Morgunblaðið - 10.05.1978, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 10. MAÍ 1978

Frá Grænlandi.
Landbúnaður á Græn-
landi — Sauðf járrækt
Þrátt fyrir aö suðuroddi Græn-
lands liggi á sömu breiddargráðu
og Ósló ríkir þar heimsskautslofts-
lag og er gróðri því rammar
skorður reistar. Heimskautslofts-
lag leyfir ekki umtalsverða jarð-
rækt og korn nær þar ekki að
þroskast. Grasvöxtur er þó á svæði
þessu og rækta má grænmeti í
gróðurhúsum í suðurhlutanum. Af
villtum gróðri má nefna kjarrvöxt.
Víðast hvar má finna lággróðu* og
mosa, sem gerir kleift að ræ*,ca
þunnan grassvörð.
Þegar rætt er um landbúnað á
Grænlandi kemur sauðfjárrækt
fyrst upp í hugann. Það var fyrst
á öldinni, sem er að líða, að íbúar
á Grænlandi tóku að leggja fyrir
sig sauðfjárbúskap. Arið 1915 setti
danska ríkið á stofn sauðfjárrækt-
arstöð hjá Julianeháb/ Quaqortoq,
þar sem sauðfjárbændum var veitt
tilsögn. Er það aðeins á syðstu
svæðunum að loftslag og íbúa-
fjöldi leyfa sauðfjárrækt.
Nú eru um 80—90 sjálfstæðir
sauðfjárbændur á Grænlandi. Ef
reiknað er með fjölskyldum þeirra
og ráðsmönnum, sem starfa að
þessum atvinnuvegi á einn eða
annan hátt, má fullyrða að um 500
manns hafi hann að lifibrauði, en
það er um 1% af fólksfjölda
Grænlands. Þeir staðir, sem eink-
um er um að ræða, eru eins og
áður er getið Julianeháb, Nanorta-
lik og Narssaq. Þó er við ýmsa
erfiðleika að etja á þessum stöðum
eftir Henrik
Lund í Qaqortoq
(Julianehaab)
hvað varðar loftslag. Er tíðin oft
umhleypingasöm og skiptist á
frost og bleytutíð með þeim
afleiðingum að hafa þarf fé á gjöf.
Þá er ennfremur vandkvæðum háð
að afla heyja fyrir veturinn.
A seinni árum hefur ákveðinnar
óvissu gætt með tilliti til sauðfjár-
ræktar, bæði vegna óstöðugrar
veðráttu og vegna þess hve upp-
bygging atvinnuvegarins er
skammt á veg komin. Hafa báðar
þessar ástæður komið við sögu,
þar sem minniháttar búhöldar
hafa orðið frá að hverfa. Þannig
hefur sauðfjárbændum fækkað um
helming frá árinu 1970.
Vetrarhörkur árið 1975/1976
gerðu að verkum að sauðfé fækk-
aði um fjórðung, þannig að heild-
artala sauðfjár var ekki nema um
14,400 við lok ársins 1976 saman-
borið við 19,550 við lok ársins
1975. 1970 voru 30.000 sauðfjár á
Grænlandi, 48.000 árið 1966 en
hafði fækkað í 20000 1967 sökum
harðæris.
Ljóst er að af þessum ástæðum
hafa sprottið vangaveltur í röðum,
sauðfjárbænda og stjórnmála-
manna. Landsstjórnin á Græn-
landi kom á fót starfshópi um
vandamál sauðfjárræktar þar í
landi. Hópurinn hefur þegar skilað
áliti með þeim árangri að nú er
unnið markvissar að uppbyggingu
sauðfjárræktar. Gætir nú bjart-
sýni meðal sauðfjárbænda í fyrsta
skipti.
Arið 1977 var hagstætt með
tilliti til sauðfjárræktar. Veturinn
var frekar mildur og grasspretta
með betra móti. Voru sláturhúsinu
í Narssaq seld um 6.500 lönd og
200 fjár og gaf það um 1.9
milljónir danskra króna í aðra
hönd. Sjálfir slátruðu bændur um
3.500 fjár og fengu um 1.4
milljónir danskra króna fyrir
söluna.
