Morgunblaðið - 03.09.1978, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 3. SEPTEMBER 1978
45
hálfgert basl. Lítill skilningur
yfirvalda, jafnt ríkis og bæjar
(Reykjavíkurbæjar), á nauösyn
flugsins. Við vorum í vandræðum
með flugskýli, sem þó loksins kom
haustið 1930, og var þá byggt inni
í Vatnagörðum, illu heilli.
Við höfðum sótt um leyfi fyrir
flugskýli í Skerjafirði, en það
fékkst ekki. Það var talið að
Skerjafjörður væri nauðsynlegur
sem sundstaður fyrir Reykvíkinga,
og flugfólkinu gæti stafað hætta
af flugi! Við fengum seint og síðar
meir loks vatn inni í Vatnagörð-
um, og rafurmagn eftir dúk og
disk. Flugvélarnat tærðust mjög
þar sem ekki var hægt að þvo af
þeim seltuna, og lágu oft við
„bauju“ annaðhvort úti við Örfisey
eða þá fyrir framan flugskýlið.
Dráttarbrautin hafði verið gerð of
stutt, því þegar lágsjávað var var
ekki hægt að ná flugvélunum upp.
Þetta varð svo til þess að Veiði-
bjallan sökk fyrir framan flug-
skýlið af því að ekki var hægt að
ná henni upp.
Reynt var að halda uppi flug-
samgöngum veturinn 1930/31 en
það gekk nú ekki sérlega -vel.
Stundum var flogið með póst
eingöngu en úr póstsjóði fengust
einhverjir peningar. Hreyflarnir í
flugvélunum voru vatnskældir, og
frostlögur var þá ekki kominn til
skjalanna. Það var því ansi erfitt
að komast með heitt vatn t.d. út
á poll á Akureyri, ef við höfðum
gist þar nótt. Máske fór hreyfill-
inn ekki í gang undir eins og varð
þá að „tappa“ vatninu af aftur og
sækja heitt vatn á ný.
Allt þetta gerði það að verkum
að langur undirbúningur var fyrir
hvert flug. Veðurfregnirnar voru
af skornum skammti, og ef svo
varð að snúa við eftir allt saman
gat það óneitanlega reynt á
taugarnar bæði hjá áhöfn og
farþegum. Fyrir bragðið þóttu
þessar „flugsamgöngur" ekki sem
ábyggilegastar, og sumir fengu
ótrú á þeim.
Illu heilli fórum við svo í þennan
svokallaða Grænlandsleiðangur.
Frá þessum leiðinlega leiðangri er
ítarlega sagt í „Annálum íslenzkra
flugmála" bls. 168—171. Ég held
að þarna hafi verið um of mikla
bjartsýni hjá okkur að ræða, en
um þessar mundir vorum við ungir
og tre.vstum okkur um of. Talsvert
var í húfi, því dr. Alexander hafði
samið við brezka auðkýfinga,
aðstandendur hinna brezku
leiðangursmanna, sem haft höfðu
vetursetu á Grænlandsjökli um að
fá heilmikla fjárfúlgu fyrir snúð
okkar ef leiðangurinn tækist. Það
upplýstist seinna að þessir brezku
auðkýfingar voru aldrei í neinum
lífsháska, en aðstandendur þeirra
í London höfðu sett allt í gang af
eintómri „hysteriu".
Dr. Alexander var alveg ódrep-
andi. Hann trúði á framtíð flugs-
ins, og um vorið 1931 var hann
búin að „galdra“ fram flugvél af
gerðinni JU F13 frá Lufthansa, í
stað Veiðibjöllunnar sem sokkið
hafði. Voru nú til 2 flugvélar Súlan
W33 og Álftin F13, sem svo hafði
verið skýrð. Við henni tók Björn
Eiríksson, en ég var með Súluna W
33 fyrir norðan í sí'idarflugi. I
síldarflugi þá um sumarið 1931
varð ég að nauðlenda Súlunni
utarlega á Skagafirði, það hafði
kviknað í hreyflinum hjá okkur.
Með í förinni var Björn sál. Olsen
vélamaður og Stefán sál. G.
