Morgunblaðið - 10.05.1978, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MÍÐVIKUDAGUR 10. MAÍ 1978
Utgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Rítstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guömundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson
Ritstjórn og afgreiósla Aðalstræti 6, sími 10100.
Auglýsingar Aöalstræti 6, sími 22480.
Áskriftargjald 2000.00 kr. ð mánuði innanlands.
1 lausasölu 100 kr. eintakið.
Aðbúnaður aldraðra
Ellilífeyrisþegar í Reykjavík eru um 8.000 manns eöa 10%
af íbúatölu borgarinnar. Búast má viö, aö þeim fjölgi
mjög á næstu árum og verði rúmlega 11.000 manns 1986 og
töluvert hærra hlutfall af borgarbúum en nú. Reykjavíkurborg
hlýtur því aö leggja vaxandi áherzlu á þjónustu viö þennan
stóra hóp borgarbúa, sem á langri starfsævi hefur lagt sinn
skerf af mörkum til samfélagsins og á nú rétt á aö samfélagið
búi vel aö þeim á efri árum.
Fyrir nokkrum árum var samþykkt í borgarstjórn
Reykjavíkur, aö frumkvæöi sjálfstæöismanna, aö verja 7,5%
af álögöum útsvörum í Reykjavík til nýrra íbúöa, dvalarheimila
og hjúkrunarheimila í þágu aldraðra. Á árinu 1974 var gerö
áætlun um byggingu leiguhúsnæðis fyrir aldraöa, en skv.
henni er stefnt aö því aö byggja á tíu ára tímabili 350 hentugar
eins og tveggja herbergja íbúöir fyrir aldraöa. í samræmi viö
þessi byggingaráform hefur veriö unnið á undanförnum árum.
Nú þegar hafa veriö í notkun um skeiö 30 íbúöir viö
Austurbrún og 60 íbúöir viö Noröurbrún. í næstu viku veröa
teknar í notkun 75 íbúöir fyrir aldraöa í fjölbýlishúsi viö
Furugeröi í Reykjavík. Jafnframt er unniö aö framkvæmdum
viö dvalarheimili fyrir aldraöa í Lönguhlíð og viö Dalbraut. Gert
er ráö fyrir, aö íbúðirnar viö Lönguhlíö veröi teknar í notkun
í haust og viö Dalbraut fyrir eöa um áramót, en samtals eru
í þessum húsum 94 íbúöir fyrir aldraöa. Á síöustu 5 árum hefur
verið variö um 1700 milljónum króna til þess aö byggja 194
íbúöir fyrir aldraöa og hjúkrunarheimili fyrir 25 langlegusjúkl-
inga hefur veriö innréttaö í Hafnarbúöum.
Hér hefur aöeins veriö fjallaö um þann þátt í þjónustu viö
aldraða, sem lýtur aö byggingarframkvæmdum og auövitaö
hefur mikla þýöingu. En jafnhliöa þeim hefur Reykjavíkurborg
smátt og smátt byggt upp margvíslega þjónustustarfsemi fyrir
aldraða. Sérstök áherzla hefur veriö lögö á aö gera öldruðum
kleift aö dveljast í heimahúsum eins lengi og mögulegt er.
Þetta er aö vísu ýmsum \|andkvæðum bundið. T.d. er enginn
vafi á því, aö einveran hefþr mikil áhrif á vilja aldraöra til þess
aö eignast heimili í dvalaineimilum. Makinn er e.t.v. horfinn,
börnin hafa tekiö sér bólfestu annars staöar og einveran tekin
viö. Reykjavíkurborg hefur komiö upp öflugri heimilishjálp og
heimahjúkrun fyrir aldraöa til þess aö gera fólki kleift aö búa
í sínu gamla og rótgróna heimili. Sem dæmi um hversu víðtæk
heimilishjálpin er, má nefna, aö á árinu 1970 nutu samtals 400
heimili aöstoöar heimilishjálpar, en nú á þessu ári um 1000
heimili.
