Morgunblaðið - 23.04.1978, Blaðsíða 10

42
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. APRÍL 1978
Ný, fjársterk og óskammfeilin Jesúhreyfing heggur
að trúfrelsishugsjóninni vestanhafs
„Guð býr í gjald-
heimtunni amma”
„Heimspekingurinn og sálfræð-
ingurinn William James sagði eitt
sinn, að trúarbrögðin væru orðin
að hvimleiðum vana“, sagði séra
Fullham, „og einmitt það hefur
gerst í Biskupakirkjunni. Staðan
er hálf vonleysisleg; kirkjan hef-
ur varið tíma sínum til að fága
helgisiði og hefur þar af leiðandi
fækkað um einn í söfnuðinum á
hverjum fimm mínútum síðastlið-
in tíu ár. Við verðum að hafa
hugfast að helgisiðir eru aðeins
tæki til að ná settu markmiði. Það
er kominn tími til að við leiðum
kirkjuna aftur til Heilagrar ritn-
ingar og útbreiðum orð drottins
eins og ætlast var til í upphafi.".
Þetta er nákvæmlega það, sem
séra Fullham, sóknarprestur í
Darien i Connencticut i Banda-
ríkjunum, reynir að gera. A
hverjum sunnudegi boðar hann
sóknarbörnum sínum, alls 1200,
auk allt að 300 utanaðkomandi
gestum, eitthvað, sem þeim er ný-
næmi, „frelsun" og „líf opið
heilögum anda“. Á fimm árum
hefur séra Fullham orðið með
allra kunnustu predikurum í
Bandarikjunum og er nú svo vin-
sæll að hann ver tveimur
þriðjungum tima síns í öðrum
byggðarlögum við að reyna að
innræta mönnum andlega endur-
fæðingaraðferð sína. Sökum anna
hefur hann tekið upp á því að
framleiða segulbönd með bæna-
gerðum sínum og kenningum,
sem fólk hvar sem er i veröldinni
getur hlýtt á. „Séra Fullham er
dásamlegur", sagði ung kona við
blaðamann, veiztu að hann kemur
fram í fjórtán sjónvarpsstöðv-
um?“
En hversu óhemju vinsæll sem
séra Fullham kann að vera þá er
hann gott dæmi um þá trúarlegu
vakningu, sem fer nú sem flóð-
bylgja yfir Bandaríkin gervöll.
Tugir milljóna berjast á gang-
stéttum fyrir viðtöku á þeirra eig-
in skilningi á drottins orði, í þús-
undum söfnuða, eintrúarkirkjum
og hálfkirkjum, í útvarps- og sjón-
varpssendistöðvum, sérhópum og
samtökum, á einkaheimilum og
trúarlegum viðskiptafyrirtækj-
um. Hitt vita aftur á móti færri
hvílíkt hundelti, ógnun og
þvinganir þessi „andans" ástund-
an hefur haft í för með sér. Virð-
ist svo sem ofstækismönnum
þeim fari sífellt fjölgandi, er telja
að tilraunir til að tæla nágrann-
ann til hins nýja siðar séu allra
trúarathafna lofsverðastar. Svíf-
ast þeir einskis til að kljúfa rót-
gróna söfnuði, virða í engu hug-
myndir um trúfrelsi og ganga
fram af fólki, sem ber aðra guð-
fræði fyrir brjósti en þá, sem
dregin verður saman framan á
skyrtubol eða á límmíða.
