Morgunblaðið - 23.09.1978, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 23. SEPTEMBER 1978
Minningarorð:
Guðrún Jóhannsdótt-
ir, Stóra-Kálfalœk
Fædd 23. sept. 1888.
Dáin 9. sept. 1978.
sondi þór. (íuArún mín. síAustu
IjóAkvcAju mína.
þaA síuur aó hausti ok andanum
daprast ÍIuií-
Á minningahimni maníháttuú
Ijósmorki skína.
ou mariífalda Ijómann í
þakklátum vinarhuu-
Fyrir 10 árum, á degi áttræðis-
afmælis Guðrúnar, vænti hún mín
úr fjarlægð, lengi dags — án
árangurs. Afsökun mín var sú, án
þess að hún vissi um hana, að
dagurinn varð mér of skammur,
vegna tilfallandi atvika, og svo
þess að ég mat meira að heim-
sækja vin minn og félaga sextug-
an, í næsta húsi, en takast ferð á
hendur til fundar við Guðrúnu.
Samt hafði ég hugsun á að senda
henni ofurlítið afmælisstef, sem
hófst á orðum þeim, sem eru
upphaf að þessum línum. Síðar, er
fundum okkar bar saman, sagði
hún mér að sú kveðja hefði að
mestu bætt fyrir þau vonbrigði, að
ég komst ekki sjálfur að kaffiborði
hennar. — Svo eðlislægt var
jafnan umburðarlyndi hennar. Og
nú er senn komið að níræðisaf-
mæli hennar. A þeim degi er
áformað að leggja hana til hinstu
hvíldar í skaut móður jarðar í
Akra-kirkjugarði, þar sem móðir
hennar, maður og dóttir hvíla.
Þetta eru hugrenningar, sem
líða gegnum huga minn, þegar mér
hefur borist vitneskja um andlát
og fyrirhugaða útför vinkonu
minnar, Guðrúnar Jóhannsdóttur
frá Stóra-Kálfalæk á Mýrum
vestur. Þeirrar konu — mér
vandalausrar — sem hefur staðið
huga mínum næst, um andlegt
atgervi. Þeim eiginleikum hennar,
sem heilluðu mig hvað mest, er
ekki svo. auðvelt að lýsa, — þar
gildir svipað og um hinar sígildu
eigindir: dýpstu sælu og sorgina
þungu, að venjulegu tungutaki
verður ekki svo auðveldlega við
komið. Það væri þá helst að
eitthvað af því, sem maður vildi
sagt hafa, lægi falið milli lína. En
þess konar lesmál gengur mönnum
misjafnlega að tileinka sér.
Guðrún Jóhannsdóttir var samt
flestum öðrum færari að lesa slíka
skrift — og skilja hana.
Það er ekki ætlun mín að rekja
hér ætt Guðrúnar Jóhannsdóttur.
Til þess brestur mig kunnugleika.
En hún mun hafa verið fædd í
Öxney á Breiðafirði 23. sept. 1888,
dóttur hins kunna athafnamanns
Jóhanns Jónassonar, bónda þar.
Móðir Guðrúnar hét Arnbjörg
Hermannsdóttir, og kann ég ekki
skil á ætt hennar. Guðrún var
óskilgetin, sem kallað er, og að
líkindum ekki jafn velkomin í
þennan heim, sem önnur börn, er
höfðu meiri rétt, eftir mannanna
skráðu lögum. — Ég hygg að hún
hafi dvalið í Öxney sín æskuár, því
að fyrir eigi alllöngu minntist hún
við mig á síðustu heimsókn sína
þangað. Sagðist hún hafa leitað
uppi þá staði, sem voru henni
sérstaklega kærir sem barni. Hún
gat um sérstakan, afvikinn stað,
sem hún þá leitaði oft til, þegar
hún vildi vera ein, hvort heldur
var með hugðarefni sín eða
vandamál. — Ég skil vel, eftir 60
ára kynni mín af Guðrúnu, að hún
muni snemma hafa farið að leggja
stund á nám, í ríki náttúrunnar og
hlusta á raddir hennar. Veit ég að
Dóttir okkar og systir + GÍOJA
lózt af siysförum aöfaranótt 22. september.
Auódís Karlsdóttir, Magnús Sigfússon,
Sigfús Magnússon.
+
Eiginmaöur minn, bróöir okkar og mágur,
DAVÍÐ GÍSLASON,
Suöurgötu 22,
Keflavfk,
lézt aö heimili sínu aö kvöldi 18. þ.m.
