Morgunblaðið - 03.10.1978, Side 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 3. OKTÓBER 1978
Jón Þ». Árnason
Lífríki og Lífshættir XXIV:
Á valdi vinstrióra
Tvíeggjuð sverð
Ef kannað yrði, hvort mann-
kynið hefði einhvern tíma gefið
sig nær einhuga á vald sameig-
inlegrar hugsjónar eða sett sér
ákveðið, sameiginlegt megin-
markmið, er afar sennilegt, að
trú þess á allsherjarblessun
ævarandi framfara í efnis-
bundnum skilningi kæmist efst
á blað. Að því er Vesturlanda-
þjóðir varðar sérstaklega síðast-
liðin 200 ár, myndi náiega
enginn efi eiga rétt á sér. Á
Vesturlöndum hefir efnishyggj-
an, sem vissulega er ekki
fordæmanleg í sjálfri sér, og
þess ætíð gætt að halda henni
undir andlegu/ sálrænu aga-
vaidi, orðið grundvöllur vel-
flestra áforma og heilabrota um
ástand og horfur í nútíð og
framtíð. Af völdum vinstri-
mengaðrar efnishyggju hafa
leikir og lærðir lokað augum og
eyrum fyrir náttúrlegum óum-
breytanlegum lögmálum, tekið
að iítilsvirða hið staðfastlega og
tímabundna, leyft sér að hæða,
spotta og fyrirlíta flest, sem háð
er eðlislægri þróun eða ásköpuð-
um þroskaskilyrðum.
Taugaveiklunarkennt óðagot
eftir því allranýjasta nýja, sem
afvegaleidd vísindi og tækni
hafa pínt úr skauti náttúruríkis-
ins og dembt á sölumarkaði,
hefir ært unga og aldna, svo að
segja hvarvetna á milli fjalls og
fjöru. Nýtni og sparsemi, fyrir-
hyggja og sjálfsagi, eru fyrir
alllöngu komin í tölu háðulega
úreltra eiginleika, sem „velferð-
aríkinu" eru taldar standa ógnir
af. Líklega með réttu, enda hefir
þeim einstaklingum og þjóðum,
er eigi hafa fundið til teljandi
minnimáttarkenndar vegna
tryggðar við hóflega íhaldssemi
í meðferð veraldlegra verðmæta,
verið ýtt út í horn og þeim farið
hríðfækkandi.
Þess konar fólk hefir vinstri-
ríkið úrskurðað óþurftarlimi á
þjóðfélagslíkamanum, sem von-
lítið væri að kenna að njóta
„framfara", því að forsprakkar
þess og fylgifé hefir aldrei
getað, skilið eða viljað viður-
kenna, að allar uppgötvanir og
uppfinningar eru tvíeggja sverð.
Vinstraríkið hefir ekki fallizt á,
að úr gildi framfara fæst þá
fyrst skorið, þegar reynslan
hefir fellt dóm sinn um, að
hversu miklu leyti þær samrým-
ast boðum og bönnum náttúr-
unnar. Alltof oft hefir því komið
á daginn, að afreksmenn á
sviðum vísinda og tækni hafa
verið óhæfilega hugfangnir af
eigin framavonum og frægðar-
ljóma líðandi stundar, jafnvel
persónulegum auðgunartæki-
færum, en síður skeytt um,
hvort árangur starfa þeirra yrði
lífinu til styrktar eða lenti í
þjónustu dauðans.
Hnífar og skæri
eru ekki
barnameðfæri
Næstum ugglaust má telja, að
langsamlega flestir í hinni
fjölmennu sveit vísinda- og
tæknifrömuða helgi sig sönnum
framfaranda af heilum hug og í
góðri trú. Þeim er sjálfsagt
ekkert ofar í huga og hjarta nær
en að bæta og fegra líf og
lífshætti samferðafólks síns í
„Á þennan hátt lamast sál
og mótstöðuafl allra ung-
menna": Vinstriandinn hef-
ir lagt skólana undir sig.
Vísinda- og Úrkynjun Popper
tækniafrek í er upphaf gegn
óvitahöndum dauða Platon
veröld, sem því er að mestu leyti
örðug viðfangs. Ólánið rekur
hins vegar einkum rætur sínar
til þess, að sem er nú einu sinni
raunaleg staðreynd, að þeim
auðnast sjaldnast að hafa áhrif
á, hvernig með starfsárangur
þeirra er farið og hverjir taka
sér eða eru fengin völd til að
ákvarða mark hans og mið.