Fórnarlömbin
elt á röndum
Roy Brown, viðskiptamaður í
Charlotte í North-Caroline, er að-
eins eitt dæmi af fjölmörgum um
hvernig atsaklaus maður verður
að fórnarlambi. Hann hafði nýlok-
ið við að ganga frá samningi við
viðskiptavin og rétti honum skrif-
færi til að undirrita skjalið. Við-
skiptavinurinn lét sem hann tæki
ekki eftir þessu en sagði aftur á
móti: „Það er eitt í viðbót. Ert þú
endurfætt Jesúbarn?" Þótt geng-
ið væri um síðir frá undirritun
samningsins, óskar Roy Brown
þess nú að hann hefði aldrei fyrir-
hitt þennan einstaka viðskipta-
vin. Með þvi að neita því að
krjúpa á kné og biðjast fyrir i
skrifstofunni og þvertaka fyrir að
ræða trúmál, sem í hans augum er
einkamál, gaf Roy Brown á sér
höggstað, sem útsendarar hvers
kyns evangelískra trúarhópa hafa
óspart notfært sér. I fyrstu var
átroðslan þreytandi en með því að
mótþrói Browns jókst fór sim-
þráðurinn að glóa og uppivöðslu-
seggir að gera sér tíðfarið heim til
hans. Eftir þjá mánuði hafði strið-
ið á hendur honum súnist upp í
allsherjar ofsóknir og liður
Brown nú önn fyrir. Fyrirtæki
hans hefur átt velgengni að fagna
en þó er það nógu smátt til að
verja illa fyrir barðinu á fjárhags-
þvingunum af þvi tagi, sem nýj-
ustu gestirnir hafa hótað. „í sann-
leika sagt“, sagði hann, „er svo
komið að það hefur hvarflað að
mér að láta undan, Ijúga að þeim
og ganga í hópinn til þess eins að
hrista þá af mér.“
Viðskiptafólk, sölumenn, verka-
fólk, embættismenn, námsfólk og
aðrir sæta átroðningi og ófyrir-
leitni „Jesúhreyfingarinnar"
stöðugt og hefur kunnur guðfræð-
ingur nefnt þetta „ódráttarein-
kenni" hennar. En skjaldberar
Jesúhreyfingarinnar eru ekki
einvörðungu endurfædd Jesú-
börn, heldur einnig Kristgyðingar
og Moonsinnar (áhangendur séra
Sun Myung Moon). í röðum
þeirra fyrirfinnast ekki aðeins
þeir, er telja sjálfa sig frelsaða
þar eru einnig stórtækir fjár-
öflunarmenn. Líkt og margar
hreyfingar af sama toga á þessi
nú töluvert undir sér.
Dæmum ógnana og ofstækis
fjölgar. Sum þeirra eru siður en
svo ný af nálinni eins og harm-
saga Moon-fjölskyldnanna, en hjá
þeim henti að foreldrar kyrrsettu
börn sín, sem þeir töldu að hefðu
verið afvegaleidd og blekkt af
föslkum Messfasi, og ekki hefur
svellandi móðir götupredikara
farið fram hjá mönnum, en há-
reysti þeirra hefur oft leitt til
afskipta lögreglu. önnur dæmi
eru hins vegar fágætari og eru í
beinni andstöðu við grundvallar-
hugmyndir Bandaríkjamanna um
virðingu og umburðarlyndi f garð
náungans, um samlyndi margra
trúarflokka og þjóðarbrota. Eftir-
farandi eru nokkur sýnishorn:
Forstjóri lítillar raftækjaverk-
smiðju leysti upp allt dreifingar-
kerfi fyrirtækisins og lýsti því
yfir að hann fyndi sig knúinn til
að gera fyrirtækið alkristilegt. Nú
ræður það aðeins til sin starfs-
krafta, sem trúa á Jesús Krist sem
drottin og frelsara. Annað fyrir-
tæki í Baltimore sagði í auglýs-
ingu eftir vinnuafli: „helst kristið
fólk“. Skólanefnd I bæ einum í
Flórída reyndi að fá þvi fram-
gengt að ungur kennari yrði rek-
inn af því hann andmælti því að
kennsla hæfist á hverjum morgni
með bænagjörð og upplestri úr
Biblfunni og i Atlanta uppgötvaði
móðir af Gyðingaættum að tann-
læknirinn, sem hún sendi son
sinn til, var að reyna að lagfæra
fleira en tennur drengsins. Komst
hún að því að hann hafði varið
tveimur timum fyrsta viðtals-
timans til að kristna hann.
