Morgunblaðið - 15.07.1978, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 15. JÚLÍ 1978
Það var eitt þessara ójfleym-
anlejfu kvölda. Éjf var á ferð
frá Kaupmannahöf'n. norður
Sjáland. móti lojíajíullnum
himni. Hallir sólstafir léku sér
í laufi beykitrjánna, tóku þau
í lófa. Káfu þeim lit scm
útkjálkabarnið hafði aldrei
áður séð. — ha'jtur andvarinn
vaggaði þeim ok þroskuðum
stráum til svefns. Kyrrðin var
seiðandi djúp. rofin af cinstaka
unKfujíli sem æfði vænjí. Hvað
þeir voru að sejíja veit ég ekki,
kannski voru þeir aðcins að
vekja athysli móður á, hve
langt þeir höfðu náð í flujjlist-
inni, — kannski voru þeir
strenjfir sem urðu að ljóða
þann föjínuð er brjóst þeirra
Gunnar oj? Ljóska.
sýndi hann mér sjálfbrynningu
sem er þeirrar gerðar, að aldrei
frýs í henni, — sjálfvirkt
hitakerfi sér um það. Amerískt
hugvit á danskri grund. Mér
varð hugsað heim, heim á
frerann, þar sem skjálfandi
loðkroppar krafsa hjarnið til
sinu og dropa. Það er ekki
aðeins ágústsólin sem getur
orðið rauð. Steinholt keypti
Gunnar 1965, friðsælan stað
fyrir fjölskylduna og hrossin
hennar. Á danska vísu 12
tunnur, og ef ég man rétt 6 og
Vi hektari á íslenzka.
En hvað olli þessum brenn-
andi áhuga? Tundrið bar að
honum fyrst greifi frá Ung-
verjalandi, flóttamaður, sem
Draumur
hestamannsins
Gunnar Jónsson í Steinholti sóttur heim
fyllti þetta kvöld. Veit það
ekki. en mitt brjóst var svo
undarlegt á þessari stundu. að
jafnvel gargið í krákunni, scm
var að stela maðki eða korni
frá „Larsen" bónda, hljómaði í
eyrum mér sem fegursta tón-
list. Við hlið vinar míns og
mágs leið mér svo vcl, að mér
íannst ég kominn heim úr
langri útlegð. Þessi staðhæfing
vellíðunarinnar vakti mig af
dvala. Heim? Hvernig gat það
verið. hér var ekkert fja.ll.
enginn lifsglaður lækur, eng-
inn drynjandi íoss, ekkert jarm
í hlíð eða hnegg í varpa. Nei,
heima gat þetta ckki verið, —
stundum taka gömul brjóst að
þrugla. Og þó, — oft finna
menn á sér það sem í vændum
er.
Við félagar vorum á ferð á
fund Gunnars Jónssonar að
Steinholti. Það eru mörg ár
síðan ég heyrði hans fyrst getið,
las í blaði að honum hefði verið
falið að sjá um hryssurnar tvær
sem íslenzka þjóðin gaf
Margréti drottningu sem brúð-
argjöf, og síðan hafði mig
langað að hitta hann. Ég vissi
um hann það meir, að hann er
verkfræðingur og stjórnar
stærstu verksmiðju þvottaefna
pg tannkrems á Norðurlöndum.
I huganum reyndi ég að fara
yfir leiðarlýsinguna ... fyrst til
hægri, síðan vinstri, þá beint
fram að brú, þá til hægri...
þetta er mjög auðvelt... var
það til hægri? Ertu viss Kurt?
Já, og það tókst. Allt í einu
vorum við við afleggjarann að
Steinholti. Vegvísirinn, hnar-
reistur, töltandi fákur, bendir
heim að þessum rammíslenzka
stað á danskri grund. Á hlaði
stóð Gunnar bóndi, einn þessara
vörpulegu manna sem skapar-
inn hefir dundað við að búa til,
og við hlið hans fagnaði gestum
hvutti frá Olafsvöllum. Islenzk-
ara gat það ekki verið. Bærinn
er gamall, virðurlegt setur með
viðbyggðu útihúsi. Við mágar
vorum leiddir til stofu. Allt hið
innra vottar um hagleik þeirra
handa sem hafa verið að breyta
býlinu í vé síðustu árin. Hús-
freyjan, Marit, var við skyldu-
störf af bæ, en við arin sat
öldruð kona, móðir Gunnars.