Ákvörðunarvaldið er jafnan í
verkahring „stjórnmálamanna",
sem’ oftast hættir við að líta á
nýjungar eins og barni á nýtt
leikfang. Börn leika sér auðvitað
með nýju leikföngin sín eins og
til hefir verið ætlazt. Hitt er
hins vegar ekki neitt nálægt því
jafn auðvitað, að „stjórnmála-
menn“ eigi að leika sér með
sérhverja nýja uppgötvun eða
uppfinningu um leið og hún
kemur af teikniborðinu. Heil-
brigð skynsemi býður, að fyrst
skuli eftir fremsta megni gengið
Raymond Aron.
,JSvo framarlega sem öll teikn eru ekki einber
villuljós, þá stendur hinni frjálsu Evrópu
. sannarlega ekki ógn af óhæfilega ströngu
taumhaldi, heldur af skefjalausu taumleysi.
— Raymond Aron.
úr skugga um, hvort nýjungin
muni líklegri til að efla framfar-
ir eða fram-af-farir, þjóna lífi
eða líflátum. En heilbrigð skyn-
semi virðist ekki eiga sérlega
sterk ítök í framferði „stjórn-
málamanna".
Þetta er síður en svo fagur
vitnisburður um ríkjandi þjóð-
félagsástand, en því miður
sannur eigi að síður. Þetta er
raunmat, en ekki ofmat á
heljarmætti vinstriandans.
Naumast verður greint athafna-
eða tilvistarsvið, sem hann hefir
ekki náð að spilla, og þar mest,
er hæst hefir verið gumað af
framförum og baráttan fyrir
„mannsæmandi lífskjörum"
gerzt illvígust og jöfnunarárátt-
an náð mestri útbreiðslu. Öll
hans umsvif hafa þannig beinzt
gegn lífríkinu og því haft
úrkynjun í för með sér.
Og úrkynjunin er sem kunn-
ugt er upphaf endalokanna.
Fyrir löngu er því þannig
komið, að verðið, sem mannkyn-
ið hefir greitt og greiðir fyrir
„framfarirnar", er orðið geipi-
legt. Allar byrjunarhagsbætur,
sem manneskjunni hafa fallið í
skaut vegna hugverka og fram-
taks hæfustu sona þessara og
dætra, hafa einhverjir mein-
vættir, meiri eða minni fyrir
sér, elt eins og skugginn. Síð-
búnir bögglar hafa fylgt
skammrifum. „Velferðarríkið"
krefur þegna sína hlífðarlaust
um eitthvert smáræði af sið-
ferðisþrótti þeirra til endur-
gjalds fyrir „lífsþægingin", sem
það stærir sig af, í tíma og
ótíma, að láta þeim í té.
Dýrkeyptur
hégómi
Á síðustu árum hefir reyndar
runnið upp fyrir allmörgu hugs-
andi fólki, að „velferð" er
Platon.
dýrkeypt vara. Hún hefir iðu-
lega verið greidd gjöldum, sem
ekki hafa verið verðmælanleg í
peningum; gæðum, er enginn
mannlegur máttur megnar að
endurheimta, þ. á m. lífinu
sjálfu. Fullyrðingar í þá átt, að
fyrir áhrifamátt „velferðarinn-
ar“ hafi maðurinn fyrst orðið að
manni, hefir reynslan dæmt
afglapaorð.
Forsendur þess dóms eru m.a.
þessar:
Hvergi eru misferli, afbrot og
glæpir algengari en í hnarr-
eistustu „velferðaríkjunum",
sums staðar jafnvel hálfopin-
berlega viðurkenndar atvinnu-
greinar. Hvergi er almenn
óánægja og lífsþreyta útbreidd-
ari. Hvergi eru sjálfsmorð og
taugaveiklun, „kjarabarátta" og
brambolt ókynbundinna kvenna
hversdagslegri, og þörfin fyrir
sjúkrahús, og lækna, ekki sízt
geðlækna og geðveikrahæli, þess
vegna brýnni. Hvergi er nýtízku
barnaútburður (geymsluskemm-
ur undir afkvæmi heimilisfæl-
inna kvenna) talinn sjálfsögð
réttindi nema þar, og er hér
aðeins fátt eitt talið af „fram-
förurn" vinstraríkisins.