Magnea Árnadóttir,
symtkini og tengdasyatkini.
Systir mín
METTA VALDIMARSDÓTTIR
Iré Heimabn í Hnítsdal
lézt á elliheimilinu Grund 17. september.
Viö viíjum sérstaklega þakka forstjórahjónum elliheimilisins og starfsfólki
þess fyrir aluölega umhyggju í veikindum hennar.
Jaröarförin hefur fariö fram.
Fyrif hönd vandamanna, Margrit V. Ólafsson.
+
Þökkum sýnda samúö og vinarhug viö andlát og jaröarför
PÁLS INGVARS JAKOBSSONAR,
Stórholti 45.
Ástríóur Pilsdóttir
og systur hins litna.
á slíkum stað, sem í Oxney, hafi
hún notið þess að hlusta, þegar
„náttúran talaði þar ein við sjálfa
sig“, og hún muni snemma hafa
skilið hennar margbreytilega mál,
þó margir aðrir létu það — og láti
enn — sem vind um eyru þjóta.
Ég man fyrst eftir Guðrúnu
Jóhannsdóttur í lok fyrsta áratug-
ar aldarinnar. Þá er hún vinnu-
kona hjá systur sinni, Sigríði, og
manni hennar, Eiríki Kúld Jóns-
syni, sonarsyni Eyjólfs eyjajarls
úr Svefneyjum, er þá bjuggu í
suðurbænum á Ökrum. Mun hún
þá hafa verið búip að vera þar í
nokkur ár. — Ég hygg að dvölin á
Ökrum hafi verið Guðrúnu geð-
þekk, því að þar er náttúrufegutð
mikil, vítt til allra átta, fjölbreytni
mikil í fuglalífi og gróðri, marg-
býli á staðnum og samlyndi gott.
— Móðir hennar var þar á vist
með henni, orðin nokkuð öldruð
kona. Dvaldist hún æ síðan i skjóli
dóttur sinnar, uns hún andaðist 5.
júlí 1919, þá komin með dóttur
sinni að Stóra-Kálfalæk.
Upp úr miðjum öðrum áratug
aldarinnar er ekki langt að bíða
þess, að þáttaskil verði í lífi
Guðrúnar Jóhannsdóttur. Þá —
eins og svo oft áður — taka atvikin
að leika sér að örlögum manna, og
Guðrún berst inn í þann leik. Árið
1916 er hér mikill áhrifavaldur, ef
svo má að orði kveða. — Þeir
atburðir gerast á Stóra-Kálfalæk,
sem er næsti bar við Akra, að ung
og glæsileg kona, Guðrún Odds-
dóttir, verður berklaveikinni að
bráð og deyr 20. júlí um sumarið.
Hún hafði fyrir 4 árum gifst
bráðduglegum og efnilegum
manni, Sigurði Marís Þorsteins-
syni, og þá hafið búskap á Va úr
jörðinni, sem var föðurleifð henn-
ar. Unga konan lét eftir sig þriggja
ára gamlan dreng, og nú stóð
faðirinn uppi með hann móður-
lausan, — en naut þess ríkulega að
vera í sambýli við tengdafólk sitt á
hinum hluta jarðarinnar, í einu og
sama húsinu. — En víkjum næst
að því, sem er að gerast á Ökrum. í
desember þetta sama ár deyr
bóndinn, Eiríkur Kúld. Ekkjan
hefur ekki tök á því að halda
búskap áfram, og að því kemur að
hún verður að bregða búi og selja
jörðina. Og Guðrún verður nú, eins
og systir hennar, að huga nánar að
högum sínum. Auk móður sinnar
er hún nú komin með kornunga
bróðurdóttur sína, Helgu Guð-
mundsdóttur undir sinn verndar-
væng, sem sjö ára gömul var búinn
að missa báða foreldra sína. Þá
voru ekki tryggingar til að taka
við framfæri munaðarlausra
barna. Um þessar mundir var
öllum ljóst, að hverju stefndi á
Ökrum, og Sigurði Marís hug-
kvæmdist að leita til Guðrúnar
Jóhannsdóttur um að taka að sér
ráðskonustöðu á heimili hans. —
Það sagði Guðrún mér sjálf, eftir
að hún var komin á gamals aldur,
að þetta tilboð hefði sett hana í
mikinn vanda, og hún hugsaði sig
lengi um áður en hún gaf ákveðið
svar. Líklega hefur henni staðið
nokkur stuggur af berklaveikinni,
sem lengi hafði loðað við á
Stóra-Kálfalæk. En málalok urðu
þau, að Guðrún réðst sem ráðs-
kona til Sigurðar Marísar, og með
henni móðir hennar, öldruð og
bróðurdóttirin Helga, sem áður er
nefnd. Árið 1919 tók Guðrún .til sín
systurson sinn Óskar Jens Eiríks-
son, son hjónanna á Ökrum. Síðar
bættist yngsti bróðir hans í
hópinn, Arinbjörn þá 12 ára.