Á vegum Reykjavíkurborgar hefur veriö skipulagt öflugt
tómstundastarf fyrir aldraöa. Þegar starfsævinni er lokiö,
vaknar sú spurning hvernig verja skuli þeim tíma, sem
skyndilega er til ráöstöfunar. Tómstundastarf fyrir aldraöa á
vegum Reykjavíkurborgar fer fram á Hallveigarstööum og viö
Norðurbrún. Þá er einnig ætlunin, aö almennt félagsstarf og
tómstundastarf fari fram í íbúðarhúsunum viö Furugeröi og
í Lönguhlíð. Á vegum borgarinnar hafa verið skipulagöar
orlofsferöir fyrir aldraöa, bæði innanlands og til útlanda, og
efnt er til stuttra skoðunarferða aö sumarlagi. Mikil þátttaka
er í þessu starfi öllu.
Þegar rætt er um starf í þágu aldraöra má ekki gleyma því,
aö fjölmargir aörir aöilar en borgin sjálf leggja þar hönd á
plóginn. Þar má nefna safnaöarfélögin í Reykjavík, sem leggja
verulegt starf af mörkum í þágu aldraöra, svo og önnur
áhugamannafélög. Er mikilvægt aö efla samvinnu borgaryfir-
valda, áhugafélaga og • kirkjunnar aö þessum málum.
Félagsmálastofnun borgarinnar annast margvíslega aöstoö
viö aldraöa, rekin er upplýsingaþjónusta og veitt er persónuleg
aöstoð viö einstaklinga og margvísleg fyrirgreiösla.
Starf í þágu hinna öldruöu borgarbúa er oröiö mjög
veigamikill þáttur í starfsemi borgarinnar og á eftir aö vaxa
enn á næstu árum. Meirihluti borgarstjórnar hefur tekiö
myndarlega á þessum málum. Á þessu sviöi hefur borgin fylgt
í kjölfariö á merku brautryöjendastarfi, sem í áratugi hefur
veriö unniö á Elliheimilinu Grund undir forystu Gísla
Sigurbjörnssonar sem býr yfir mikilli reynslu og þekkingu í
málefnum aldraöra.
Sjómannadagsráö hefur einnig rutt þessu braut meö
byggingu dvalarheimilis fyrir aldraöa í Reykjavík og nú síðast
í Hafnarfiröi, og því starfi öllu sem þar fer fram.
Jón H. Bergs á aðalfundi Vinnuveitendasamb
Nauí
legt
vinni
urrík
takisl
AÐALFUNDUR Vinnuveit-
endasambands íslands hófst
í gær. í upphafi fundar
flutti formaður Vinnuveit-
endasambandsins Jón H.
Bergs ræðu, sem hér fer á
eftir í heild:
Hæstvirtur forsætisráðherra,
góðir fundarmenn.
Þjóðarframleiðslan jókst nokk-
uð meira á s.l. ári en á árinu 1976,
atvinna var næg og vegna batn-
andi viðskiptakjara jukust þjóðar-
tekjur talsvert umfram þjóðar-
framleiðslu. Viðskiptajöfnuður var
sæmilega viðunandi og kaupmátt-
ur ráðstöfunartekna heimilanna
jókst mikið. Er hann nú, sem
kunnugt er, nálægt því er hann var
hæstur á árinu 1974. Á fyrstu
mánuðum s.l. árs hækkaði útflutn-
ingsverð mikið, mun örar en
innflutningsverð, og þannig varð
nokkur bati á viðskiptakjörum
þjóðarinnar. Einnig miðaði nokk-
uð í þá átt að draga úr verðbólg-
unni, þótt verðbólgan færi vaxandi
á síðari hluta ársins og í árslokin
var, serti kunnugt er, við mjög
alvarlegan verðbólguvanda að eiga
og þar af leiðandi ótryggan
rekstur í útflutningsgreinum
þjóðarinnar.
Miklar sviptingar urðu í launa-
málum þjóðarinnar á árinu 1977.
Að afloknu 3'Æ mánaðar
samningsþófi ceturinn og vorið
1977 tókust heilarsamningar milli
ASÍ og vinnuveitenda hinn 22.
júní. A aðalfundi VSÍ 1977 var
gerð grein fyrir kröfugerð ASI,
sem þá lá fyrir, og fyrstu stigum
samningsumleitana.