Sú spurning, hvort vinstrarík-
ið sé ekki ofraun fyrir eða
ofurfarg á taugakerfi manneskj-
unnar, hefir m.a. af þessum
sökum haldið vöku fyrir æ fleiri
áhyggjufullum raunsýnismönn-
um upp á síðkastið.
Raymond
Aron
Úr hópi margra slíkra manna
má t.d. nefna franska þjóðfé-
lagsfræðinginn heimskunna,
Raymond Aron (f. 1905), er
kenndi fræði sín við Sor-
bonne-háskóla í París þangað til
hann fór á eftirlaun árið 1970.
Áður hafði hann um árabil verið
áhrifamikill blaðaútgefandi og
ritstjóri („Combat", „Figaro"),
en birtir um þessar mundir
stjórnmálagreinar sínar í
„L’Express". í frönsku kosn-
ingabaráttunni síðastliðið vor,
vakti hann athygli á skoðunum
sínum með útgáfu bókar, sem á
íslenzku gæti heitið „Málsvörn
fyrir hnignandi Evrópu".
Hinn 16. þ.m. birtist grein
eftir hann í „Die Erlt“, þar sem
hann spyr:
„Hvers konar andleg blinda
og hvers konar fáíræði í
mannkynssögu gefur fjöida
menntamanna tilefni til að
brennimerkja þá þjóðfélags-
skipun „þrúgandi“, þar sem
fósturdráp eru lögleg, sam-
búð kynvillinga umborin og
deilur við hagsmunasamtök
hermanna eiga sér stað( þar
sem dauðarefsing hefir verið
afnumin að mestu og þar sem
enginn er hindraður í að láta
skoðun sína í ljós, hvort
heldur scm hann óskar að
mæla klámsora, Baad-
erglæapalýðnum eða ein-
hverri annarri vitfirringu
bót?“
Raymond Aron drepur þarna
á vinstrimál, sem eru langt frá
að vera ný. Vinstrivandræði
hafa þvert á móti fylgt mann-
eskjunni frá upphafi, og enda
þótt hún hafi lifað þau af sem
lífverutegund hingað til, hafa
þau náð að eitra sálarlíf hennar
með þvílíkum ofsa síðustu tvær
aldirnar, og stöðugt færzt í
aukana, að sterkar líkur benda
til, að kraftaverkið eitt fái
forðað frá tortímingu.
Engin ástæða er til að ætla
annað en að nafn og orðstír
Raymond Aron og ýmsra hans
líka, muni lifa enn um alllangt
skeið. I tilefni af ívitnuðum
orðum hans kom mér í hug
annað nafn og önnur ummæli,
sem bæði eru miklu eldri og
heldri, og er þó ekki ætlun mín
að gera lítið úr nafni og áliti
Raymond Aron nema síður sé.
Eiginlega kom mér tilkomu-
meiri stærð til hugar heldur en
aðeins nafn. Réttar væri að
segja heimsmenning, en hugtak-
ið felur reyndar nafnið í sér:
Platon (427-347 f. Kr.).
Fjallid og
hundaþúfan
Mér datt nafn Platons í hug
ennfremur af því að ekki hefur
farið fram hjá mér, að ýmsir
vinstrisinnaðir fjölhyggjumenn
hafa haft uppi tilburði til þess
að narta í minningu hans
undanfarið, og lagt talsvert á
sig til þess að sparka lamba-
spörðum að heimspekihöll hans.
Framarlega í þeim flokki stend-
ur þýzkættaði sósíaldemókrat-
inn brezki, (og nú Sir) Karl
Popper, er nýverið hefir ekki
látið sig muna um að afgreiða
Platon (og við sama tækifæri
Hume, Spinoza og Kant með
álíka orðbragði) með þessum
hætti:
„Platon, sá mesti, djúpúðg-
asti og frábærasti allra heim-
spekinga, hafði þær skoðanir
á mannlegu lífi, sem ég álít
viðbjóðslegar og hreint og
beint skelfilegar.“
Ekki er mér kunnugt um
annað en að flestir jöfnunar-
menn séu í meginatriðum sama
sinnis og Sir Karl Popper. Heift