Árekstur hefðar
og nýbreytni
En um áhrif Jesúhreyfingar-
innar má dæma eftir fleiru en
einstökum aðförum að mönnum.
Er einnig hjálplegt að líta á um-
skipan valds innan daufra marka
skipulagðra trúarbragða I B:nda-
rikjunum. Nokkrum hinna
„mikilvægari" kirkna, sem mark-
að hafa dýpst spor í trúarlega
hugsun og athafnir — kirkna,
sem fóstrað hafa mannlegt skyn-
semisviðhorf ekki síður en ytri
guðhræsðlu og lesið fólki félags-
legan pistil auk Biblíunnar — er
nú verið að breyta eða ryðja frá.
Berjast þær tiðum á örvæntingar-
fullan hátt við að halda við hefð
sinni og helgisiðum jafnframt þvi
að hafa taum á söfnuðinum. Svo
tekið sé dæmi þá er talið að meðal
49 milljóna kaþólskra, en aðeins
fjórðungur þeirra sækir kirkju
reglulega, séu nú um 2,5 milljón-
ir, sem „tala tungum" (tala I um-
boði guðs eða með spádömsgáfu á
þann hátt, sem enginn skilur
nema „túlkur") og kalla sig ekki
einungis kaþólikka heldur og
„karismatiska" kaþólikka (gædda
ytri náðargáfu). Eru þeir félagar
í svonefndri „karismatískri" end-
urreisn, en það er Hvítasunnu-
reglan eða heilagratrú undir nýju
nafni. önnur hálf þriðja milljón
slikra endurreisnarmanna er í
mótmælendaröðum. Eru sumir
þarjelkomnir, aðrir ekki þolaðir
og nokkrum úthýst. Það, sem
-einkum gerir að þessi sértrúar-
flokkur er umdeildur utan sam-
taka hvítasunnumanna, er við-
höfn með nafninu „skirn i heilög-
um anda“, en það er tilfinninga-
Ieg reynsla, sem á að gæða þann,
sem skírður er, náðargáfum eins
og hæfileikum til að lækna sjúka
með trúarmætti einum saman,
særa djöfla og tala tungum. Eru
þess dæmi að söfnuðir eins og
Suðurrikjasamband baptista hafi
vísað heilum kirkjum úr söfnuð-
inum fyrir að taka upp „karisma-
tíska" siði.
Tr'úarbraskið
blðmstrar
Með Jesúhreyfinguna i broddi
fylkingar hafa trúarbrögðin lagt
leið sina inn á markaðstorgið
blygðunarlaust. Ekki er nóg með
að margir kunnir skemmtikraftar
hafi slegizt i hópinn heldur ,eru
þau sjálf orðin söluvarningur.
Trúarbókmenntir eru orðnar
blómlegur iðnaður og framleiðsla
og dreifing á trúboðslegum hljóm-
plötum, segulböndum, timaritum,
barmnælum, límmiðum og skart-
gripum hefur tekið fjörkipp. Ekki
verður þverfótað fyrir „guðs-
mönnum", sem gjalla á öldum
ljósvakans eða í sjónvarpi og þótt
erfitt kunni að vera að meta áhrif
þeirra á menninguna, trúarlega
eða öðruvísi, blandast engum hug-
ur um hvaða sértrúarhóp þeir
hylla. Má m.a. ráða það af þeim
gifurlegu peningáupphæðum,
sem renna í vasa persónuleika
sem vaða uppi með prestskraga I
fjölmiðlum. Var álitið fyrir stuttu
að kostnaður þeirra við að koma
fram í sjónvarpi næmi aðeins um
500 milljónum dollara á ári (um
107 milljörðum ísl. kr.).
Ahrifa Jesúhreyfingarinnar
gætir einnig i æðri mennta-
stofnunum. Á samq tima og
menntaskólar og háskólar bpndn-
Kristur tilbeðinn í Dallas. A yfirborðinu er hreyfingin saklaus og góðlátleg, en dæmum fjölgar sffellt um
að mönnum sé hótað og þeir hundeltir I krafti Heilagrar ritningar.