Björnsson stýrimaður á varðskip-
unum, síðar tollvörður, en hann
hafði verið sendur til þess að
hyggja að erlendum síldveiðiskip-
um. Við vorum á reki í einar 10
klst., en allt fór samt vel. Við
vorum dregnir af báti inn á Selvík
á Skaga, og flugum síðan daginn
eftir til Akureyrar.
Nú kom það sér illa að hafa ekki
skýli á Akureyri, en flugvélunum
var lagt við bauju inni í „Bótinni".
Flugvél mín Súlan hafði orðiö
fyrir nokkru hnjaski á Skagafirði,
vængirnir slegizt í ölduna o.s.frv.
Fékk ég því hinn þýzka vélamann
til þess að koma norður og skoða
flugvélina áður en við tækjum að
flytja farþega, og kopi hann
norður með Álftinni. Skoðaði hann
flugvélina og reyndist allt í besta
lagi.
Daginn eftir í suð-austan stór-
viðri, sem stóð niður Garðsárdal-
inn, hvolfdi Súlunni þar sem hún
lá við akkeri í Bótinni, en Álftina,
sem lá þar 100 metra frá sakaði
ekki.
Þessi tvö óhöpp held ég að hafi
riðið Flugfélaginu að fullu. Það
var þó lán í óláni að ekki urðu
nein slys á fólki, en lélegur
aðbúnaður eins og t.d. dráttar-
brautin í Vatnagörðum áttu mik-
inn þátt í því hve illa fór.
Um sumarið 1931, sem var
kosningaár til Alþingis, flugum
við með ýmsa „pólitikusa" að
sjálfsögðu í áróðursskyni, en fyrir
slíkt flug var ekki greitt neitt. Um
hábjarta sumarnótt flugum við
Björn Eiríksson norður á Laxár-
vatn til þess að sækja þangað
stjórnmálamenn sem höfðu verið á
Blönduósi á fundi. Þegar ferðinni
var lokið klappaði einn þessara
stjórnmálamanna mér á öxlina og
sagði: „Það verður ábyggilega
munað eftir Flugfélaginu á næsta
þingi, Sigurður minn“. Þetta var
fyrsta flugferð þessa stjórn-
málamanns en hann var þá ekki
allt of heilsuhraustur. Þetta var
allt svikið og á næsta þingi, var
þing rofið, en um haustið var á því
nýja þingi að viðhöfðu nafnakalli
samþykkt að leggja Flugfélagið
niður. Sumir þingmenn kölluðu
flugið leikaraskap, og sumir töldu
að flugið ætti sér enga framtíð á
íslandi. Þannig fór um sjóferð þá.
Við fjórmenningarnir Gunnar
Jónasson, Björn sál. Olsen, Björn
Eiríksson og ég, sátum eftir með
sárt ennið og miklar skuldir, og
það sem verra var, að engin sýndi
okkur skilning. Allir þeir, sem lagt
höfðu peninga í flugfélagið, töpuðu
að sjálfsögðu sínu, og félaginu var
formlega slitið að mig minnir á
fundi í Kaupþingssalnum, að
viðhöfðu lófataki og dr. Alexander
þakkað brautryðjendastarfið.
Við buðum hinu íslenzka ríki að
taka við rekstri flugvélanna en
þær voru enn í landinu. Þessu
tilboði okkar var ekki einu sinni
svarað.
Við buðum hinu íslenzka ríkii að
starfa fyrir það. Þessu var ekki
einu sinni svarað.
Gunnar Jónasson og Björn sál.
Olsen stofnuðu fyrirtækið
Stálhúsgögn, sem enn er rekiö af
Gunnari. Björn Eiríksson setti á
stofn málmhúðun, og krómaði urn
skeið fyrir Stálhúsgögn. Ég vann
urn skeið hjá Birni við málmhúð-
un, en þegar dr. Alexander setti á
stofn Happdrætti Háskólans
starfaði ég þar í nokkur ár.
Ég held að dr. Alexander hafi
tekið þetta allt ákaflega nærri sér,
en það verður engu að síður að
telja að stofnun þessa flugfélags
Flugfélags íslands h.f. (nr. 2) hafi
verið ákaflega heillarík tilraun.