Þau fögnuðu gestum saman
þetta kvöld. íslenzkan hljómaði
klár og hrein, en leitaði sonur-
inn orða, þau skaut gamla konan
þeim að honum. Kliðmjúkt mál
hennar og orðavalið kallaði mig
norður í Þingeyjarsýslu. Til þess
að aðrir gætu dáðst að skarpleik
mínum með mér, þá spurði ég
umbúðalaust, hvort hún væri
þaðan ættuð. Hún hló við: „Ég?“
svaraði hún, „nei, nei, ég er
dönsk, heiti Ellen og er dóttir
Jensens, sem var vegamálastjóri
á Borgundarhólmi." Svo kom
sagan. Hún var ein þessara
dönsku kvenna sem fylgt hafa
íslenzkum menntamönnum
hingað heim, og gefið Islandi
allt. Ung var hún bundin Jóni,
lækni og tannlækni, syni séra
Benedikts Kristjánssonar á
Grenjaðarstað í Aðaldal. Bæði
höfðu lokið námi frá Tann-
læknaskólanum í Höfn og héldu
bjartsýn hingað í norður, sett-
ust að á Öldugötu 3, hér í
Reykjavík, og fóru að „praktís-
era“. Lífið laut til þeirra með
gjafir sínar í tveimur mannvæn-
legum sonum. En sorgin átti
líka erindi við Ellen, Jón bóndi
hennar var kvaddur á himins-
lendur 24. júlí 1936, og eftir stóð
hún ein með synina þeirra tvo.
Ellen brá á það ráð að halda
utan á ný, taldi sig frekar geta
stutt synina í klifi í þroskans
fjall innan þess skólakerfis er
hún þekkti af eigin reynslu.
Enginn efast um það nú, að það
gerði hún dyggilega, báðir náðu
tindum, og annar, ívar, státar af
hæsta prófi verkfræðings frá
Hafnarháskóla. Ellen rauf ekki
tengslin við Island, hún hafði
gefiö því hjarta sitt, og síðan
ber hún mynd þess með sér
stolt, hvar sem leið hennar
liggur. Tal hennar um gömlu
Reykjavík, tal hennar um ís-
lenzk mál og íslenzka menn
kölluðu fram í huga mér undrun
og aðdáun.
En hverfum nú til Gunnars á
ný. I stofu hans báru margir
hlutir þess vott, að meðal
hestavina var dvalið. Myndir og
bækur, stangir og ólar. Forvitn-
um safnara var þetta mikið
yndi, en nú bauð Gunnar til
hesthúss. Að gömlum sið var
innangengt úr búri húsfreyju að
stöllum eftirlætishestanna. Og
þarna stóðu þeir kumrandi í
stíum. Ég þóttist sjá afkomanda
Svips, ég sá von í fola frá
Hindisvík, og þarna var stólpa-
gripurinn Faxi frá Hvanneyri.
Strokin gæludýr, sem fengu
hjartað til þess að slá örar. Ég
vék að þeim aðdáunarorðum, en
stoltur sagði Gunnar: Komdu þá
og sjáðu drottningu hópsins,
hana Ljósku mína. Hún, það var
hún sem gaf mér þetta sem allt
hestelskt fólk er að sækjast
eftir, en engin orð fá lýst. Frelsi,
— fögnuður, — nei, reynum það
ekki í orðum, — sumt verður að
lifa til þess að fá notið. Og þarna
var hún í túni býlisins með
unghrossahópinn í kringum sig.
Ljóska er frá Sólheimum í
Mýrdal, föngulegt hross, sem
hefir knúið erlenda grund til
takts við íslenzka snilli. Gunnar
benti mér á fætur og makka
sona og dætra framtíðarinnar,
stoltur yfir þeim fyrirheitum
sem hrossarækt hans gefur.
Hann þylur nöfn á stóðhestum,
nefnir Stygg frá Álfhóli, Loga
frá Bálkastöðum, Nökkva frá
Steinholti, og ég finn og skil, að
það er ekki aðeins áhuga- heldur
kunnáttumaður sem stýrir
ræktuninni á stofninum hér.
I útjaðri hlaðsins sýndi bónd-
inn mér hjarðhús, þar sem hross
hans geta leitað skjóls og matar
undan veðrum. Og eins og
sönnum verkfræðingi sæmir,
1965 rak reiðskóla í Höfn.
Gunnar varð hrifinn og hugsaði
til nánari kynna við þessi stóru,
stoltu dýr. En svo kom blástur-
inn að neistanum. Gunnar Jóns-
son varð ferðafélagi frænda síns
Gunnars Bjarnasonar í bifreið
heima á Fróni. Ráðunauturinn
ræddi í 6 klukkustundir um
yfirburði íslenzka hrossastofns-
ins yfir öll önnur hrossakyn, —
tilraun til samlíkingar er hrein
móðgun við skaparann, — nei,
íslenzkur hestur — hornfirskur
hestur — „er skaparans
meistaramynd." Síðan var boðið
í hnakk norður í Skagafirði.
Blærinn þaut í faxi, grundin
söng, hiið að gleðiheimi, sem
Gunnar þekkti ekki fyrr, lukust
upp. Þennan dag varð Gunnar
Jónsson eigandi tveggja hesta,
og síðan hefir íslenzki hesturinn
átt í honum aðdáanda og vin.