Ekki er ástða til að reka gang
samningaviðræðnanna í einstök-
um atriðum, aðeins skal minnt á,
að samningaumleitanirnar voru
óvenju erfiðar, enda voru kröfur
verkalýðshreyfingarinnar meiri að
vöxtum en nokkru sinni áður.
Ástæður þess voru sjálfsagt marg-
ar, en ekki er minnsti vafi á því,
eð ein meginástæðan var sú
rýrnun kaupmáttar, sem óhjá-
kvæmileg hafði orðið vegna efna-
hagserfiðleikanna árin á undan.
Eins og áður er nefnt var nokkur
efnahagsbati hafinn, og þá var
ekki að sökum að spyrja eftir
tímabil nokkurrar kjararýrnunar;
almenningur reyndist móttækileg-
ur fyrir uppsláttar- og æsifréttum
og áróðri um, að efnahagur
landsins væri kominn í hið ágæt-
asta horf og því ekki þörf neins
aðhalds eða aðgæslu í efnahags-
málum lengur.
Við þetta andrúmsloft óraunsæ-
is, óþolinmæði og óskhyggju, sem
setti svip sinn á kröfugerð verka-
lýðshreyfingarinnar, bættist svo,
að einstakir, áhrifamiklir stjórn-
málamenn, m.a.s. ráðherrar gerðu
samningastöðuna enn erfiðari
fyrir vinnuveitendur og hófsama
verkalýðsleiðtoga með óheppileg-
um yfirlýsingum á viðkvæmum
stigum samninganna. Var hér eins
og oft áður um að ræða pólitísk
yfirboð, og spilltu þau tvímæla-
laust fyrir þvi, að menn héldu sig
að raunveruleikanum.
Veturinn 1977, bæði áður og
eftir að viðræður hófust á milli
ASI og vinnuveitenda um nýja
kjarasamninga, varaði Vinnuveit-
endasamband Islands margsinnis
við afleiðingum kjaraákvarðana,
er ekki tækju mið af efnahags-
horfum og stöðu atvinnuveganna.
I spám opinberra stofnana fyrri
hluta árs 1977 var talið, það
þjóðartekjur gætu aukist um
3—5% á því ári. Þrátt fyrir þetta
gerðu verkalýðsfélögin kröfur til
almennra kauphækkana upp á
marga prósentutugi og í sumum
tilfellum langt á annað hundrað
prósenta, þegar sérkröfur voru
meðtaldar, auk margvíslegs ann-
ars kostnaðarauka atvinnuveg-
anna. Vinnuveitendasambandið
lagði fram útreikninga yfir það,
hver yrðu áhrif slíkra launa-
hækkana á þróun framfærsluvísi-
tölu og afkomu atvinnuveganna,
en slíkar viðvaranir voru ekki
teknar til greina.
Auk krafna um miklar launa-
hækkanir lagði verkalýðshreyfing-
in fram tillögur um nýtt verðbóta-
kerfi, sem ljóst var frá upphafi að
myndi magna víxlhækkanir kaup-
gjalds og verðlags. Forystumenn
verkalýðshreyfingarinnar lögðu
áherzlu á, að verðbótakerfi af
þessu tagi væri skilyrði fyrir því,
að unnt væri að lækka kaup-
kröfurnar. Vinnuveitendur lýstu
sig reiðubúna til að ræða vísitölu-
Umgjörd í launam
tillögur ASÍ, að því tilskildu, að
kaupmáttaraukning sú, sem leiddi
af kjarasamningum og opinberum
aðgerðum í tengslum við kjara-
samninga, færi ekki fram úr því,
sem þjóðarbú og atvinnuvegir
fengju risið undir, og bentu á í því
sambandi, að beinast lægi við að
leggja til grundvallar spá Þjóð-
hagsstofnunar um aukningu
þjóðartekja á árinu 1977. Þjóð-
hagsstofnun spáði um það leyti 5%
aukningu þjóðartekna á því ári.