Flugfélagiö starfaði í 4 ár án
nokkurs slyss, fluttir voru 2700
farþegar og lent á 60—70 stöðum
á landinu. Fyrsta sjúkraflugið var
farið árið 1928, og fvrsta síldar-
leitarflugið sama ár, það fyrsta í
heiminum. Póstflutningar með
flugvélum voru hafnir og svo
mætti lengi telja.
Það eru til þeir menn sem í ræðu
og riti hafa haldið því fram að
þessi tilraun hafi mistekizt, það
held ég aftur á móti ekki. Við
freistuðumst til þess að þenja
flugið til of margra staða, og þar
með auka vinsældir þess. Á
þessum árum flaug fjöldi íslend-
inga í fyrsta sinni og það segir
ekki svo lítið. Margir voru hræddir
við að fljúga, og þar á meðal voru
„pólitíkusar" sem við reyndum
mikið til að koma upp í loftið, án
árangurs. Kannski hefði viðhorfið
til flugsins orðið öðruvísi ef þetta
hefði tekizt.
Stjórnmálamaðurinn, sem
þurfti svo mjög á fluginu að halda
þegar heilsan leyfði ekki öðruvísi
ferðalag, og sem klappaði á öxlina
á mér og lofaði öllu fögru að
afloknu fiugi, er löngu dáinn, svo
er líka með þá þingmenn er
greiddu atkvæði unt það að leggja
F'lugfélagið niður og þá, er ekki
trúðu á framtíð flugsins á Islandi,
þeir eru allir dánir. Flugið á
Islandi lifir og aldrei verður greitt
um það atkvæði hvort leggja skuli
þáð niður, nema við sjálfir verðum
þess valdandi að það lognist út af
vegna óskynsamlegra og klaufa-
legra ráðstafana.
Mig langar að endingu til þess
að beina nokkruni orðum til vina
minna fLugliðanna sem starfa að
flugmálum okkar nú, í tilefni
þessa áfanga innanlandsflugsins,
sem nú er 50 ára.
Fyrir 50 árum vorum við, þessir
fyrstu flugliðar á íslandi svo
heillaðir af fluginu, að við gle.vmd-
um alveg okkur sjálfum. Við
stofnuðum ekki nteð okkur félag
eins og nú er siður.
Þýzku flugmennirnir fengu
langtum hærra kaup heldur en við.
Þeir fengu dagpeninga á meðan
þeir dvöldu utan síns heimalands.
Þeir höfðu snöggt um hærri
tryggingar, og þeir fengu nteira að
segja „tekjutryggingu".
Islenzkir flugliðar hafa stofnað
með sér ýrniss félög til þess að
gæta hagsmuna sinna, og er það
vel á meðan alls hófs er gætt.
Stundum finnst mér sent menn
haldi að sætaframboð Flugleiða
(Loftleiða) sé hið eina sem í boöi
er á N-Atlantshafsleiðinni, en því
fer víðs fjarri, þar ríkir niikil
samkeppni.
Islenzku flugfélögin hafa orðið
afar vinsæl, einnig i alþjóðaflugi.
Vinsældir þeirra munu verða
fljótar að dvína ef það spyrst að
farþegar hafi orðið tepptir á
Islandi vegna verkfalla.
Deilur á niilli flugliða og Is-
lenzku flugfélaganna er
innanríkismál og á að vera hægt
aö leysa þaö á friðsantlegan hátt,
án þess að farþegaflutningi á
alþjóðaleiöum sé stefnt í hættu.
Við skulum ekki spenna hogan
of hátt, bogastrengurinn getur
brostið pg hvar stöndum við þá?
Sigurður Jónsson
(Siggi flug.)
Fatamarkaður
í Klúbbnum
Borgartúni 32
Mánud.,
þriðjud.,
miðvikud. kl. 9-6.
Kjólar 3.000.— og 6.000.—
Blússur 1.000.—
Pils 2.000.-
Kápur 4.000.— og 8.000.—
Jakkar 500.—, 1.000.— og
4.000.-