Hann er einn stofnenda félags
danskra eigenda 3500 íslenzkra
hesta, — formaður félagsins í 6
ár, mótaði starf þess og vann
íslenzka hestinn, á danskri
grund frá bikkjuáliti til kjör-
gripa. Nú er Gunnar ritari
Evrópumóta eigenda íslenzkra
hesta, nú og því skal heldur ekki
gleymt, að ritstjóri er hann
Tölts, fræðirits um íslenzka
hestinn, hefir verið það í 8 ár,
og kraft á hann til þess að gefa
út 10 blöð á ári.
Kannski finnur þú, lesandi
góður, til samúðar með fjöl-
skyldu Gunnars, konunni hans
norsku og börnunum fjórum,
hyggur þau hafa misst hann frá
sér í hrossadelluna. Þá er mér
einum um að kenna, ég hefi villt
þig, gleymt að segja þér, að þau
eru hreinlega öll á kafi í þessu,
— þekkt hestafólk og knapar,
sem sitja íslenzk hross til
verðlauna og aðdáunar á hinni
ungu íþrótt á vangi drynjandi
vélaskrölts þéttbýlis erlendrar
streitu. Á vegg sá ég verðlaun 15
ára dóttur, og í hiliu leit ég
ritverk eftir frúna: Islandske
Hestenavne, þar sem hún leið-
beinir erlendum eigendum í vali
nafna, — að íslenzkri venju —
eftir geðslagi og lit. Stórmerki-
legt framlag. Já, þegar íslenzkir
knapar ríða hestum sínum undir
erlendum nafnskrípum, sem
þeir jafnvel skilja ekki sjálfir
hvað þá hrossið, þá leggja
danskir metnað sinn í, að
íslenzkum hestum hæfi ekki
annað en rammíslenzk nöfn,
sótt í arf kynslóðanna sem
hestarnir þjónuðu.
Sólin var löngu gengin til
náða, er við stóðum upp frá
borðum fjölskyldunnar í Stein-
holti, og héldum glaðir og
þakklátir yfir ógleymanlegri
stund til Hafnar á ný. Margir
eiga drauma, — en fáir hafa
kraft og auðnu til að breyta
þeim í vökuævintýr, eins og
hestamanninum Gunnari Jóns-
syni hefir tekizt.
Sig. Ilaukur.
X
Landgrædsluvél-
in norðanlands
STÓRA landgræðsluvélin er nú
norðanlands með bækistöðvar á
Húsavík, og er unnið að því að
dreifa um 530 lestum af fræi og
áburði í um 24 landgræðslugirð-
ingar og einnig á beitilönd fyrir 5
sveitarfélög.
Að sögn Stefáns Sigfússonar
sem hefur yfirumsjón með dreif-
ingunni er þegar búið að dreifa um
400 tonnum þarna nyrðra, en áður
var flugvélin búin að dreifa alls
1232 lestum sunnan heiða frá
Gunnarsholti. Alls er hins vegar
gert ráð fyrir að dreifa um 2200
lestum í sumar.
Byr jad ad dæla
í nýju þróna
h já Kísílíð junni
Á MÁNUDAG var byrjað að
dæla efni í hina nýju þró
Kísiliðjunnar h.f. í Mývatns-
sveit, en nýja þróin kemur í
stað gömlu þrónna, sem
eyðilögðust að mestu í jarð-
hræringunum í fyrra. Nýja
þróin, sem stendur nokkru
vestar en gömlu þrærnar, er
á svæði, þar sem engar
sprungur er að finna og gera
menn sér vonir um að hún
standi allar jarðhræringar af
sér. Tekur þróin 300 þús.
rúmmetra af efni eða álíka og
gömlu þrærnar tóku til sam-
ans. Reiknað er með að um 50
daga taki að fylla þróna af
efni.
Myndina tók Kristján af nýju
þrónni, þegar gerð hennar
var nýlokið.
Nýr brimvarnar-
gardur í Ólafsvík
Ólafsvík, 13. júlí.
BYRJAÐ er að aka grjóti í
nýjan brimvarnargarð við
höfnina. Kemur sá garður
utan á og út fyrir svokallaðan
norðurgarð og á þessi fram-
kvæmd að draga úr ókyrrð í
höfninni.
Síðar er áformað með
dýpkun og öðrum fram-
kvæmdum að bæta nýtingu
innhafnarinnar.
Unnið verður fyrir 100
milljónir króna við höfnina í
sumar. Verkstjóri við þessar
framkvæmdir er Bergsveinn
Breiðfjörð.
Þá er verið að steypa um
300 metra framhald við
Ennisbraut. Einnig verða
steyptir um tveir kílómetrar
af gangstéttum í sumar.
Helgi.