóstrið.
Einu sinni meðan stóð á töku kvikmynd-
ar, „Sesar og Klópatra", og höfðu læknar
ráðið henni frá því að leika í myndinni
eins og hún var á sig komin. Það sótti að
henni ákaft þunglyndi um tíma eftir
þetta, og um það leyti fór að bera á
sjúkdómnum, sem síðar varð henni að
falli, hún fór að umhverfast í skapi þegar
sízt varði, réðist þá á eiginmann sinn og
aðra, jós þá svívirðingum og gekk jafnvel
í skrokk á þeim.
Fræðgardraumurinn
Astæðulaust er að efast um það, að
hana hafi langað einlæglega til þess að
eignast barn. En pietnaðargirnin var slík,
að hún varð þeirri löngun yfirsterkari í
hvert sinn. Það virðist, að hún hafi þráð
það mest af öllu, að menn viðurkenndu
leikhæfileika hennar; það var henni
nærri lífsnauðsyn að sanna það öllum
heimi, og þó einkanlega eiginmanni
sínum, að hún væri afburða leikkona.
Hana dreymdi um það að verða jafngóður
leikari og hann — og helzt fremri, að því
er ævisöguritari hennar heldur fram.
Olivier reyndi hvað hann gat að hjálpa
henni til þess að þroska hæfileika sína.
Hann reyndi að breyta rödd hennar með
sérstökum æfingum (röddin stóð henni
alltaf fyrir þrifum að því leyti, að hún
hæfði illa harmleikjum). Hann veitti
henni öll þau tækifæri, sem í hans valdi
stóð. Hann var yfirleitt óþreytandi að
hjálpa henni. En hann gat vitanlega ekki
gert kraftaverk. Og hjálp hans hrökk ekki
til.
Vivian Leigh lék mjög vel þegar hún
vandaði sig. En það var reginmunur á leik
þeirra hjóna, Laurence og hennar — og
hann minnkaði ekki með árunum heldur
jókst, þrátt fyrir fullan vilja beggja til
þess að jafna metin.
Flestir leiklistargagnrýnendur fóru
yfirleitt lofsamlegum orðum um Vivien,
þegar hún var upp á sitt bezta. Sumir
voru jafnvel svo raunsarlegir að kalla
hana mikla leikkonu. Ekki voru þó allir
svo kurteisir. T.C. Worsley sagði t.d. eitt
sinn um hana, að „hún er ekki og verður
aldrei fær um að leika í klassískum
harmleikjum. Það er augljóst mál. Hana
skortir einfaldlega alla burði til þess“. Og
mun það láta nær lagi.
Kenneth Tynan var sérstaklega uppsig-
að við hana. Hann gaf henni undan-
tekningarlítið mjög slæma dóma. Árið
1955 léku þau — hún og Laurence —
saman í Macbeth í Stratford-upon-Avon.
Það var eitthvert glæstasta leikár
Oliviers þar, og fékk hann vitanlega
frábæra dóma. Vivien, sem lék lafði
Macbeth, hlaut hins vegar lítið lof fyrir
frammistöðu sína, og Kenneth Tynan dró
hana sundur og saman í háði.
Henni hlýtur því að hafa orðið ljóst, að
hún ætti skammt eftir með Laurence,
þegar hann fór að bjóða Tynan heim til
Notley Abbey vikum oftar. Hún snerist
auðvitað til varnar. Hún reyndi að vekja
manni sínum afbrýði, fór að daðra við
Peter Finch, en það hafði engin áhrif. Þá
reyndi hún enn að ala honum barn, en
missti fóstrið. Það var árið 1956, réttum
tuttugu árum eftir að þau hittust fyrst.
Upp frá því hallaði sífellt undan fæti
fyrir henni. Sjúkdómurinn ágerðist, og
æðisköstin urðu æ tíðari. Ári seinna var
svo komið, að Olivier treystist ekki lengur
til að búa við þetta, og þau skildu.
Franska Bókasafnið (Laufásvegi 12)
Þriðjudaginn 25. apríl kl. 20:30
veröur sýnd franska kvikmyndin með enskum
texta:
„La vache et le
prisonnier“
(Kýrin og fanginn)
Myndin er frá árinu 1959 og gerð af H. Verneuil,
en meö aöalhlutverk fer Fernandel. Myndin fjallar
á gamansaman hátt um flótta fanga nokkurs af
frönsku þjóöerni í Þýskalandi á stríösárunum
1940—1944.
Eftirlíking af grófum
VIÐARBITUM
Auðvelt í uppsetningu
HURÐIR hf.#
Skeifunni 13
BREIÐHYLTINGAR!
MUNIÐ AFMÆLISHAPPDRÆTTI LEIKNIS.