Morgunblaðið - 23.04.1978, Blaðsíða 16
48
Sköpulag hinnar dáðu leikkonu
Lillian Russell minnti á vænt
stundaglas, og undir aldamótin
siðustu, þegar vegur hennar
var mestur, var þetta einmitt sá
líkamsvöxtur sem mest hreif
karlmennina.
Einhvers staðar á fyrstu
fimmtán mínútum kvikmyndar-
innar „North by Northwest1'
strýkur Cary Grant sér um mag-
ann, yglir sig og segir ritara sín-
um að skrifa niður: „Hugsið
grannt!" Allir áhorfendur hlægja
af skilningi og samúð — víð erum
allir að klappa okkur á magann og
husa eins grannt og við getum. En
strax og við lítum á málverk eftir
Rubens, verður okkur þö ljóst, að
þannig hefur það ekki alltaf ver-
ið. Það hefur greinilega verið
venja að hugsa feitt. Hin yfirmáta
holduga fegurð kvenna Rubens
hefur sennilega komið hinum
grannvöxnu konum hans tíma til
að ygla sig, þegar þær struku sér
um maga sína, og óska þess, að
þærgætu keppt við stórveldin.
Nú á dögum er hætt við, að
sjálft nafn Rubens geti vakið
andúðartilfinningu. Þessi bolta-
hné, þessar bungur og hólar af
holdi hafa aldrei þótt minna
aðlaðandi en einmitt núna á 400
ára afmæli Rubens. Hann fæddist
28. júní 1577, og hvort sem mönn-
um líkar það betur eða verr, þá
verða þeir árið 1977 að horfast í
augu við fyrirmyndir Rubens:
Hið varanlega gildi hans sem
listamann krefst alþjóðlegrar at-
hygli, þótt ekki verði um almenna
ást að ræða.
Stærð Rubens sem listamanns
hefur verið óhagganleg, allt frá
því er ferill hans hófst, en frá
þriðja áratug tuttugustu aldar
hefur list Rubens notið æ minni
vinsælda. Hinar nöktu konur
hans með ofgnótt holds í felling-
um virtust endurspegla með
dramblæti fitusmekk hans tíma,
digurleika velgjörðarmanna hans
og jafnvel einnig hina einstöku
velgengni hanssjálfs.
Rubens lifði ótrúlega happa-
sælu og lánsömu lífi. Auk þess að
verða snarlega frægur sem snill-
ingur pensilsins var hann
menntaður, fróður, auðugur og
átti farsælan feril í utanríkisþjón-
ustunni um tíma. Hann vareinnig
vel skapi farinn og myndarlégur
maður. Hann kvæntist tvívegis,
og síðari kona hans var ekki að-
eins mjög lagleg, heldur og var
aldur hennar aðeins þriðjungur
af árum hans.
List Rubens ber glöggan vott
um allt hið ríkulega, sem hann
hlaut í lífinu og hlotnaðist í
vöggugjöf. Hún tengir hið frábær-
asta og fegursta úr list ítalska
endurreisnartímabilsins (sem Ru-
bens tileinkaði sér snemma, er
hann dvaldi á ítaliu) við flæmsk-
ar gáfur, atorku og ákafa, leikni í
teikningu og hneigð til að lýsa
hinu kynlega og sérkennilega.
Hinn bragðmikli og sætlegi árang-
ur hentaði prýðilega smekk hans
eigin tíma, en á seinni tímum
hefur mörgum reynzt erfitt að
melta þessi sætindi, sem hinar
fjörugu, feitlögnu, nöktu konur
hans eru kjarninn í.
Tuttugasta öldín hefur alizt upp
í strangari skóla myndrænnar
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. APRÍL 1978
sparneytni. Á síðustu 50 árum
hefur smekkur fyrir líkamsfeg-
urð tekið miklum breytingum og
fjarlægzt holdlegan ofvöxt — eða
í einu orði sagt, fitu. Af hverju
skyldi það vera?
Vöxturinn og tískan
Greinilegt er, að útlit manns-
líkamans almennt hefur breytzt
sáralítið, síðan sögur hófust. En
útlit fyrirmyndarlíkamans eða
hins eftirsóknarverða hefur
breytzt verulega á hinum ýmsu
tímum. Þessar breytingar koma
alla jafna fram í breyttri fata-
tízku. I listinni birtast þessar
breytingar í nektarmyndunum
(hvort sem þær eru á boðstólnum
hjá Rubens eða Playboy). Hinar
nöktu dömur Rubens eru vand-
lega valdir fulltrúar tízkunnar í
klæðaburði á þeim tíma, en þá
voru I hávegum hafðir fyrir-
ferðarrtiiklir kjólar úr slikusilki í
stórum, hreyfanlegum fellingum,
sérstaklega um mittið. í myndlist-
inni gljáandi silkihúð á þykkum
fitukeppum hinn útvalda líkama,
sniðinn fyrir tízkuna. Þar var
fólginn kynþokki þeirra tíma. A
sama tíma klæddist grannvaxið
fólk skrautlegum, efnismiklum og
víðum fatnaði til að gefa í skyn,
að það líktist hinum nöktu hjá
Rubens að neðanverðu.
í um það bil 400 ár, milli 1500
og 1900 lauslega tekið, var þungi
líkamans og umfang bæði hjá
konum or körlum mjög mikils
metið. Það fór nokkuð eftir lönd-
um og öldum, hvað væri talið gott
útlit, en í heild sinni var það ekki
aðeins álitið fallegt, heldur og
eðlilegt að vera veigamikill útlits.