5.500 gimbrar voru settar á.
Miðað við síðustu gengisskráningu
högnuðust íbúar á Grænlandi á
sauðfjárrækt um u.þ.b. 4,7 milljón-
ir danskra króna 1977. Hinn
tiítölulega mikla heimaslátrun
stafar af hærra verði, sem fá má
með því að selja beint.
Eftir að uppbygging sauðfjár-
ræktar fór að horfa til betri vegar
fékk menntun sauðfjárræktar-
bænda einnig á sig traustari
mynd. Tekur skólinn nú þrjú ár og
samanstendur af þremur eins árs
námskeiðum. Hefst námið í land-
búnaðarstöðinni í Qaqortoq, síðan
vinna nemar eitt ár með sauðfjár-
ræktarbændum og ljúka svo með
eins árs dvöl á íslandi.
Tilraunastöðin í Upernaviarssuk
í Quaqortoq er þungamiðjan í
grænlenzkri sauðfjárrækt. Stöðin
var framan af ríkisrekin en er nú
í einkaeign. Við stöðina vinnur
landbúnaðarráðunautur og er
stjórnandi gróðrarstöðvarinnar
einnig yfirmaður stofnunarinnar.
Þar fyrir utan þjónar dýralæknir-
inn í Qaqortoq sem ráðgjafi við
stöðina.
Sumarið 1976 tókst íslenzkur
grasafræðingur, Ingvi Þorsteins-
son, á hendur ferð til sauðfjár-
ræktarsvæðanna á Grænlandi. Að
henni lokinni lét hann í ljós
bjartsýni varðandi sumargras-
vöxtinn. Ekki er þó, unnt að segja
til um landræktarmöguleika fyrr
en rannsóknir hafa farið fram og
svæði kortlögð. Rannsóknir hófust
sumarið 1977 og mun þeim verða
haldið áfram á næstu árum. Ýmis
vandamál, sem lúta að sauðfjár-
rækt á Grænlandi, liggja rann-
sókninni til grundvallar ásamt ósk
Grænlendinga um stækkun þess-
ara svæða við öruggari skilyrði en
hingað til.
í tengslum við sauðfjárræktina
er algengt að menn rækti græn-
meti. Algengasta tegundin er
næpan, svokölluð maínæpa. Rækta
margir bændur næpur í stórum
stíl með það fyrir augum að selja
enda skilar það oft góðum arði. Af
öðrum tegundum má nefna kart-
öflur og rabarbara og eru eftir-
stöðvarnar af birgðunum seldar til
bæja. Þá eru einnig ræktaðar
Próftónleikar
Tónlistarskólans
Guðríður St. Sigurðardóttir
I KVÖLD kl. 7.30 verða tónleik-
ar í Austurbæjarbíói á vegum
Tónlistarskólans í Reykjavík.
Eru þetta píanótónleikar
Guðríðar St. Sigurðardóttur,
sem er að ljúka burtfararprófi
frá skólanum.
A efnisskránni eru verk eftir
J.S. Bach, Beethoven, Ravel og
Mendelssohn.
Síðustu tónleikar skólans á
þessu vori verða svo miðviku-
daginn 17. maí. Eru það píanó-
tónleikar Önnu Þorgrímsdóttur,
sem einnig er að ljúka burtfar-
arprófi frá skólanum. Á efnis-
skrá þeirra tónleika verða verk
eftir J.S. Bach, - Beethoven,
Prokofieff og Chopin. Hefjast
þeir eins og hinir fyrri kl. 7.30.
Anna Þorgrímsdóttir
radísur, salat, gulrætur og mis-
munandi káltegundir. Allar þessar
tegundir má rækta úti undir beru
lofti. Uppskeran er algerlega háð
legu garðanna. I landbúnaðarstöð-
inni í Upernaviarssuk fara á
hverju ári fram tilraunir og
rannsóknir með mismunandi garð-
plöntur, bæði úti og í gróðurhúsi.
Þrátt fyrir að grænmetisrækt sé
skorinn þröngur stakkur hafa
margir af henni nokkur búdryg-
indi. Þá hafa margir sauðfjár-
bændur not af ræktinni yfir
veturinn, þar sem geyma má
kartöflur, rófur og gulrætur.