Helga og Óskar voru nálega jöfn
gömul. — Þetta voru örlagaríkustu
sporin í öllu lífi Guðrúnar
Jóhannsdóttur.
Það var ekki fyrr en Guðrún var
komin að Kálfalæk, að kynni
okkar urðu veruleg. Ég var þá
ungur maður, um tvítugt, og í
einskonar lausamennsku. Á Kálfa-
læk var ég hálfgerður heimagang-
ur og var þar oft í vinnu, aðallega
þó um heyskapartímann. Fyrstu
árin eftir að Guðrún kom þangð,
var ég hjá Sigurði lengri eða'
skemmri tíma um sláttinn, og
fann fljótt, hvílík gæðakona
Guðrún var. Móðir hennar var þá
að mestu orðin rúmliggjandi, en
naut frábærrar umhyggjusemi
dóttur sinnar. Gamla konan
andaðist eftir tveggja ára dvöl á
Kálfalæk, eins og áður getur.
En Guðrún hafði ekki oftar
vistaskipti. Hún varð eiginkona
Sigurðar Marisar og hamingjan
virtist ráða húsum á bænum. Þeim
varð þriggja barna auðið, og
verður þeirra nánar getið síðar.
En innan s.kamms dró ský fyrir
sólu. Litli drengurinn, Oskar Jens,
deyr á 17. árinu í janúar 1924. Það
er líklegt að berklar hafi verið þar
að verkLJTveim árum síðar veikist
Guðrún sjálf, og er lögð inn á
heilsuhælið á Vífilsstöðum. Þar
varð hún að dveljast á annað ár.
Upp frá þessu var hún ætíð veil til
heilsu. Én þyngsta áfallið varð
þegar þau hjón urðu að sjá á bak
tvítugri dóttur sinni, er lést á
Vífilsstöðum 22. júní 1944. — Svo
römm voru þau örlög, sem atvikin
skópu þeim hjónum á árinu 1916,
og enginn veit til fulls, hve sorgin
var þeim sár, því hvorugt þeirra
hafði vanist því, að bera trega sinn
á torg — fyrir almenning. Þeirra
skaplyndi var þannig farið.
Börn þeirra hjóna skulu nú
nefnd, í aldursröð:
1. Arnbjörg Súsanna, fædd 1921,
gift Hirti Magnússyni, strætis-
vagnastjóra, Reykjavík, þau eiga 4
börn. — Barnabörn 6.
2. Steinunn Þorsteins, fædd 1924.
Hún andaðist 22. júní 1944.
Jón Jónsson frá
Árbœ — Minning
Fæddur 7. júní 1901
Dáinn 16. september 1978.
I dag, 23. september, verður til
grafar borinn frá Árbæjarkirkju í
Holtum Jón Jónsson frá Árbæ, en
þar bjóTiann búi sínu rúm 30 ár
eða þar til hann fluttist að Hellu
árið 1967 ásamt fjölskyldu sinni.
Kona Jóns, Þórhildur Sigurðar-
dóttir, lést fyrir nokkrum árum, en
Lóa einkadóttir þeirra hjóna bjó
honum hlýlegt heimili eftir lát
móður sinnar og annaðist hann af
mikilli alúð.
Hér á Hellu býr einnig fóstur-
dóttir hans, Jóna, en milli þeirra
var alla tíð mjög kært.