Í hefðbundinni list voru ekki að-
eins fágaðir hirðmenn, heldur og
þjónar og landbúnaðarverka-
menn málaðir bústnir og sællegir
og talsvert fyrirferðamiklir. Nett-
leiki þótti ekki eftirsóknarverðúr
meðal heldra fólks, nema hvað
snerti hendur, fætur og nef á viss-
um tímum sjálft mitti kvenna
óháð öðrum pörtum líkamans.
Hvað bein snerti, þá voru þau
algjörlega útlæg úr mynd af hinni
fullkomnu, nöktu konu.
Rubens varð fulltíða í lok 16
aldar og fékk smekk fyrir þrifleg-
um skrokkum í uppvextinum, ef
svo má segja, en efldi hann síðan
stórlega sjálfur. Hann hvarf frá
hinum sléttu grundum nektar
Endurreisnartímabilsins og lað-
aði fram hæðótt og fjölskrúðugt
landslags holds — nýtt sjónarmið
barokklistar á fitu.
Vegsömun Rubens á holdinu
var ávöxtur hinnar nær tak-
markalausu trúar Endurreistnar-
tímabilsins á möguleikum manns-
hugans og mannslíkamans. 1
myndlistinni virtist helzt eiga við
að túlka mikilvægi mannsins á
sem áþreifanlegastan hátt — með
þéttleika og þunga. Megurð Iík-
amans tók að tákna fátækt, veik-
indi og elli. Hún gaf einnig í skyn
andlega fátækt og siðferðilegar
takmarkanir. Grannur líkami gat
hafa verið viðeigandi á miðöldum,
þegar kirkjan prédikaði af ákafa
lítilvægi holdsins, en þegar komið
var fram á 16 öld, hafði álit
menntaðra manna á veraldlegum
gæðum breytzt til muna, svo að
magur lfkami var ekki aðeins
óyndislegur að sjá heldur eins og
undir áþján.
Nú á dögum er litið á megurð
sem merki um æskuþrótt og heili
brigði og hún talin mjög dl
eftirsóknarverð. En fyrr //llÚ
á öldum var litið á áiTffti
æskuna semt aldur.sskeið^EœS
hinna blómlegu og
bústnu, þegar fólk ■BfegJN?)
ætti að vera sem nRSSJð®
þriflegast og sæl
legast." „Spóafætur" hjá
íkespeare voru við hæfi hinnaj
„mörgu manna í inniskóm", enda
vel við aldur. Horaðir eða beina-
berir unglingar gáfu til kynna
kvíðvænlegan veikleika — ekki
aðeíns skort á framtíðarhorfum.
og vöðvaþrótti, heldur og skort á
vilja og festu.
Það var meira en líkamleg
ánægja tengd þriflegum líkama.
Hann var sýnilegt tákn staðfestu
Spikað fólk var
fallegt í aupm
Rnbens og ekki
aðeins hans, því
að fram á 20,
öld var fitan
tákn heilbrigði
og velgenpi.
Á hin holdnga
og reglu. Óhóflegustu myndgerðir
Rubens og annarra barokk-
málara kunna að vera fullar af
fljúgandi klæðum og svífandi
kroppum, en þær eru allar vand-
lega byggðar, þær eru eins traust-
lega byggðar og tónverk í barokk-
stfl.
Búkurinn og bókmenntirnar
Við lok 18. aldar, sem var tíma-
bil byltinga bæði hvað snertir
smekk og stjórnmál, tók að bera á
hógværri hrifningu á grannvöxn-
um líkömum, og var það i sam-
bandi við upphaf rómantízku
stefnunnar í bókmenntum. í
fyrsta „gotneska" skáldskapnum
birtist persóna, sem var hörmu-
lega mögur, karlkyns eða kven-
kyns fyrirbæri, sem haldið var
óviðráðanlegum djöfulskap. Þessi
rómantíska persóna — hjá Byron
„hinn hættulegi maður" eða hin
hættulega kona (femme fatale)
— var kinnfiskasogin, hávaxin,
holdlitil, en hlaðin orku.
Þessi sjúklega, bókmenntalt.
megurð var öfgakennd og ótrúleg,
en svo vildi til, að hún reyndist
tímabær og athyglisverð einmitt
vegna hins sjúkkega við hana,
vegna þess að hún skírskotaði á
eggjandi hátt til forboðinna hluta
og óguðlegra hugsana. En áhug-
inn á hinu sjúklega var aukaatriði
hjá mikilvægari breytingum á
smekk manna í Evrópu við lok 18
aldar: vaxandi áhuga og hrifn-
ingu á fornöld Grikkja og Róm-
verja. Sú tilhneiging að lita út
eins og Grikkir og Rómverjar
stuðlaði brátt að smekk fyrir
grönnum kroppum. Hinar hold-
legu öfgar, sem rókókó-listamenn
eins og Francois Boucher höfðu
erft frá Rubens, viku smám sam-
an fyrir hinum sléttu, grönnu,
nöktu konum nýklassisku stefn-
unnar. Samtímis var farið að
sníða fagnað, sem líktist skikkj-
um hinna fornu höggmynda. En
bæði í lífi og list var þó fitulag
enn nauðsynlegt til að tryggja
það, að bein kæmu ekki í ljós og
skemmdu hinn mjúka hrynjanda
línunnar.
ICgUlU ðCl
endurreisnar
r r • •
von 1 nainm ■ e|tir« hollander
íramtíð? LÁ ilQW
fltan Pðttl
Antonietta
Beluzzi, hin digra
kynbomba í einni
af kvikmyndum
Fellinis, birtist hér í
fjörefnarikum kjól i orðsins
fyllstu merkingu. Hann
er semsagt soðinn saman
úr makkarónustönglum