Margir bændur hafa einnig tekjur
af grænmetissölu. Því fer þó fjarri
að þetta þýði að menn geti verið
sjálfum sér nægir með landbúnað-
arvörur. Það er engum vafa
undirorpið að við gætum aukið
framleiðsluna verulega, en hæpið
að við gætum nokkurn tíma orðið
sjálfum okkur nægir. Með tilliti til
kartöfluræktar eru möguleikarnir
slíkir að fræðilega séð er hugsan-
legt að við þyrftum ekki að leita
til annarra. En til þess að svo megi
verða þyrfti að vinna ný ræktun-
arsvæði og það kostar gífurlegt
átak við að undirbúa hinn grýtta
og ósnortna grænlenzka jarðveg.
Með öðrum orðum má segja að
við munum í náinni framtíð verða
áfram háðir dönskum landbúnað-
arafurðum. Meirihluti Grænlend-
inga getur ekki án danskrar
landbúnaðarvöru verið. Ef við
erum ekki færir um að útvega
hana sjálfir, neyðumst við til að
flytja hana inn. Það gerum við nú
í ríkum mæli.
Eina leiðin til að gera okkur
sjálfstæðari er að styrkja stoðir
sauðfjárræktar í okkar eigin landi.
Reynt er nú með öllum tiltækum
ráðum að auka landbúnaðarfram-
leiðsluna. Við höfum leitað eftir
liðsinni eftir öllum leiðum, póli-
tískum, tæknilegum, vísindalegum
og með almenningsáliti. Þótt við
höfum engin ráð til að breyta
heimskautaloftslaginu, má koma
miklu til leiðar með tæknilegri og
vísindalegri þekkingu. Stjórn-
málastefnan er skýrt mörkuð og
miklu hefur verið komið til leiðar
með því að upplýsa almenning um
ræktunarmöguleika á Grænlandi.
Komast mætti hjá að flytja inn
danska kjötvöru með því að auka
neyzlu lamba- og kindakjöts. Hér
er einnig um efnahagslegt atriði
að ræða. Er pólitískur grundvöllur
fyrir því að leggja skatt á allt
innflutt kjöt til að gera græn-
lenzkar afurðir samkeppnisfær-
ari? Ekki verður nánar farið út í
þessa sálma hér. Þeir eiga betur
heima í innbyrðis þrætum heima-
fyrir.
Ef hugmyndin er að gera land-
búnað einn af aðalatvinnuvegum
Grænlendinga verður að skýr-
greina markmiðin og eru eftirfar-
andi atriði án efa til þess fallin að
örva og festa hann í sessi:
Auka verður tilraunir og rann-
sóknir.
Gæta verður hreinlætis í hví-
vetna.
Efnahagsleg skilyrði batna eftir
að gert hefur verið sveigjanlegra
stuðningsskipulag.
Árangursríkari og nútímalegri
menntun bænda.
Gera verður börnum bænda
kleift að sitja við sama borð og
bæjarbörn með tilliti til menntun-
armöguleika.
Skapa þarf grundvöil fyrir betri
samskipti og aðstöðu með því að
taka upp nútímaaðferðir.
Nánari samvinnu þarf að hafa
við íslendinga. Leita þarf eftir
stjórnmálalegri samstöðu til að
auðvelda bein samskipti milli
landanna og væri þá e.t.v. hægt að
útvega vetrarforða með fljótlegri
og ódýrari hætti. Ber að aðgæta að
náttúruskilyrði á íslandi og á
Grænlandi eru að miklu leyti hin
sömu þannig að íslenzk tækni-
kunnátta gæti nýtzt mjög vel við
grænlenzkar aðstæður. Við erum
ennþá þróunarland með tilliti til
landbúnaðar.
Ef tillit er tekið til þessara
sjónarmiða er það skoðun mín að
full ástæða sé til að vera bjart-
sýnn. Það er einnig skoðun mín að
yngri kynslóð sauðfjárbænda sé
vongóð og trúi á framtíðina.
Henrik Lund, Quaqortoq.