Morgunblaðið - 20.08.1978, Blaðsíða 5

MO.RGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. ÁGÚST 1978
33
Skotfæravagninn, sem sf>rakk. Sprengjubrotum og drasli rignir yfir nærstadda. SlökkviliðsbifreiA komin á vettvang og sést
hvar verið er að slökkva eld í byggingunni til vinstri. Myndi Magnús Sigurðsson.
lífið í borginni að færast örlítið í eðlilegra
horf. Strætisvagnar tóku að sjást á
nokkrum stöðum í borginni en engir
sporvagnar enn. Ókyrrðin var samt mikil
áfram og almennur ótti ríkjandi.
Almenningur var, einnig harmi lostinn
vegna meðferðarinnar á leiðtogum sínum.
Enginn vissi raunar, hvað orðið hafði um
Alexander Dubcek eða aðra leiðtoga.
Fréttir voru hvarvetna á kreiki um, að
Rússar hefðu þegar tekið helztu þeirra af
lífi. Loks ofbauð öllum, að einn kommún-
istaflokkur gæti beitt annan ofbeldi. Sú
frámunalega staðreynd blasti við öllum,
að starfsemi kommúnistaflokks landsins
var bönnuð, blöð hans gefin út með leynd
og starfsemi hans fór fram með leynd
neðanjarðar alveg eins og á tímum
nazista. Munurinn var bara sá, að nú voru
það Sovétríkin og fleiri kommúnistaríki,
sem tekið höfðu við hlutverki nazista
Andspyrnan skipulögð
Það var eitt helsta verk Rússa fyrsta
dag innrásarinnar í Prag að ná öllum
fjölmiðlunartækjum á sitt vald. Frjáls
hugsun og tjáning skyldi kæfð strax á
fyrsta degi. Annaö átti hins vegar eftir
að koma á daginn. Þegar morguninn eftir
tóku tékknesku blöðin að koma út með
leynd. Starfsemi þeirra var svo vel
skipulögð, að það féll ekki einn einasti
dagur úr útgáfu þeirra. Það voru blöðin,
útvarp og sjónvarp, sem allt var rekið
með leynd er áttu eftir að stappa svo
stálinu í þjóðina næstu daga, að hún
snerist öll sem einn maður gegn ofbeld-
inu. Þá áttu blöð, útvarp og sjónvarp hvað
mestan þátt í því að skipuleggja þá
andstöðu aðgerðarleysisins sem eftir
fyrsta dag innrásarinnar setti framar
öðru svip sinn á andspyrnuna gegn
hernáminu. I stað ögrana var skorað á
fólk að hafa engin samskipti við
rússnesku hermennina, leggja þeim ekki
lið á neinn hátt, láta þá ekki hafa neinar
vistir, gefa þeim engar upplýsingar en
sýna þeim aðeins þögla fyrirlitningu.
Viðhorf fólks kom ekki hvað sízt fram
í sæg af veggspjöldum og tilkynningum,
sem hengd voru eða límd á húsveggi.
Hvarvetna sáust myndir af Svoboda,
forseta landsins og flokksforingjanum
Dubcek og áskoranir um stuðning við þá.
Þá mátti sjá sæg af veggspjöldum, þar
sem hæðst var að Rússum og skorað á þá
að fara l.eim. Víða mátti sjá stjörnuna,
merki Rauða hersins, málaða með
hakakrossi innan í. Á öðrum spjöldum
var öllum þeim, sem voguðu sér að eiga
nokkra samvinnu við innrásarherinn,
hótað hefndum og sagt, að þeir kölluðu
yfir sig eilífa svívirðu sem föðuriands-
svikarar.
Hakakross
inni í rauðri
stjiirnu.
merki Itauða
hersins. Eitt
af mörgum
veggspjiildum.
- . sem hengd
voru upp í
Prag og
sýndu hug
horgarbúa í
garð innrás-
arhersins.
Myndina tók
Magnús Sig-
urðsson.

