Morgunblaðið - 06.10.1978, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 6. OKTÓBER 1978
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfuiltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson
Ritstjórn og afgreíósla Aðalstræti 6, sími 10100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22480.
Áskriftargjald 2200.00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 110 kr. eintakið.
Er Alþýðubandalagið
veiki hlekkurinn?
Tíminn, málgagn forsætisráðherra, fjallar í forystugrein í
fyrradag um tengsl vísitölu og verðbólgu. Þar koma fram þrjú
atriði, sem sérstaklega skera í augu:
1) Staðhæft er, að núverandi vísitölukerfi, með sjálfvirkri
vísitöluskrúfu, tryggi ekki almenn launakjör, allra sízt hinna
tekjulægstu. Þar um sé reynslan ólygnust.
2) Ennfremur að leiðin út úr vísitölu- og verðbólguvandanum sé
sú að leggja þróun þjóðar.tekna, viðskiptakjara og kaupmáttar —
ásamt tekjujöfnun — til grundvallar. Með þeim hætti einum sé
unnt að standa vörð um kaupmátt launa og þann rekstrargrund-
völl atvinnuvega, sem er í samræmi við efnahagslegar staðreyndir.
3) Loks er staðhæft að grein Lúðvíks Jósepssonar, formanns
Alþýðubandalagsins, i Þjóðviljanum um sl. helgi, þar sem
framangreindum atriðum sé andæft, sé hættumerki eða
viðvörunarljós í stjórnarsamtarfinu og hafi „valdið vonbrigðum",
eins og það er orðað í Tímanum. Lúðvík leggi höfuðáherzlu á
verðtryggingu launasamninga en ekki á hagfellda þróun
kaupmáttar til langs tíma, tekjujöfnun né hyggilega hagstjórn í
landinu.
Leiðari Tímans kemur á ýmsa grein heim og saman við
sjónarmið Agústs Einarssonar, eins af varaþingmönnum
Alþýðuflokks, sem birt eru í rammagrein á forsíðu Alþýðublaðsins
sama dag. Þar segir m.a. orðrétt:
„Framtíðarsýnin í efnahagsmálum verður hins vegar að nást
bæði pólitískt og hagfræðilega. Verkalýðshreyfingin hefur líf
þessarar ríkisstjórnar í hendi sér. Ef uppskurðurinn á
vísitölukerfinu tekst ekki fyrir 1. desember, þá situr þessi stjórn
aðeins fram í byrjun næsta árs.“
Þá er látið að því liggja í grein Agústs Einarssonar, að „veiki
hlekkurinn" í stjórninni sé Alþýðubandalagið. Hræðsla sé innan
hinna flokkanna um að það geti svikið, „þegar vel stendur á fyrir
því“, eins og það er orðað. Höfundur lætur að vísu í ljós von um, að
þessi hræðsla eigi ekki við rök að styðjast, þar sem Lúðvík hafi
áskilið sér foreldrisrétt á ríkisstjórninni.
Kjarni greinar Ágústs Einarssonar er viðvörun vegna veikrar
stöðu atvinnuveganna af völdum langvarandi verðbólgu. Púls
atvinnuveganna er veikur, segir hann, ekki bara sjávarútvegs,
heldur ekki síður iðnaðar, einkum byggingariðnaðar. Ekkert
efnahagslíf þoli til lengdar viðlíka verðbólgu og hér nagi rætur
efnahagslífsins. Ef áfram haldi sem horfi springi blaðran og
afleiðingin verði atvinnuleysi, sem erfitt geti reynst að uppræta.
Þar um vitni reynsla annarra þjóða.
Full ástæða er til að taka einlæglega undir viðvörunarorð um
vanda atvinnuveganna og nauðsyn verðbólguhjöðnunar. Samdóma
tortryggni málsvara Alþýðuflokks og Framsóknarflokks í garð
Alþýðubandalagsins og djúpstæður skoðana- og persónuágreining-
ur lofar hins vegar ekki góðu um „uppskurð vísitölukerfisins" né
stjórnarsamstarfið.
Ritstjórinn
og ráðherrann
Fyrir fjórum árum gengu nokkrir þjóðkunnir menntamenn
fram fyrir skjöldu og sannreyndu í undirskriftasöfnun, sem
náði til flestra byggðra bóla á landinu, að mikill meirihluti
þjóðarinnar er fylgjandi aðild íslands að Atlantshafsbandalaginu
og varnarsamningi við Bandaríkin. Þetta framtak kallaði fram í
Þjóðviljanum dæmalausa hatursherferð, þrungna grófu persónu-
níði, á hendur forystumönnum Varins lands, en svo var þessi
undirskriftasöfnun nefnd.
Að gefnu tilefni í nýlegum blaðadeilum vekur kunnur
skólamaður, Jón Á. Gissurarson, athygli á því í grein í Mbl., að
Svavar Gestsson, fyrrum ritstjóri en nú ráðherra, hafi verið
„einna ötulastur á ritvelli þessara fögru bókmennta og hlotið fyrir
kárínur". Ennfremur að Svavar hafi þegið úr sérstökum sjóði
„bókmenntaverðlaun, sem fari hækkandi eftir því sem ritverkin
stangast meir á við landslög“.
Enn segir Jón Á. Gissurarson: „Nú er Svavar Gestsson
alþingismaður og ráðherra. í sjónvarpsþætti (um verðlagsmál)
taldi hann það einsýnt að allir færu að landslögum, jafnvel þeir
sem yrðu fyrir barðinu á þeim, og teldu þau, vægast sagt,
hæpin ...“
Hér er dreginn fram í dagsljósið dæmigerður tvískinnungur
Þjóðviljamanna. Þeim finnst sjálfgefið að brjóta prentfrelsislög
með óvenju sóðalegum hætti, á mönnum, sem ekkert hafa til saka
unnið annað en. það að fylgja eftir sannfæringu sinni í
öryggismálum þjóðarinnar, á málefnalegan og lýðræðislegan hátt.
