Morgunblaðið - 20.08.1978, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. AGÚST 1978
59
1971 — Fyrsti oÍKÍnmaOurinn
var Joseph Bolker.
1975 — Eiginmaður númer tvö
var Alexander Andreadis.
1978 — Síðasti og mest umtal-
aði eiginmaðurinn er Sergei
Kauzov.
Christina hafi viljað koma
heiminum á óvart á líkan hátt
og Jacqueline Kennedy gerði 10
árum áður, er hún giftist Ara
Onassis. Ari Onassis þótti á
sínum tíma manna ólíklegastur
til að kvænast Jacqueline, alveg
eins og í dag hefði engum dettið
það í hug að óreyndu, að einn
auðugasti kapítalisti heimsins
gengi að eiga fátækan kommún-
ista.
Önnur hugmyndin telur að
þar sem Christina hafi strax
orðið mjög hrifin af Sergei, hafi
sovéska ríkið ákveðið að gera
allt sem það gat til að koma
Sergei í hjónaband með Christ-
inu. Sergei hafi þá fengið
fyrirskipun frá ríkinu að gera
allt sem hann gæti til að lokka
Christinu í hjónaband, sem
honum-tókst, en reyna síðan að
ná út úr henni eins miklu af
hlutabréfum og hægt væri.
Þriðja hugmyndin og ef til vill
sú mannlegasta telur að þarna
sé aðeins um sanna ást að ræða.
Auðug grísk stúlka hittir fátæk-
an Rússa og eins og fjölmargar
ástfangnar stúlkur hafa áður
gert, lætur hún ráðleggingar
fjölskyldunnar sig engu skipta,
en ákveður að giftast mannin-
um, sem hún elskar.
A.K.
„Þá væri stórt skref
stigið í rétta átt”
Rætt við Theodór A. Jónsson, formann S jálfsbjargar um málefnifatlaðra
— Nú eru 20 ár liðin frá
stofnun fyrstu Sjálfsbjargarfé-
laganna, en 9. júní 1958 var
fyrsta félagið stofnað í Siglu-
firði og það má segja að það sé
heldur sérkennilegt að fyrsta
félagið skyldi stofnað utan
Reykjavíkur. sagði Theodór A.
Jónsson formaður Sjálfsbjarg-
ar, landssambands fatlaðra. f
byrjun viðtals við Mbl. í vik-
unni.
— Frumkvöðullinn að stofn-
un félagsins í Siglufirði var
Sigursveinn T. Kristinsson tón-
skáld en stuttu siðar var
Sjálfsbjargarfélag stofnað f
höfuðborginni. á Akureyri og á
ísafiröi og einnig í Árnessýslu.
— Hverju við höfum áorkað
sérstaklega á þessum 20 árum?
Sjálfsbjörg hefur eingöngu
byggzt á störfum félagsmanna,
en staðreyndin var sú — og er
að nokkru enn, að þeir sem voru
á einhvern hátt fatlaðir
einangruðust á sínu heimili,
þannig að þeir sóttu ekki
mannamót, skemmtanir eða
annað. Sjálfsbjörg hefur átt
mikinn þátt í því með funda-
höldum og öðru félagsstarfi að
þessi hópur fólks er ekki lengur
einangraður.
— Innan Sjálfsbjargar starfa
13 félagsdeildir og þar af hafa
sjö félögin eigið húsnæði í dag.
Hér í Hátúni 12 hefur lands-
sambandið aðstöðu og Reykja-
víkurfélagið. Bygging þessa
húss var hafin 1966 og hér hefur
fyrsta dvalarheimilinu verið
komið upp, en í júlí 1973 voru 45
einstaklingsherbergi tekin í
notkun. Og er þetta eina heim-
ilið sem fatlaðir, er þörf hafa
fyrir hjúkrun og læknishjálp
allan sólarhringinn, eiga. Það
má nefna að framkvæmdum við
íbúðarálmu Sjálfsbjargarhúss-
ins hefur miðað vel áfram á
árinu og hefur stór hluti þeirra
verið tekinn í notkun.
— Hvert félag úti á landi
sinnir málum fatiaðra á sínu
félagssvæði. Þau eru ekki það
sterk fjárhagslega að þau hafi
skrifstofu opna nema á Akur-
eyri þar sem Sjálfsbjörg hefur
skrifstofu opna hálfan daginn.
Á einstaka stöðum hafa félögin
staðið fyrir rekstri á vinnustöð-
um, en slíkur rekstur hefur
gengið erfiðlega og venjulega
hefur honum verið hætt eftir
nokkurn tíma, nema á Akureyri
þar sem Sjálfsbjörg hefur rekið
Plastverksmiðjuna Bjarg, sem
framleiðir raflagnaefni og fleira
úr plasti.