I útsendingum hins leynilega sjónvarps
og útvarps komu fram stöðugar hvatning-
ar til almennings um að hvika hvergi frá
stuðningi við leiðtoga landsins. Stöðugt
varð að skipta um rásir og bvlgjulengdir,
því að hernámsliðið geröi allt sem unnt
var til þess að trufla þossar útsendingar.
Engu að síður tókst aö halda áfram
útsendingum þessara stofnana að mestu
viðstöðulaust einkurn þó útvarpsins.
Utvarpsstöðvarnar „F'rjáls Prag“, „Frjáls
Bradislava“, „Frjáls Plzen" og margar
aðrar léku ættjarðarlög eftir tónskáldin
Dvorák og Smetana á milli fréttatilkynn-
inga og áskorana. Þessum útvarpsstöðv-
um var yfirleitt komið fyrir í bílum, sem
stöðugt fluttu sig úr stað, svo að
hernámsliðið gæti ekki miðað þær uppi.
Starfslið blaðanna hvarf á fyrsta dégi
hernámsins „undir jörðina" og þaðan var
útgáfu blaðanna haldið áfram viðstöðu-
laust. Blöðin skýrðu ýtarlega frá því sem
gerðist á hverjum degi jafnt í Prag sem
annars staðar í landinu. Nöfn þeirra, sem
áttu að hafa gengið til samstarfs við
hernámsliðið voru birt og almenningur
beðinn að forðast þá sem föðurlandssvik-
ara. Og þrátt fyrir alvöru þessara daga
var óspart hæðst að hernámsliðinu og
hernámsríkjunum.
Auðvelt er að gera sér í hugarlund,
hvílík áhrif þetta allt hafði til þess að
stappa stálinu í fólk. Árangurinn kom
líka fljótt í ljós. Enginn vildi ganga til
samstarfs við hernámsliðið fyrir utan
örfáa menn, sem í senn voru svo
fyrirlitnir og áhrifalausir á meðal
þjóðarinnar, að Rússar treystu sér ekki
þá þegar til þess að koma á fót nýrri
stjórn skipaðri leppum sínum.
Frelsisstefnan
upprætt með öllu
Þegar ég lít til baka, finnst mér sem
atburðir þessara daga í Prag hafi engu
glatað af óhugnaði sínum og slíka atburði
myndi ég ekki vilja upplifa að nýju. Það
var að vísu mjög mikils virði fyrir mig
sem blaðamann að vera viðstaddur
þennan hildarleik. En ógnaratburðir af
þessu tagi kunna að vera svo skelfilegir,
að þeir ofbjóði hverjum manni, ekki hvað
sízt friðsömum Islendingi, sem aldrei
áður hafði séð nútíma vígvélar og morðtól
að verki.
Þá hefur það valdið mér sem mörgum
öðrum sárum vonbrigðum, að ekkert er
nú eftir af þeirri frelsisstefnu, sem
Alexander Dubcek og samherjar hans
innleiddu með slíkum glæsibrag í landi
sínu árið 1968. Uppreisnin í Ungverja-
landi 1956 var að vísu einnig kæfð í blóði,
en afleiðingar hennar urðu samt þær, að
dregið var úr ógnarstjórninni þar í landi
að því marki, að þar hefur síðan að sögn
kunnugra verið hvað skást ástand í allri
Austur-Evrópu.
í Tékkóslóvakíu héfur þróunin orðið á
annan veg. Þeir afturhaldsmenn, sem við
völdum tóku á eftir Dubcek og samherj-
um hans, gerðu það að sínu fyrsta verki
að innleiða að nýju ógnarstjórn með
skerðingu á ölium þeim mannréttindum,
sem við íslendingar teljum jafn sjálfsögð
og eðlileg eins og andrúmsloftið, sem við
öndum að okkur. Sú hnípna þjóð, sem
hvarvetna blasti við mér, þegar ég yfirgaf
Tékkóslóvakíu í ágústlok 1968, býr enn
heilum áratug síðar við þau vandamál
óleyst, sem frelsisstefnunni var ætlað að
leysa og öllum voru augljós. Það vald,
sem kæfði frelsisstefnuna í þann mund,
sem árangur hennar var sem óðast að
koma fram, er alls ráðandi í Tékkóslóvak-
íu enn þann dag í dag.
Verzlun
Til sölu fataverzlun. Lítill
lager. Góöir greiösluskil-
málar. Tilboö merkt:
„Verzlun — 3560“, send-
ist Mbl. fyrir 25. ágúst.
AUGLÝSINGASÍMINN ER: .
22480
jmorpunblAbib

3 DAGAR
Mánudag
★ Ensk föt með vesti
.★ Frakkar
★ Stakar buxur
★ Skyrtur
★ Peysur
★ Náttföt o.m.fl.
GJAFVERÐ
3 DAGAR1
Þriðjudag — Miðvikudag
HERRADEILD