Ég ætla mér ekki að rekja hér
æviferil Jóns frá Árbæ, til þess te)
ég mig ekki nægilega kunnugan,
þó vil ég geta þess að hann var
lærður málmsteypumaður og einn
þeirra fyrstu sem lærðu þá iðn
hérlendis. Á síðasta ári þegar
dagur iðnaðarins var haldinn á
Hellu, hlaut Jón viðurkenningu
fyrir vel unnin störf frá Lands-
sambandi iðnaðarmanna. Það var
fyrir rúmum níu árum að ég réðst
til starfa hjá Glérverksmiðjunni
Samverk h/f., að fundum okkar
Jóns bar saman, hann var þá einn
af starfsmönnum hins nýstmfnaða
félags Samverks h/f., og þar
3. Jóhann Óskar, fæddur 1925,
fyrrv. bóndi á Stóra-Kálfalæk, nú
verkamaður í Borgarngsi. Kvænt-
ur Unni Andrésdóttur, Guðmunds-
sonar frá Saurum. Þau eiga 7 börn.
Barnabörnin eru 6. — Sonur
þeirra, Sigurður, er nú bóndi á
Stóra-Kálfalæk.
Sonur Sigurðar frá fyrra hjóna-
bandi hét Óskar Elinbert, fæddur
1913. Hann er nú látinn fyrir
nokkrum árum, var tvíkvæntur og
eignaðist 3 börn.
Helga fósturdóttir Guðrúnar,
fædd 1907. Hún er gift Ólafi
Magnússyni trésmíðameistara í
Kópavogi. Þau eiga 2 dætur.
Barnabörn 3. — Helga lærði
ljósmóðurfræði og þjónaði í
Hraunhreppi um nokkurra ára bil.
Sigurður og Guðrún bjuggu á
Stóra-Kálfalæk alla sína
búskapartíð, eða þar til sonur
þeirra tók við jörðinni, eftir að
hann kvæntist. — Sigurður Marís
var mikil hamhleypa til vinnu, og
sleit sér út fyrir aldur fram, eins
og títt var um slíka menn. Vinnan
lék í höndum hans, og afköstin
eftir því. Hann andaðist 25. maí
1962, þrotinn að líkamskröftum, 78
ára.
Eftir Sigurður Marís dó, dvald-
ist Guðrún oft langtímum saman
hjá dóttur sinni í Reykjavík, en
átti alla tíð lögheimili á
Stóra-Kálfalæk. Hún hafði tekið
slíka tryggð við staðinn. En það
var sama hvar hún kom, allsstaðar
var hún aufúsugestur. Eftir að hún
fluttist að Kálfalæk, var ég heimili
hennar handgenginn um 30 ára
skeið, — líka eftir að ég fór að búa
í Skíðsholtum, sem er nágranna-
bær. Eðlilega strjáluðust sam-
skiptin nokkuð, eftir að ég fluttist
í Borgarnes, en marga ferðina fór
ég samt að Kálfalæk, í sumarleyfi
mínu, meðan Sigurður var á lífi, og
reyndar líka alloft eftir að hann
lést. — Aldrei held ég að Guðrún
hafi átt svo leið um Borgarnes, að
hún hefði ekki samband við mig,
— og það nú síðast í vor. Var hún
þá enn furðu hress, og sama hlýja
andrúmsloftið í kringum hana,
eins og jafnan áður.
Ég veit ekki hvort Guðrún naut í
æsku nokkurs þess, er kalla mætti
kénnslu í bóklegum fræðum. En
samt var hún prýðilega vel upplýst
kona. Hún hafði mikið yndi af
ljóðum, og lagði mikið upp úr
hrynjandi þeirra og fögru máli, og
aðrar bækur las hún líka mikið.
Sjálf hafði hún einstaklega gott
lag á því að koma hugsunum
sínum á framfæri í rituðu máli.
Þess vegna voru bréfin hennar oft
hreinustu perlur. Hún hafði ein-
hvernveginn lag á því, að leggja
sál sína í það, sem hún skrifaði —
jafnvel lítið jólakort, með fáeinum
skrifuðum línum, yljaði manni um
hjartarætur. — Eitt bréf á ég frá
henni, öðrum dýrmætara. Hún
segir þar frá síðustu lífdögum
aldraðs einsetumanns, sem andað-
ist á heimili hennar. Hann hafði
lengi búið einbýli á næsta bæ, en
kom að Stóra-Kálfalæk, fársjúkur,
og ætlaði að halda aftur heimleið-
is. Guðrún var manninum nákunn-
ug og sá, hvað honum leið, —
háttaði hann, eins og barn, ofan í
rúm og hjúkraði honum, eins og
hægt var. En læknishjálp kom
ekki að haldi, þó hennar væri
starfaði hann allt til dauðadags.
Það er fyrir þau störf sem ég vil
þakka honum, fyrir alla þá iðju-
semi og alúð sem hann alla tíð
sýndi við vinnu sína og fyrir þá