— Við vorum afskaplega
hamingjusöm þegar lög um
endurhæfingu voru samþykkt,
en við höfðum þá um tíma reynt
að sýna fram á hversu nauðsyn-
leg slík lög væru og þá m.a. lagt
fram þýdda útgáfu af dönskum
lögum um þetta efni. En böggull
fylgdi þar skammrifi. í lögunum
er ákvæði um vinnustaði og þá
bæði fyrir fólk sem vegna
veikinda þarf þjálfun áður en
það fer inn á hinn almenna
vinnumarkað og fyrir öryrkja
sem ekki skila fullum vinnuaf-
köstum. Ráð er fyrir því gert að
Tryggingastofnun ríkisins greiði
þriðjung halla af rekstri slikra
vinnustaða, rekstraraðilarnir
þriðjung og heimild er fyrir því
skv. lögunum að atvinnuleysis-
tryggingasjóður greiði þriðjung
hugsanlegs hallareksturs, en í
lögum um þann sjóð er ekki
getið um fjárútlát í þessa átt og
hefur stjórn sjóðsins því neitað
greiða þann þátt sem kveðið er
á um í lögunum um endurhæf-
ingu. I raun hefur þetta kippt
fótunum undan rekstri vinnu-
staða fyrir þennan hóp fólks eða
þeir ekki gengið sem skyldi,
vegna taps sem viðkomandi
rekstraraðilar hafa ekki getað
staðið undir.
— Þeir vinnustaðir, sem
reknir eru í dag, eru Múlalundur
og Björg á Akureyri, en rekstur
þeirra hefur gengið erfiðlega. í
Reykjavík rak Sjálfsbjörg
vinnustað, sem þurfti síðan að
hætta. Á Húsavík hefur slíkur
vinnustaður verið rekinn, en
hann hefur legið niðri af og til.
— I Reykjavík og á Akureyri
eru atvinnumöguleikar fatlaðra
mun betri en annars staðar á
landinu, að sjálfsögðu vegna
fjölbreyttara atvinnulífs t.d. í
iðnaði, á skrifstofum o.fl.
I áðurnefndum lögum um
endurhæfingu er ennfremur
kveðið á um að þeir sem notið
hafi endurhæfingar eigi for-
gangsrétt til atvinnu hjá ríki
eða bæ að öðru jöfnu. Þessi
hefur ekki verið raunin, og
hefur þetta ákvæði sáralítið
gildi. Einstaka stofnun hefur þó
tekið tillit til þess, en þá vill það
oft vera svo, að öll aðstaða á
þeirri stofnun, eins og tröppur,
salerni og annað gerir það að
verkum að fatlaðir eiga ekki
greiða leið þar um.
— Jú, fyrir nokkrum árum
héldum við fund með arkitekt-
um og fleiri aðilúm um þá
mismunun sem í raun hefur ríkt
vegna þessa aðstöðuleysis. Ein-
hvern veginn hefur raunin verið
sú að þó að í einu húsi eða
stofnun sé tekið tillit til þessara
þarfa, þá er það ekki gert við
byggingu þess næsta. Fyrir
u.þ.b. fimm árum kom fram
sameiginlegt áiit menntamála-
ráðherra Norðurlandanna um
þetta mál og hefur menntamála-
ráðherra árlega brýnt það fyrir
þeim aðilum, sem ráðuneytið á
yfir að segja, að gæta þess að
byggingar séu aðgengilegar fötl-
uðum sem öðrum. í byggingar-
lögum frá því í vor er sérstakt
tillit tekiö til þessa atriðis. Og
ég veit að staðið hefur til að
endurbæta lögin um endurhæf-
ingu þannig að skýr ákvæði
verði þar um þátt atvinnutrygg-
ingasjóðs, sem mundi breyta
miklu um rekstrarmöguleika
vinnustaða eins og t.d. Múla-
lundar.
— Þá má nefna breytingatil-
lögu Odds Ólafssonar á al-
mannatryggingalögum um að
ráðherra verði heimilað að fela
Tryggingastofnun ríkisins að
semja við tiltekin atvinnufyrir-
tæki um að þau taki í vinnu einn
eða fleiri 75% öryrkja sem hafa
vinnugetu, en nýtast ekki á
vinnumarkaðnum og hafa ekki
verulegar tekjur aðrar til lífvið-
urværis en bætur lífeyristrygg-
inga. Meðan að vinnusamning-
urinn stendur greiði vinnuveit-
andinn öryrkjanum fastakaup,
en Tryggingastofnunin endur-
greiði svo eftir ákveðnum regl-
um vinnuveitandanum með til-
liti til aðstæðna. Ef þessi tillaga
kemst í gegn er hún mjög stórt
skref í rétta átt.
Thcodór A. Jónsson.
— Félagar í Sjálfsbjörg eru
nú um 1300 sem fatlaðir eru, en
styrktarfélagar eru 8—9 hundr-
uð manns. Það hefur reyndar
sýnt sig að úti á landi í smærri
bæjarfélögum þá ganga allir
þeir, sem fatlaðir eru, í félagið.