Kunnara er en frá þurfi að segja,
að fyrirvarar vinnuveitenda varð-
andi vísitölumálin og varnaðarorð
þeirra og annarra voru að engu
„Hljóðlát bylt
— segir Eyjólfur Konráð Jónsson, alþingismaður, um nýji
Morgunblaðio hefur beðið Eyjólf Konráð Jónsson að segja frá helztu
nýjungum í hlutafélögunum, sem samþykkt voru fyrir skömmu en
hann tók mikinn þátt í vinnu fjárhags- og viðskiptanefnda Alþingis,
sem um frumvarpið fjölluðu. Eyjólfur sagði, að lögin væru hljóðlát
bylting. þar sem langþráð lýðræði væri innleitt í íslenzkum
hlutafélagalögum. En merkustu breytingarnar væru hlutfalls- eða
margfeldiskosning við stjórnarkjör og bann við öllum hömlum á
viðskiptum með hlutahréf í félögum, þar sem hluthafar eru fleiri en
200.
Viðtalið við Eyjólf Konráð fer hér á eftiri
- Hverjar eru merkustu
nýjungar laganna?
— Þegar frumvarpið kom fram,
var greint frá efni þess, og skal ég
ekki fara langt út í að rekja það.
Frumvarpið er að verulegu leyti
byggt á norrænni löggjöf. Margt
var í því til bóta frá fyrri lögum,
en þó finnst mér réttlætishug-
myndir Skandinava í seinni tíð
stundum svolítið brenglaðar, og
þess gætir vissulega í norrænu
loggjöfinni, að fyrst og fremst
hefur verið hugsað um að sætta
auðjöfra og pólitíkusa, en ekki
færa valdið beint til fólksins.
Þetta hafa þeir- kallað socialisma
eða jafnaðarstefnu. Það fellur
Islendingum hins vegar ekki vel í
geð, því að fátt svindl þola þeir ver
en valdasvindl.
Frumvarpið var þess vegna að
mínu mati gallað, en lögin eru hins
. vegar góð.
- Og hvað er svona gott,
sem breytt var?
— Stundum er því haldið fram
með réttu, að alþingismenn taki
við frumvörpum embættismanna
og samþykki þau athugunarlítið. I
þessu tilfelli er það aldeilis ekki
rétt. Þau atriði, sem einna mestu
máli skipta komu inn í lögin í
meðferð Alþingis. Breytingartil-
lögur fjárhags- og viðskiptanefnda
voru hvorki meira né minna en
milli 60 og 70, og fullkomin
samstaða náðist um það, sem
markverðast verður talið, þegar
fram í sækir. Fyrst er þar að teíja
viðauka við 18. gr., þar sem segir,
að hömlur megi ekki leggja á
viðskipti með almenn hlutabréf
milli íslenzkra aðila í hlutafélög-
um, þar sem hluthafar eru 200 eða
fleiri. Þetta þýðir, að stjórnir
hlutafélaga í almenningseign geta
nú ekki hindrað hluthafana, eig-
endurna, í meðferð réttinda sinna,
og almenn viðskipti með hlutabréf
munu hefjast.
Þá eru nú í fyrsta skipti tekin
upp i íslenzk lög ákvæði um
svonefnda margfeldiskosningu,
sem tryggir, að minnihlutinn geti
náð rétti sínum. Þannig þarf t.d.
aðeins tæp 17% hluthafa til að fá
einn mann kosinn í 5 manna
stjórn. Um þetta eru ákvæði í 47.
gr. laganna, sem veitir ‘4 hl.
hluthafa rétt til að krefjast
hlutfalls- eða margfeldiskosning-
ar. Hygg ég, að það ákvæði eigi
eftir að hafa geysimikla þýðingu.
Minnir það raunar á baráttu
sjálfstæðismanna fyrrum fyrir
því, að hlutfallskosningar væru
viðhafðar í stéttarfélögum, og hjá
því getur ekki farið, að samvinnu-
menn hugi að því að taka slíkt
fyrirkomulag upp í samvinnufé-
lögum.