En komnir í ráðherrastóla krefjast þeir löghlýðni, jafnvel við
hæpnustu lagaboð.
Morgunblaðið tekur undir hverja heiðarlega hvatningu, sem
tur að löghlýðni. Það vekur hins vegar athygli á því, að
agkúrulegur tvískinnungur ráðherrans ber hvorki reisn né
áttsýni vott. Því miður rær hann ekki einn á báti í þeim efnum.
Um nýjan Nóbelsverðlaunahafa
SÖGUSAGNIR um væntanlega
veitingu bókmenntaverðlauna
Nóbels voru furðu litlar í ár, en
þó flaug fyrir að átök væru
innan akademíunnar sem er
skipuð átján fulltrúum. Annar
hópurinn væri þess fýsandi að
veita Graham Greene verðlaun-
in en hann hefur iðulega verið
nefndur í tengslum við þau.
Hinn höfundurinn var tyrkneski
höfundurinn Yasar Kemal sem
er marxisti. Hvað sem því líður
fékk verðlaunin hvorugur og
ýmsir álíta vissulega að margir
séu fullt eins verðugir og Singer.
Þar á meðal hann sjálfur eins og
orð hans benda til eftir að
honum var frá því skýrt að hann
hefði fengið verðlaunin sem í ár
eru að jafnvirði rösklega 50
millj. ísl. króna.
Isaac Bashevis Singer var
tuttugu og eíns árs þegar hann
hélt frá Póllandi þar sem hann
var alinn upp. Faðir hans var
rabbí og móðir hans var einnig
af mjög trúaðri Gyðingafjölsk-
yldu. Hann sleit barnsskónum í
Varsjá við mikla fátækt og
vaxandi Gyðingaofsóknirgerðu
milljónum Gyðinga þar óbæri-
legt, einnig áður en ofsóknir
nasista hófust fyrir alvöru.
Bernsku og uppvaxtarára hefur
hann minnzt á eftirminnilegan
hátt í ýmsum bókum sínum. „í
þeim dregur hann upp ógleym-
anlega mynd, margslungna og í
senn þunglyndislega og dramat-
íska og þó kímni klædda... þessi
pólska veröld... að eilífu horfin
í þjóðarmorði nasista, vaknar til
lífsins í verkum Singers og
hefur sett mark á manninn bæði
sem rithöfund og manneskju,"
segir m.a. í greinargerð sænsku
akademíunnar.
Áður en hann hélt frá Varsjá
hafði hann spreytt sig á að
skrifa og hann hafði einnig lagt
stund á blaðamennsku ásamt
með eldri bróður sínum. Hann
stundaði framhaldsnám í Var-
sjá 1920—27 og fékkst við
þýðingar úr jiddish og hebresku
í nokkur ár.
Langflest verk Singers eru
skrifuð á jiddish en síðar þýdd á
ensku og hefur hann sjálfur
snúið sumum þeirra á ensku.
Eitt af helztu verkum hans er
söguleg skáldsaga í þremur
bindum er komu út á nítján ára
tímabili. Meðal þekktra bóka
eftir hann má nefna The Family
Moskat sem var fyrsta bókin er
kom út eftir hann í Bandaríkj-
unum og síðan má nefna Gimpel
the Fool 1957, The Magician of
Lublin 1960, The Spinoza of
Market Street 1961 og nýjustu
bækur hans Passions 1976, A
Crown of Feathers 1973 og
einnig bækur fyrir börn sem
hafa fengið mikla útbreiðslu og
er þekktust þeirra bókin „A day
of Pleasure" sem kom út 1970.
Singer mun upphaflega ekki
hafa ætlað sér að setjast að í
Bandaríkjunum fyrir fullt og
allt og fór þangað til að vinna
fyrir Gyðingadagblað í New
York. Þegar ofsóknirnar mögn-
uðust í heimalandi hans sá hann
hins vegar fram á að ekki yrði
aftur snúið og hann varð band-
arískur ríkisborgari 1943. Hann
hefur hlotið margs konar viður-
kenningu þar og situr meðal
annars í Lista- og vísindaaka-
demíu Gyðinga og þeirri
bandarísku.
„Togstreitan milli gamalla
hefða og viðleitni og þörf til
endursköpunar og endurmats
gengur eins og rauður þráður
um verk Singers. Trú og dul
annars vegar og frjálshyggja,
efi og nihlismi hins vegar. Hann
er dæmigerður Gyðingur til orðs
og æðis en hann hefur boð að
flytja sem eiga erindi til allra
manna, ekki hvað sízt til okkar á
Vesturlöndum," segir m.a. í
akademíu greinargerðinni um
úthlutun verðlaunanna í ár.
Laxness
um Nóbels-
verðlaunin
Morgunblaðið hafði í gær
samband við Halldór
Laxness, sem nú er að
leggja síðustu hönd á
nýjustu ritgerðir sínar í
skáldsöguformi, og spurði
hann um úthlutun
Nóbelsverðlauna að þessu
sinni. Halldór Laxness
sagði, að það væri
athyglisvert, að sænska
akademía-n verðlauni
ameríska gyðinga með
stuttu millibili. í fyrra
hefði Saul Bellow fengið
verðlaunin fyrir skáld-
sögur sínar og þekkti
hann sumar þeirra, og nú
hefði annar amerískur
gyðingur hlotið verðlaun-
in, en hann kvaðst ekki
þekkja neitt til Singers.