En í Reykjavík er það ekki eins
almennt að menn gangi í félagið
og þá eru það oft þeir, sem
minna eru fatlaðir en aðrir og
gætu því stutt mjög við félagið
vegna getu sinnar, sem láta það
vera.
— Það sem er framundan hjá
okkur, er að ljúka byggingu
þessa húss, væntanlega verður
lokið við frágang á íbúðunum í
ár. Þá á eftir að byggja eina hæð
þar sem ætlunin er að hafa
sundlaug, vinnustofu o.fl. Félag-
ið á Akureyri hefur þegar hafið
framkvæmdir við framtíðarhús-
næði og þá m.a. fyrir verksmiðj-
una Bjarg.
— Fjáröflunarleiðir! Frá ár-
inu 1972 höfum við . verið á
fjárlögum og við höfum einnig
fengið byggingastyrk á fjárlög-
um. En endarnir nást engan
veginn saman á þessum fjárveit-
ingum einum saman. Stærsti
liðurinn við fjármögnunina eru
lán og styrkir úr erfðafjársjóði.
Þá höfum við staðið fyrir
skyndihappdrætti og reyndar
höfum við oft hugleitt aðrar
leiðir en aldrei fundið þær betri.
— Já, það er mikið samstarf
á milli Norðurlandanna á þessu
sviði. Það er ekkert vafamál áð
Islendingar eru langt á eftir
hinum Norðurlöndunum og þá
sérstaklega ef mið er tekið af
örorkulífeyrinum hér, sem er of
lágur. Á þeirri upphæð, sem hér
er greidd, lifir enginn maður og
hefur aldrei gert. í Noregi t.d.
getur fólk lifað sæmilegu lífi á
örorkulífeyrinum einum. Ég
fyrir mitt leyti er þeirrar
skoðunar, að lífeyrinn verði að
hækka til muna, en samt verði
þess gætt við ákvörðun hans, að
hún verki vinnuhvetjandi, þ.e.
að ekki má drepa þá viðleitni
fólks að vinna með þvi að
ákveðinn hluti væri frá því
tekinn, ef það ynni.
— Þá tel ég að endurskoðun-
ar sé þörf á þeim reglum sem nú
gilda um úthlutun bifreiða til
öryrkja, en þær eru að miklu
leyti úreltar og með tilliti til
hinna Norðurlandanna þá er
mismunurinn í þessum málum
geysilega mikill.
— Ástæðan fyrir þvíað við
Islendingar erum svona langt á
eftir er að einhverju leyti því að
kenna, hve margfalt eldri sam-
tök fatlaðra eru í öllum hinum
löndunum. Þá hefur stríðið án
efa ýtt undir framkvæmdir þar
á þessu sviði. Allt fram til 1960
var fötlun feimnismál hér á
landi og reyndi mörg fjölskyld-
an að fela þá sem þannig voru.
— Jú, ég tel að stjórnvöld
hafi að mörgu leyti í sambandi
við þennan málaflokk staðið sig
síður en skyldi og má þá t.d.
benda á lífeyrismálin.
— Hvað fleira mér finnist
mega fara betur? Við byggingu
húsa, bæði fjölbýlishúsa og t.d.
stofnana þar sem lyftur eru, þá
væri ekkert eðlilegra en að ráð
væri fyrir því gert að fatlaðir í
hjólastólum ættu þar aðgang.
Því ef hugsað er um það í
byrjun, þá er það í raun ekkert
dýrara. Þá finnst mér í sumum
tilfellum að ekki sé nægilegt
tillit te.kið til þess, hversu
mikinn aukakostnað fatlaðir
hafa af því að stunda atvinnu,
þ.e. að komast ekki til vinnu og
frá nema í bíl. Það mætti til
dæmis koma því inn í skattalög-
in að rekstur bifreiðar væri
frádráttarbær, ef sýnt er fram
á aðstæður viðkomandi.
— Varðandi okkar mál má
segja að vanþekking stjórn-
málamanna hafi staðið þeim
fyrir þrifum. Það er að mfnnsta
kosti okkar reynsla að eftir að
við buðum fyrir nokkrum árum
fjárveitinganefnd í heimsókn til
okkar, þá litu nefndarmennirnir
á þessi mál frá öðru sjónarhorni
en áður.
— En það er rétt að oft
hugleiða menn ekki slík mál,
fyrr en þeir kynnast þeim af
eigin raun.
ÁJR.
Kaup — þátttaka í fyrirtæki
Fjársterkir aöilar hafa áhuga á kaupum gróins fyrirtækis eöa nýlegs meö
framtíðarmöguleika. Til greina koma kaup aö hluta eöa öllu leyti. Aðilar sem
áhuga hafa á umræöum um framangreint leggi nafn og helztu uppl. inn á
augl. afgr. Mbl. merkt: „Fullur trúnaður — 3897“. fyrir n.k. miövikudagskvöld.
kvöld.